Λένε πως υπάρχουν κάποια γεγονότα που πάντα θυμόμαστε πού και πώς τα πληροφορηθήκαμε — τη δολοφονία του Κένεντι, το θάνατο της πριγκίπισσας Νταϊάνας. Εγώ σ’ αυτά τα παιχνίδια της μνήμης θα προσθέσω και κάποιες λέξεις που θυμάμαι ακριβώς πού και πότε τις έμαθα. Μια απ’ αυτές είναι το prevaricate. Ήξερα γερά αγγλικά όταν ξεκίνησα να διαβάζω το Crime and Punishment, αλλά στην τρίτη κιόλας παράγραφο έπεσα πάνω στο prevaricate. Το συγκεκριμένο απόσπασμα ίσως το θυμούνται όλοι όσοι έχουν διαβάσει το βιβλίο:
Αυτός ο αχταρμάς περνούσε από το μυαλό μου σε μια προσπάθεια να μεταφράσω το «στρίβειν διά του αρραβώνος». Η έκφραση έχει μερικές χιλιάδες ευρήματα στο Γκουγκλ, αλλά στα λεξικά δεν έχει περάσει (ακόμα), αφού είναι απλώς μια ατάκα του ελληνικού κινηματογράφου. Για τους ελάχιστους που δεν τη θυμούνται: η ταινία είναι ο Ατσίδας (1962) του Δαλιανίδη. Ο Ηλιόπουλος απειλείται από τον αδελφό της κοπέλας του: ή θα την παντρευτεί ή… θάνατος (τότε το δίλημμα είχε περάσει από το «ελευθερία ή θάνατος» σε «σκλαβιά ή θάνατος»). Ο Ηλιόπουλος συναντιέται με τον Στέφανο Στρατηγό στο μαγαζί του φιλόσοφου Θρασύβουλου–Βέγγου και του εκθέτει το πρόβλημά του. Ο Στρατηγός έχει σχέση με την αδελφή του Ηλιόπουλου και σκοπεύει να ζητήσει το χέρι της. Όμως, κατά το κλασικό τέχνασμα των κωμωδιών παρεξηγήσεων, η γνωριμία με τον Ηλιόπουλο δεν έχει γίνει ακόμα και ο Στρατηγός εξηγεί στον άγνωστό του κύριο, με το νι και με το σίγμα, τη μέθοδο τού στρίβειν διά του αρραβώνος.
Η συγκεκριμένη σκηνή της ταινίας, στο παρακάτω βιντεάκι, μετά τα 8 λεπτά:
Το συγκεκριμένο απόσπασμα (διατριβή έκανα):
Στο Παρόν της 18/5/08 υπάρχει μια αληθινή (;) ιστορία «στρίβειν διά του αρραβώνος» από τα παλιά.
Ωραία. Η μέθοδος είναι σαφής και κατανοητή. Πώς χρησιμοποιείται όμως η συγκεκριμένη φράση; Τα στρίβω (υπεκφεύγω) για να κερδίσω χρόνο; Κερδίζω χρόνο για να απομακρύνω κάποια ανεπιθύμητη έκβαση ή για να την αποφύγω εντελώς με κάποιο καλό πρόσχημα; Η εξήγηση στο slang.gr μένει αυστηρά στις περιστάσεις της ταινίας: «Διπλωματικός ελιγμός με στόχο την ελαχιστοποίηση των αντιδράσεων λόγω καθυστέρησης μιας συμφωνημένης ενέργειας, μέσω υλοποίησης μιας δευτερευούσης σημασίας υπόσχεσης. Απώτερος στόχος είναι η αποφυγή της αρχικής συμφωνίας. Στο διάστημα αυτό θα μπορούσε να γίνει εκμετάλλευση της κατάστασης, από αυτόν που διαπράττει τον ελιγμό αυτό».
Νομίζω ότι χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους, αλλά δεν παίρνω όρκο γιατί δεν σκοπεύω να διαβάσω 6.000 σελίδες. Ρίχνω χύμα στο τραπέζι μερικές μεταφράσεις:
escaping marriage through betrothal?
or
betrothal as a way of escaping marriage?
