Χριστιανός

[seimontadtecwyn]

Τί θα πει στην κυριολεξία «Χριστιανός»;

Δηλαδή, τί θα πει το επίθημα -ανός/-ιανός;

 

[drsiebenmal]

Καλημέρα,

Για τα -ιάνος, -ιανός, πληροφορίες εδώ. Για το χριστιανός, η κατάληξη -ιανός δείχνει πρόσωπο που χαρακτηρίζεται από την ιδιότητα που συνεπάγεται η πρωτότυπη λέξη: (Xριστός) χριστιανός, (χωριό) χωριανός.

Για τα -άνος, -ανος, αντίστοιχα εδώ.

 

[Ambrose]

Η πρώτη αναφορά της λέξης Χριστιανός είναι στις πράξεις των Αποστόλων (11:26):

"ἐγένετο δὲ αὐτοὺς καὶ ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν Ἀντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς."

"and when he found him, he brought him to Antioch. So for a whole year Barnabas and Saul met with the church and taught great numbers of people. The disciples were called Christians first at Antioch."

Περισσότερα στοιχεία εδώ.

 

[nickel]

Βλέπουμε το –ανος και –ανός στο σχηματισμό πολλών παραγώγων (βάσκανος, πλάτανος, πιθανός, ικανός, μελανός), αλλά, σύμφωνα με τον Πάπυρο, «το επίθημα -ανο- (και -ηνο-) θεωρείται ξενικής προέλευσης όταν απαντά σε ονόματα εθνικά και επίθετα σχετικά με γεωγραφικούς όρους της περιοχής της ΒΔ. Μικράς Ασίας ή γενικά περιοχών της Εγγύς Ασίας κατά τους μετακλασικούς χρόνους. Πρβλ. Ἀσιᾶνος-Ἀσία, Σαρδιᾶνoς-Σάρδεις. Η κατάληξη -ιανός που εμφανίζεται στην ελληνιστική εποχή και στους χριστιανικούς χρόνους προέρχεται από το λατ. -ianus (Caesarianus)· πρβλ. Χριστιανός, Ηρωδιανός».

 

[Rogerios]

Βλέπουμε το –ανος και –ανός στο σχηματισμό πολλών παραγώγων (βάσκανος, πλάτανος, πιθανός, ικανός, μελανός), αλλά, σύμφωνα με τον Πάπυρο, «το επίθημα -ανο- (και -ηνο-) θεωρείται ξενικής προέλευσης όταν απαντά σε ονόματα εθνικά και επίθετα σχετικά με γεωγραφικούς όρους της περιοχής της ΒΔ. Μικράς Ασίας ή γενικά περιοχών της Εγγύς Ασίας κατά τους μετακλασικούς χρόνους. Πρβλ. Ἀσιᾶνος-Ἀσία, Σαρδιᾶνoς-Σάρδεις. Η κατάληξη -ιανός που εμφανίζεται στην ελληνιστική εποχή και στους χριστιανικούς χρόνους προέρχεται από το λατ. -ianus (Caesarianus)· πρβλ. Χριστιανός, Ηρωδιανός».

Είναι βέβαιο ότι η κατάληξη -ιανός αντί του -ιᾶνoς αποτελεί ρωμαϊκή επίδραση κι όχι αυτοτελή εξέλιξη της ελληνικής; Σκέφτομαι το παράδειγμα του Ευμένη του Καρδιανού (αλλά βέβαια δεν έχω πρόχειρο κάποιο κείμενο προγενέστερο από τον "Βίο" που του αφιέρωσε ο Πλούταρχος, άρα κάτι που να έχει γραφεί πριν τα ρωμαϊκά χρόνια). Έπειτα, δεν είναι λίγο παρακινδυνευμένο ένα συμπέρασμα που αφορά μετάθεση τόνου σε αρχαία κείμενα;

 

[nickel]

Στο ΕΛΝΕΓ λέει για το -ιανός: ελνστ. παραγ. τέρμα, το οποίο προέρχεται από επίθ. σε -ανός, όταν προηγείτο -ι (με επανανάλυση, π.χ. Ασι-ανός, Βακτρι-ανοί, Σηλυμβρι-ανοί), ενώ ιδιαίτερα συνέβαλαν τα δάνεια λατινογενούς προελεύσεως που παρουσίαζαν επίθημα -ianus (π.χ. Χριστ-ιανοί > λατ. Christ-iani).

Δεν καταλαβαίνω πώς σχετίζεται το τελευταίο παράδειγμα με το «ιδιαίτερα συνέβαλαν», αλλά είναι πιο καλοζυγισμένη αυτή η εξήγηση.

 

[seimontadtecwyn]

Ευχαριστώ πολύ!

Μήπως μπορείτε να με βοηθήσετε με τη λέξη συνεπάγεται;

Το παράξενο είναι ότι ο Τριανταφυλλίδης δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα ούτε για το συνεπάγω ούτε για το συνεπάγομαι...



Mod's Note: Η συζήτηση για το συνεπάγεται μεταφέρθηκε εδώ.