Μα τι είναι η λυτεία στο «πτυχίο λυτείας» που δίνει η Ματζέντα σαν συνώνυμο του πρώτου πανεπιστημιακού πτυχίου (στο λήμμα bachelor’s degree). Πού δίνουν τέτοια πτυχία;
Τη λυτεία θα τη βρούμε στη Συναγωγή του Κουμανούδη, όπου γράφει: «ο του λύτου βαθμός. Γαλ. baccalauréat. Στοά. — Ακρ. — Η σημασία του λύτου και του προλύτου εν τοις Λεξικοίς της αρχ. γλώσ. ζητητέα».
Σύμφωνα με Δημητράκο και Σταματάκο, φαίνεται ότι ο τίτλος του «προλύτου» «[απενέμετο] μέχρι του 1911 υπό του Πανεπιστημίου Αθηνών εις τους λαμβάνοντας πτυχίον με τον βαθμόν “σχεδόν καλώς”».
Ο Δημητράκος προσθέτει επίσης την πληροφορία ότι ο προλύτης ήταν «σπουδαστής του δικαίου ευδοκίμως συμπληρώσας το προτελευταίον έτος των σπουδών αυτού, εν αντιδιαστολή προς τον λύτην, τον έχοντα ήδη διανύσει και το τελευταίον αυτών έτος: Ιουστιν. Const. Omnem 5».
Στον Δημητράκο διαβάζουμε επίσης, πάλι σε σχέση με τον Πανδέκτη του Ιουστινιανού: «λύται οι σπουδασταί της νομικής, οι διανύοντες το τέταρτον έτος των σπουδών αυτών· πρβλ. προλύται».
Κάντε μια σύγκριση. Δεν είναι φανερό ότι υπάρχει κάποιο μπέρδεμα;
Το ίδιο μπέρδεμα θα δούμε παρακάτω και στον Δρανδάκη, ενώ το πρόβλημα είναι διαφορετικό στον Πάπυρο:
Πρέπει να φταίει αυτό το «προ» για το μπέρδεμα — δεν εξηγείται αλλιώς.
Αν κοιτάξουμε ξένα βοηθήματα και συγγράμματα (κοίταξα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά), θα δούμε ότι τους έλεγαν λύτες επειδή μάθαιναν να λύνουν νομικά προβλήματα (legum aenigmata solvat - Juvenalis), οι λύτες ήταν οι τεταρτοετείς και οι προλύτες στο πέμπτο και τελευταίο έτος.
Συμφωνεί και ο Κουμανούδης στο Λατινικό του:
«prolytae προλύται, οι πενταετίαν όλην των νομικών μαθημάτων διακούσαντες και απολυθέντες».
Λατινικό πρωτότυπο και γαλλική μετάφραση: «Les écoliers de la quatrième année ont coutume de s'appeler du mot grec λύτας, c'est-à-dire, propres à décider les questions de droit [...] Après s'être bien remplis de l'étude du Digeste, les écoliers, dans la cinquième année, dans laquelle on les appelle prolytae, c'est-à-dire plus parfaits, s'appliqueront à lire et à étudier le code des constitutions impériales.»
Όπως είπα, και στον Δρανδάκη (στα δύο λήμματα που σκανάρισα) επαναλαμβάνεται το λάθος (σημασία 1 του προλύτη), μας λέει στη 2η σημασία ότι αποδίδει το νεολατινικό για τον πτυχιούχο, έχουμε ένα (σπάνιο, λέει) μπερδεματάκι με το μπακαλορεά (που είναι το απολυτήριο της δευτεροβάθμιας) και, τέλος, βλέπουμε ξανά ότι ήταν και όποιος έπαιρνε πτυχίο με «σχεδόν καλώς». Όρος πασπαρτού!
Για το πτυχίο λυτείας (που θα έπρεπε, σύμφωνα με τα παραπάνω, να είναι πτυχίο προλυτείας) δεν βρήκα κάτι. Μάλλον θα πρέπει να ψάξουμε στις ελληνικές ψηφιακές βιβλιοθήκες. (Η προλυτεία, σύμφωνα με τη Συναγωγή, υπήρχε στην Ακρόπολι της 14/1/1887. Αλλά δεν βλέπω την Ακρόπολι αυτού του έτους στην ΕΒΕ.) Προς το παρόν, ας σημειώσουμε ότι το bachelor’s degree ούτε «πτυχίο λυτείας» ούτε «μπακαλορεά» είναι!