Άλλες ενδιαφέρουσες προτάσεις / διορθώσεις / βελτιώσεις;
Άλλες κλασικές ατάκες για μετάφραση;
Nothing that any landlady could do had a real terror for him. But to be stopped on the stairs, to be forced to listen to her trivial, irrelevant gossip, to pestering demands for payment, threats and complaints, and to rack his brains for excuses, to prevaricate, to lie—no, rather than that, he would creep down the stairs like a cat and slip out unseen.
Η λέξη (και η έννοια) κάνει παρέα με το procrastinate. Prevaricate and procrastinate: the fine art of stalling. Με υπεκφυγές (prevarication) καταφέρνουμε τις απανωτές αναβολές (procrastination, αναβλητικότητα, παρελκυστικότητα). “They’re asking for their money.” “Stall them. Stall, stall, stall, and buy time.”Αυτός ο αχταρμάς περνούσε από το μυαλό μου σε μια προσπάθεια να μεταφράσω το «στρίβειν διά του αρραβώνος». Η έκφραση έχει μερικές χιλιάδες ευρήματα στο Γκουγκλ, αλλά στα λεξικά δεν έχει περάσει (ακόμα), αφού είναι απλώς μια ατάκα του ελληνικού κινηματογράφου. Για τους ελάχιστους που δεν τη θυμούνται: η ταινία είναι ο Ατσίδας (1962) του Δαλιανίδη. Ο Ηλιόπουλος απειλείται από τον αδελφό της κοπέλας του: ή θα την παντρευτεί ή… θάνατος (τότε το δίλημμα είχε περάσει από το «ελευθερία ή θάνατος» σε «σκλαβιά ή θάνατος»). Ο Ηλιόπουλος συναντιέται με τον Στέφανο Στρατηγό στο μαγαζί του φιλόσοφου Θρασύβουλου–Βέγγου και του εκθέτει το πρόβλημά του. Ο Στρατηγός έχει σχέση με την αδελφή του Ηλιόπουλου και σκοπεύει να ζητήσει το χέρι της. Όμως, κατά το κλασικό τέχνασμα των κωμωδιών παρεξηγήσεων, η γνωριμία με τον Ηλιόπουλο δεν έχει γίνει ακόμα και ο Στρατηγός εξηγεί στον άγνωστό του κύριο, με το νι και με το σίγμα, τη μέθοδο τού στρίβειν διά του αρραβώνος.
Η συγκεκριμένη σκηνή της ταινίας, στο παρακάτω βιντεάκι, μετά τα 8 λεπτά:
Το συγκεκριμένο απόσπασμα (διατριβή έκανα):
Στρ: Τότε γιατί δεν αρραβωνιάζεστε; [9:52]
Ηλ: Τι να κάνω; Να αρραβωνιαστώ;
Στρ: Η μόνη λύση. Αρραβωνιάζεστε και στρίβετε μετά.
Ηλ: Να στρίψω; Πώς να στρίψω; Τι να στρίψω;
Στρ: Δεν ξέρετε τη μέθοδο τού στρίβειν διά του αρραβώνος;
Ηλ: Στρίβειν διά…
Στρ: Του αρραβώνος.
Ηλ: Ααα! Δια του… Για, για, για, για, για, για…
Στρ: Αγαπητέ μου, ένα σύστημα θαυμάσιο που το εφαρμόζουν πολλοί έξυπνοι άνθρωποι. Όταν σε στριμώξουν για καλά και χρειάζεται οπωσδήποτε μια απάντηση, τότε, αντί να πεις «παντρεύομαι», λες «αρραβωνιάζομαι». Αυτό καλμάρει τους συγγενείς της κοπέλας, πατέρα, αδελφό, θείο, εξαδέλφους, ησυχάζουν όλοι, και ακολουθεί μια ωραία περίοδος αρραβώνος, ο οποίος, σε δεδομένη στιγμή, αντί να οδηγήσει στο γάμο, διαλύεται!
Ηλ: Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον! Για, πώς διαλύεται, πώς;
Στρ: Ε, πώς διαλύονται τόσοι και τόσοι αρραβώνες; Ανακύπτουν διαφωνίες, ή στο χαρακτήρα ή στην προίκα, συνήθως στην προίκα, και ο αρραβώνας πάει περίπατο, ήσυχα και πολιτισμένα.
