απώλεσε - θα απολέσει - έχει απολέσει

[nickel]

Μήπως η κυβέρνηση απώλεσε τη δεδηλωμένη και δεν το γνωρίζουμε;
Θα απολέσει τα προνόμια η συντεχνία των πολιτικών;
Η κυβέρνηση έχει απολέσει την εμπιστοσύνη των ίδιων της των βουλευτών, επισημαίνει η ΝΔ.
απολεσθέντα αντικείμενα

Τα παραπάνω είναι σωστά. Το ρήμα απόλλυμι της αρχαίας, απολλύω στη νεοελληνική, παίρνει χρονική αύξηση στο απώλεσα, αλλά θέλει -ο- στους άλλους τύπους (και δεν έχει σχέση με το «απολύω τον υπάλληλο» και το «νυν απολύεις τον δούλον σου, δέσποτα»). Τα παρακάτω είναι πολλά, αλλά είναι ανορθόγραφα.

έχει *απωλέσει
να *απωλέσει, θα *απωλέσει

Το «απώλεσε βαθμούς» αντί για «έχασε βαθμούς» δεν είναι ανορθόγραφο, είναι... κουλό.

 

[sarant]

Αναρωτιέμαι όμως: αν υπάρχει τέτοιο νεοελληνικό ρήμα, πώς εξηγείται ότι παίρνει χρονική αύξηση, μόνο αυτό απ' όσα αρχίζουν από όμικρον στο β' συνθετικό τους; Το καθορίζω, τότε, γιατί δεν παίρνει, να πούμε "καθώρισα";

 

[nickel]

αν υπάρχει τέτοιο νεοελληνικό ρήμα

Μα δεν υπάρχει, φτιαχτό είναι. Αν υπήρχε, ποιος θα μας γλίτωνε από διατυπώσεις όπως «Η Λάρισα απολλύει τρεις βαθμούς κάθε φορά που παίζει στην Αθήνα»;

:)

 

[UsualSuspect]

Το καθορίζω, τότε, γιατί δεν παίρνει, να πούμε "καθώρισα";

Νομίζω στην καθαρεύουσα έπαιζε η αύξηση αλλά μπορεί να κάνω λάθος...
Επίσης νομίζω ότι παραμένει η αύξηση στο λόγιο απωλέσθη (αλλά απολέσθηκε στη Δημοτική)

 

[nickel]

Σωστά λες. Η καθαρεύουσα κρατούσε τις χρονικές αυξήσεις και γι' αυτό τις διατηρούν και τα λόγια ρήματα. Είναι απολιθώματα.

Από την άλλη, τα απολέσθηκε και απολέσθηκαν προκαλούν ρίγη... και δεν είναι συγκίνησης.

 

[Zazula]

Νίκελ, κοίταξες καθόλου τι λένε τα λεξικά (απολλύω);
1. Η χρονική αύξηση δεν υπάρχει ούτε στη μεσαιωνική (Κριαράς) ούτε στη νέα ελληνική (βλ. Λουκάτο στον Γεωργακά).
2. Για να δικαιολογηθεί το ωμέγα (αφού όπως ξέρεις ο sarant έχει δίκιο για τη χρήση τής χρονικής αύξησης στη νεοελληνική) σχηματίστηκε και τύπος απωλλύω, τον οποίον ο Γεωργακάς αποδελτίωσε, και ο οποίος εάν γίνεται αποδεκτός αθωώνει αμέσως όλα όσα καταδικάζεις στην αρχική σου τοποθέτηση.

 

[Zazula]

Κι ένα αστεία σχιζοειδές δημοσίευμα στον Ριζοσπάστη τής 4ης Οκτωβρίου 1977:

ΑΠΟΛΕΣΤΗΚΕ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ
Αεροπλάνο της πολεμικής αεροπορίας απωλέσθηκε χθες...

