πεταλίδα, πατελίδα = limpet

nickel

Administrator
Staff member
Άλλο ένα από το σημερινό καλοκαιρινό κείμενο του Ξυδάκη στην Καθημερινή, αλλά αυτό δεν ανήκει στις άγνωστες λέξεις, μάλλον στις ανορθωμένες. Γράφει:
Η τελετουργία συνεχίζεται στα βραχάκια, με αχινούς και πατελίδες και καβούρια, με μυρωδιά από θάλασσα φρέσκια σαν νιόκοπο καρπούζι, με μυρωδιές από ούζο, ξινότυρο κατσικίσιο, αίσθηση αλατιού στεγνωμένου στον βράχο.
(Αμάν, Νίκο, μας πέθανες!)

Τις πατελίδες ο πολύς κόσμος τις λέει πεταλίδες (μια πρόχειρη στατιστική στο αναξιόπιστο Γκουγκλ δίνει σχέση 38:17.600!), αλλά το παλιό σωστό ήταν έτσι, πατελίδες, από λατινικό patella. Limpets είναι γενικά οι πεταλίδες στα αγγλικά, αλλά το λατινικό όνομα των εικονιζόμενων είναι Patella vulgata (το γιατί μου θυμίζει Κολλητήρι μπορείτε να το καταλάβετε).


Γράφει το ΕΛΝΕΓ:
πεταλίδα
μεσν. < πατελίδα (με παρασύνδεση προς τη λ. πέταλο) < πατελίς, -ίδος, υποκορ. του ελνστ. πάτελλα «πιάτο» < λατ. patella, πιθ. υποκορ. τού patina «πήλινο ή μεταλλικό σκεύος μαγειρέματος», το οποίο ανάγεται στο αρχ. πατάνη «πινάκιο, λεκάνη», οπότε πρόκειται για αντιδάνειο.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Δεν πρέπει να πούμε και το ότι patella = επιγονατίδα; Οι αγγλόφωνοι έχουν και τη λ. kneecap, αλλά εμείς χρησιμοποιούμε τη λέξη επιγονατίδα εξίσου και στην επίσημη ορολογία (πλήθος ιατρικοί όροι, λ.χ. επιγονατιδομηριαίος για το patellofemoral, εξάρθρημα επιγονατίδας για το patellar dislocation κλπ) και στην καθομιλουμένη. Από την άλλη, βέβαια, στην ελληνική έχουμε και τη λ. μύλη για να περιγράψουμε το στρογγυλό οστό της επιγονατίδας, αλλά δεν τη βλέπω να χρησιμοποιείται σε σύγχρονα κείμενα με αυτήν τη σημασία.

Όσο για την αναγωγή τού λατ. patina στο ελλην. πατάνη, με αυτό συμφωνεί το Oxford αλλά όχι το RHWUD που το δίνει «akin to Gk πατάνη flat dish, L patēre to be open (see PATENT)». Πάντως από αυτό το λατ. patina προέρχεται (μέσω αρχικά της ιταλικής, και κατόπιν της βενετικής) και η ελλην. λ. πατίνα "επικάλυψη επιφάνειας για λόγους προστασίας ή αισθητικής", οπότε λογικά θα έπρεπε στο ΕΛΝΕΓ να συναριθμείται και αυτή με τα αντιδάνεια. Τέλος, αντιδάνειο θα πρέπει σε αυτή την περίπτωση να θεωρείται και η λέξη παέγια (http://en.wikipedia.org/wiki/Paella#Etymology).
 

SBE

¥
Όχι, μη, όχι κι άλλη λέξη που θα δίνει αφορμή στον "καλό" κόσμο να μας χλευάζει εμάς τους αμόρφωτους που λέμε πεταλίδες κι όχι πελατίδες, πατελίδες ή ξέρω γω τι.
 
Top