Ηλ: Ωραίο σύστημα, λοιπόν, δεν το ’χα σκεφτεί.
Στρ: Αυτό πρόκειται να κάνω κι εγώ.
Ηλ: Τι να κάνω; Να αρραβωνιαστώ;
Στρ: Η μόνη λύση. Αρραβωνιάζεστε και στρίβετε μετά.
Ηλ: Να στρίψω; Πώς να στρίψω; Τι να στρίψω;
Στρ: Δεν ξέρετε τη μέθοδο τού στρίβειν διά του αρραβώνος;
Ηλ: Στρίβειν διά…
Στρ: Του αρραβώνος.
Ηλ: Ααα! Δια του… Για, για, για, για, για, για…
Στρ: Αγαπητέ μου, ένα σύστημα θαυμάσιο που το εφαρμόζουν πολλοί έξυπνοι άνθρωποι. Όταν σε στριμώξουν για καλά και χρειάζεται οπωσδήποτε μια απάντηση, τότε, αντί να πεις «παντρεύομαι», λες «αρραβωνιάζομαι». Αυτό καλμάρει τους συγγενείς της κοπέλας, πατέρα, αδελφό, θείο, εξαδέλφους, ησυχάζουν όλοι, και ακολουθεί μια ωραία περίοδος αρραβώνος, ο οποίος, σε δεδομένη στιγμή, αντί να οδηγήσει στο γάμο, διαλύεται!
Ηλ: Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον! Για, πώς διαλύεται, πώς;
Στρ: Ε, πώς διαλύονται τόσοι και τόσοι αρραβώνες; Ανακύπτουν διαφωνίες, ή στο χαρακτήρα ή στην προίκα, συνήθως στην προίκα, και ο αρραβώνας πάει περίπατο, ήσυχα και πολιτισμένα.
Ηλ: Ωραίο σύστημα, λοιπόν, δεν το ’χα σκεφτεί.
Στρ: Αυτό πρόκειται να κάνω κι εγώ.
Στο Παρόν της 18/5/08 υπάρχει μια αληθινή (;) ιστορία «στρίβειν διά του αρραβώνος» από τα παλιά.
Ωραία. Η μέθοδος είναι σαφής και κατανοητή. Πώς χρησιμοποιείται όμως η συγκεκριμένη φράση; Τα στρίβω (υπεκφεύγω) για να κερδίσω χρόνο; Κερδίζω χρόνο για να απομακρύνω κάποια ανεπιθύμητη έκβαση ή για να την αποφύγω εντελώς με κάποιο καλό πρόσχημα; Η εξήγηση στο slang.gr μένει αυστηρά στις περιστάσεις της ταινίας: «Διπλωματικός ελιγμός με στόχο την ελαχιστοποίηση των αντιδράσεων λόγω καθυστέρησης μιας συμφωνημένης ενέργειας, μέσω υλοποίησης μιας δευτερευούσης σημασίας υπόσχεσης. Απώτερος στόχος είναι η αποφυγή της αρχικής συμφωνίας. Στο διάστημα αυτό θα μπορούσε να γίνει εκμετάλλευση της κατάστασης, από αυτόν που διαπράττει τον ελιγμό αυτό».
Νομίζω ότι χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους, αλλά δεν παίρνω όρκο γιατί δεν σκοπεύω να διαβάσω 6.000 σελίδες. Ρίχνω χύμα στο τραπέζι μερικές μεταφράσεις:
stalling for time
prevaricating and procrastinating
the fine art of stalling
delaying tactics
skirting the issue
weaseling out of a commitment
Και πώς θα μετέφραζα τον υπότιτλο; Don't you know the method of…prevaricating and procrastinating
the fine art of stalling
delaying tactics
skirting the issue
weaseling out of a commitment
escaping marriage through betrothal?
or
betrothal as a way of escaping marriage?
Άλλες ενδιαφέρουσες προτάσεις / διορθώσεις / βελτιώσεις;
Άλλες κλασικές ατάκες για μετάφραση;