Αν ποτέ καταλάβω τη σχέση τού μπακαλορεά (από τους κόκκους της δάφνης, bacca lauri) με τον bachelor (baccalarius), την αγελάδα (bacca) και τον βάκιλο-βακτηρία (baculus), μπορεί να γράψω και γι’ αυτά. Αλλά μην το δέσετε κόμπο.
Τη λυτεία θα τη βρούμε στη Συναγωγή του Κουμανούδη, όπου γράφει: «ο του λύτου βαθμός. Γαλ. baccalauréat. Στοά. — Ακρ. — Η σημασία του λύτου και του προλύτου εν τοις Λεξικοίς της αρχ. γλώσ. ζητητέα».
Σύμφωνα με Δημητράκο και Σταματάκο, φαίνεται ότι ο τίτλος του «προλύτου» «[απενέμετο] μέχρι του 1911 υπό του Πανεπιστημίου Αθηνών εις τους λαμβάνοντας πτυχίον με τον βαθμόν “σχεδόν καλώς”».
Ο Δημητράκος προσθέτει επίσης την πληροφορία ότι ο προλύτης ήταν «σπουδαστής του δικαίου ευδοκίμως συμπληρώσας το προτελευταίον έτος των σπουδών αυτού, εν αντιδιαστολή προς τον λύτην, τον έχοντα ήδη διανύσει και το τελευταίον αυτών έτος: Ιουστιν. Const. Omnem 5».
Στον Δημητράκο διαβάζουμε επίσης, πάλι σε σχέση με τον Πανδέκτη του Ιουστινιανού: «λύται οι σπουδασταί της νομικής, οι διανύοντες το τέταρτον έτος των σπουδών αυτών· πρβλ. προλύται».
Κάντε μια σύγκριση. Δεν είναι φανερό ότι υπάρχει κάποιο μπέρδεμα;
Το ίδιο μπέρδεμα θα δούμε παρακάτω και στον Δρανδάκη, ενώ το πρόβλημα είναι διαφορετικό στον Πάπυρο:
προλύτης
ὁ, ΝΜΑ [προλύω]· (συν. στον πληθ.) οι προλύτες και οἱ προλύται· (βυζ.) σπουδαστές δικαίου που είχαν συμπληρώσει το προτελευταίο, δηλαδή το πέμπτο, έτος τών σπουδών τους και οι οποίοι ονομάζονταν έτσι σε αντιδιαστολή προς τους λύτες, που είχαν ήδη αποφοιτήσει· || (νεοελλ.) τίτλος που απένεμε μέχρι το 1911 το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε πτυχιούχους με βαθμό σχεδόν καλώς.
λύτης
ο (Α λύτης) [λύω]· (νεοελλ.) αυτός που βρίσκει τη λύση προβλήματος, αινίγματος, απορίας και γενικά κάθε δυσχερούς ζητήματος· || (αρχ.) (στον πληθ.) οἱ λύται· οι σπουδαστές τής νομικής που διήνυαν το τέταρτο έτος τών σπουδών τους.
Βάζει τους λύτες στα αρχαία χρόνια (κακώς) και στο τέταρτο έτος σπουδών (σωστό) και τους προλύτες στο πέμπτο (επίσης σωστό), αλλά από εκεί και πέρα τα κάνει μαντάρα (το πέμπτο δεν ήταν το προτελευταίο έτος σπουδών και οι λύτες δεν είχαν αποφοιτήσει από το τέταρτο έτος).ὁ, ΝΜΑ [προλύω]· (συν. στον πληθ.) οι προλύτες και οἱ προλύται· (βυζ.) σπουδαστές δικαίου που είχαν συμπληρώσει το προτελευταίο, δηλαδή το πέμπτο, έτος τών σπουδών τους και οι οποίοι ονομάζονταν έτσι σε αντιδιαστολή προς τους λύτες, που είχαν ήδη αποφοιτήσει· || (νεοελλ.) τίτλος που απένεμε μέχρι το 1911 το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε πτυχιούχους με βαθμό σχεδόν καλώς.