 

[nickel]

Καλημέρα. Και ο Παπαναστασίου στη Νεοελληνική ορθογραφία, σελ. 344-45, υποστηρίζει ότι «η γραφή απόλεσα (αντί απώλεσα) δικαιολογείται, καθώς στη νέα ελληνική δεν γράφεται η αρχαία χρονική αύξηση <ω>, π.χ. νεοελλ. όρισα αλλά αρχ. ώρισα· πρβ. εξόκειλα». Τα ίδια γράφει και στο εξοκέλλω: «Η γραφή εξόκειλα (αντί εξώκειλα) δικαιολογείται…» κ.λπ.

Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το ΛΝΕΓ και το ΛΚΝ (που στήνει λήμμα στο απώλεσα) κρατάνε το απώλεσα σαν απολίθωμα — ποια άλλη εξήγηση θα μπορούσαμε να δώσουμε;

Το ΛΚΝ περιλαμβάνει τη ρήση που έχει τώρα η υπογραφή μου («μωραίνει Kύριος ον βούλεται απολέσαι»), το ΛΝΕΓ έχει παράδειγμα με το μεσοπαθητικό («απωλέσθη χαρτοφύλακας με σημαντικά έγγραφα» — αυτό κι αν είναι απολίθωμα) και το Ετυμολογικό θυμίζει και το απολωλός πρόβατο (στα ΛΝΕΓ και ΛΚΝ είναι σε χωριστό λήμμα).

Δεν μπορούμε ωστόσο να πούμε ότι η χρονική αύξηση δεν υπάρχει στη μεσαιωνική αφού η μεσαιωνική δεν έχει μόνο τους λαϊκούς τύπους:
http://www.greek-language.gr/greekLang/medieval_greek/kriaras/search.html?lq=απωλεσ&loptall=true&dq=

Σήμερα πάντως το βέβαιο είναι ότι τα απώλεσαν (στο διαδίκτυο, τουλάχιστον) είναι πολύ περισσότερα από τα απόλεσαν, και τα τρία λεξικά που συμβουλευόμαστε (στο ΝΕΛ του Κριαρά δεν βρήκα λήμμα) προτείνουν αυτές τις ορθογραφίες.

Μένει το ρώτημα κατά πόσο ο επιμελητής διορθώνει το απόλεσα με βάση τα παραπάνω ή το αφήνει κι αυτό να ζήσει. Να πούμε ότι το συνειδητό απόλεσα δεν το πειράζουμε; Μπορούμε να πούμε το ίδιο για το *απωλέσει κ.τ.ό.; Το να φτιάξουμε απωλλύω για να τα δικαιολογήσουμε είναι λίγο αστείο. Καλύτερα να μιλήσουμε για την επίδραση τού απώλεσα και της απώλειας. Την πατάει και το ΛΚΝ: http://www.komvos.edu.gr/dictonline...y_full_lemma?the_lemma_id=32488&target_dict=1 Την πατάει και το ΛΝΕΓ (λήμμα ανευρίσκω: ο χαρτοφύλακας που είχε *απωλεσθεί). Αλλά πιστεύω ότι σ' αυτά δεν μπορούμε να χαριστούμε.

Όλα αυτά έχουν ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον όταν πάμε στο «εξώκειλα ή εξόκειλα;». Αλλά να μην του δώσουμε το δικό του νήμα;

 

[Zazula]

Νίκελ, γράφεις πιο πάνω για το απολλύω: «Δεν υπάρχει, φτιαχτό είναι». Ωστόσο τα ΕΛΝΕΓ και ΜΕΛ το αναφέρουν για αρχαίο (ενώ στο LSJ το βλέπω απολύω, μάλλον από λάθος). Πρόσεξε όμως και τον τύπο απόλεσσα στο LSJ. Παρεμπ, το ΜΕΛ τηρεί αρχαιοπρεπέστατη στάση:

απολλύω [<αρχ. ἀπολλύω] ρ. (απώλ-εσα, -έσθην) καταστρέφω, αφανίζω, εξολοθρεύω | χάνω κάτι που είχα | (μέσ.) απόλλυμαι, χάνομαι: απωλέσθησαν και αι τελευταίαι ελπίδες - μτχ. απολωλώς (βλ. λ.): ως απολωλός πρόβατο

 

[nickel]

Παίρνω πίσω το «φτιαχτό». (Μα τι λέω, το έχει και ο Χρυσόστομος: «ἀπολλύω τὸν κληρονόμον, ἀλλὰ κληρονομῶ τὰ μέλλοντα» — ωραία η ανορθογραφία του LSJ), αλλά θα προτιμούσα να επιμείνουμε ότι είναι ανύπαρκτο στα νέα ελληνικά. Το ΛΚΝ πάει κατευθείαν στο απώλεσα, το ΛΝΕΓ από το απώλεσα στέλνει στο απολλύω, όπου λέει ότι «εύχρηστοι είναι οι τύποι...» (αλλά δες και το Σχολικό παρακάτω, πόσο πιο ξεκάθαρο είναι το λήμμα του), το ΝΕΛ ξεχνάει εντελώς το ρήμα και το Μείζον (κακώς) δεν βάζει κανένα σχόλιο για ξεστράβωμα. Μπορούμε όμως να πούμε, χωρίς κανένα δισταγμό: αν δούμε απολλύω / απολλύεις κ.λπ. σε νεοελληνικό κείμενο, θα πρόκειται για ζόμπι και θα είναι καλό να το ξαναθάψουμε αμέσως.
:woot:

 

[nickel]

Η πλάκα με τις ταλαιπωρίες του -ο- συνεχίζεται με το Paradise Lost. Στην πρόσφατη (2010) μετάφραση του Α. Θ. Οικονόμου ο τίτλος του έργου είναι, πολύ σωστά, Ο απολεσθείς παράδεισος. Ο συγγραφέας είναι Τζων Μίλτων. ΟΚ, έτσι γραφόταν παλιότερα: ο Μίλτων, του Μίλτωνος. Εν τοιαύτη περιπτώσει, γιατί στο σημείωμα που βλέπω στο Bilbionet, γράφει ο μεταφραστής «η περίπτωση του Μπάϋρον με τον Βυρωνικό του ήρωα [...] Μένοντας πιστοί στο μεικτό γλωσσικό ιδίωμα της μεγαλοφυΐας του Μίλτων [...]» . Γιατί «του Μπάϋρον» και όχι «του Βύρωνα» και γιατί «του Μίλτων»; Αυτά είναι τερατάκια!

Στην Καθημερινή η Δημητρούλια* αδιαφορεί και παραθέτει τα δικά της στοιχεία για το βιβλίο: «Τζον Μίλτον [...] Τα βιβλία του Μίλτον». (* Που δεν είναι της σχολής της απλογράφησης, αφού παρακάτω βλέπω έναν «Ουίλλιαμ Μπλέηκ».)

Σ' αυτό το πιντιέφι:
http://xantho.lis.upatras.gr/test2_pleias.php?art=27498
μπορείτε να διαβάσετε τη «Βιογραφία του Μίλτωνος» (Εδέμ, Τόμ. 1, Αρ. 14 (1862)). Ε, εκεί θα βρείτε και τον *Απωλεσθέντα παράδεισο!

mg:

 

[Zazula]

Όλα αυτά έχουν ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον όταν πάμε στο «εξώκειλα ή εξόκειλα;». Αλλά να μην του δώσουμε το δικό του νήμα;

Καλή παρεούλα στο απόλλυμι / απολλύω κάνει και το όμνυμι / ομνύω. Το ΛΚΝ λέει να το χρησιμοποιούμε μόνο στον ενεστώτα, το ΜΕΛ δεν δίνει αόριστο, το ΝΕΛ δεν το έχει καν, και τέλος το ΛΝΕΓ δίνει αόριστο σύμφωνα με τον αρχαίο τύπο (ώμοσα). Στην απλή μορφή τού ρήματος δύσκολα το γράφει κάποιος με όμικρον, αλλά στο σύνθετο εξώμοσα, εξώμοσε κλπ βρήκα και γραφή με όμικρον (εξόμοσα, εξόμοσεν).