λύτης
ο (Α λύτης) [λύω]· (νεοελλ.) αυτός που βρίσκει τη λύση προβλήματος, αινίγματος, απορίας και γενικά κάθε δυσχερούς ζητήματος· || (αρχ.) (στον πληθ.) οἱ λύται· οι σπουδαστές τής νομικής που διήνυαν το τέταρτο έτος τών σπουδών τους.
Πρέπει να φταίει αυτό το «προ» για το μπέρδεμα — δεν εξηγείται αλλιώς.
Αν κοιτάξουμε ξένα βοηθήματα και συγγράμματα (κοίταξα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά), θα δούμε ότι τους έλεγαν λύτες επειδή μάθαιναν να λύνουν νομικά προβλήματα (legum aenigmata solvat - Juvenalis), οι λύτες ήταν οι τεταρτοετείς και οι προλύτες στο πέμπτο και τελευταίο έτος.
Lytae. Students in the fourth year of studies in the law schools. After Justinian's reform of the law curriculum, they studied ten books of the Digest concerned with family law, guardianship and law of inheritance.
Prolytae. Fifth-year students in the Eastern law schools.
Encyclopedic Dictionary of Roman Law by Adolf Berger
Prolytae. Fifth-year students in the Eastern law schools.
Encyclopedic Dictionary of Roman Law by Adolf Berger
Im vierten Jahr (lytes) und fünften Jahr (prolytes)
http://www.koeblergerhard.de/Zielwoerterbuch5.htm
http://www.koeblergerhard.de/Zielwoerterbuch5.htm
[…] fourth year men were λύται, perhaps because they were already capable of solving problems for themselves. […] Fifth year men were called prolytae (perhaps = “advanced lytae”).
Historical Introduction to the Study of Roman Law
Historical Introduction to the Study of Roman Law
Συμφωνεί και ο Κουμανούδης στο Λατινικό του:
«prolytae προλύται, οι πενταετίαν όλην των νομικών μαθημάτων διακούσαντες και απολυθέντες».
Λατινικό πρωτότυπο και γαλλική μετάφραση: «Les écoliers de la quatrième année ont coutume de s'appeler du mot grec λύτας, c'est-à-dire, propres à décider les questions de droit [...] Après s'être bien remplis de l'étude du Digeste, les écoliers, dans la cinquième année, dans laquelle on les appelle prolytae, c'est-à-dire plus parfaits, s'appliqueront à lire et à étudier le code des constitutions impériales.»
Όπως είπα, και στον Δρανδάκη (στα δύο λήμματα που σκανάρισα) επαναλαμβάνεται το λάθος (σημασία 1 του προλύτη), μας λέει στη 2η σημασία ότι αποδίδει το νεολατινικό για τον πτυχιούχο, έχουμε ένα (σπάνιο, λέει) μπερδεματάκι με το μπακαλορεά (που είναι το απολυτήριο της δευτεροβάθμιας) και, τέλος, βλέπουμε ξανά ότι ήταν και όποιος έπαιρνε πτυχίο με «σχεδόν καλώς». Όρος πασπαρτού!
Για το πτυχίο λυτείας (που θα έπρεπε, σύμφωνα με τα παραπάνω, να είναι πτυχίο προλυτείας) δεν βρήκα κάτι. Μάλλον θα πρέπει να ψάξουμε στις ελληνικές ψηφιακές βιβλιοθήκες. (Η προλυτεία, σύμφωνα με τη Συναγωγή, υπήρχε στην Ακρόπολι της 14/1/1887. Αλλά δεν βλέπω την Ακρόπολι αυτού του έτους στην ΕΒΕ.) Προς το παρόν, ας σημειώσουμε ότι το bachelor’s degree ούτε «πτυχίο λυτείας» ούτε «μπακαλορεά» είναι!
Αν ποτέ καταλάβω τη σχέση τού μπακαλορεά (από τους κόκκους της δάφνης, bacca lauri) με τον bachelor (baccalarius), την αγελάδα (bacca) και τον βάκιλο-βακτηρία (baculus), μπορεί να γράψω και γι’ αυτά. Αλλά μην το δέσετε κόμπο.
