Τα σύνθετα τού "έχω" με προθέσεις

nickel

Administrator
Staff member
Έκανα έναν κατάλογο με τα κυριότερα ρήματα που έχουμε στη νεοελληνική από σύνθεση τού έχω με προθέσεις:
αντέχω, απέχω, διακατέχω, εισέχω, εμπεριέχω, ενέχω, εξέχω, επέχω, κατέχω, μετέχω, παραέχω, παρέχω, περιέχω, προεξέχω, προέχει, προσέχω, συμμετέχω, συνέχω, υπερέχω, υπέχω

Θέλω να εντοπίσω τις ανωμαλίες στο κλιτικό τους σύστημα, κυρίως στο ότι δεν κάνουν διάκριση αορίστου – παρατατικού από τότε που χάθηκε ο αόριστος έσχον, παρέσχον κ.λπ. έστω κι αν το θέμα του αορίστου εξακολουθεί να χρησιμοποιείται από μερικά απ' αυτά π.χ. στην υποτακτική: να του παράσχει.

  • έχω, είχα, να έχω, έχε, οι έχοντες. (Για τις μετοχές της καθαρεύουσας σε όλα τα ρήματα της ομάδας —ο έχων, η έχουσα, το έχον κτλ— ισχύουν τα γνωστά ως προς τη χρήση τους.)
  • αντέχω, άντεχα, άντεξα, έχω αντέξει.
  • απέχω, απείχα (παρατατικός και αόριστος), απέσχε (μόνο το γ΄ ενικό είναι εύχρηστο), έχω απόσχει, θα απέχω (συνέχεια), θα απόσχω (άπαξ), οι απέχοντες (αυτοί που δεν παίρνουν μέρος), οι αποσχόντες (αυτοί που δεν πήραν μέρος).
  • διακατέχω, διακατείχε (παρατατικός που αν χρειαστεί χρησιμοποιείται για τον αόριστο).
  • εισέχω (δεν το έχει το ΛΚΝ! Εύχρηστοι τύποι: εισέχει, εισέχουν, εισείχε, εισείχαν)
  • εμπεριέχω βλ. περιέχω.
  • ενέχω, ενείχα (παρατατικός & αόριστος) (π.χ. H πρότασή του ενέχει δόλο)
  • εξέχω, εξείχα (π & α), θα εξέχω, οι εξέχοντες.
  • επέχω, επείχα, θα επέχει (π.χ. το παρόν επέχει θέση απόδειξης).
  • κατέχω, κατείχα (και λαϊκό κάτεχα), θα κατέχω, οι κατέχοντες. Ο λόγιος αόριστος διατηρείται στον τύπο κατέσχε με τη σημασία του νεοελληνικού κατάσχω, το οποίο προήλθε από το θέμα του αορίστου του κατέχω (κατάσχεσα / κατέσχεσα, θα κατάσχω (συνέχεια), θα κατασχέσω (άπαξ). Γι’ αυτό, καλύτερα κατάσχεσε αντί για κατέσχε.
  • μετέχω, μετείχα (π & α), μετέσχε (μόνο το γ΄ ενικό είναι εύχρηστο — το πληθ. μετέσχον παραπέφτει καθαρευουσιάνικο: προτιμήστε το μετείχαν), έχω μετάσχει, θα μετέχω (συνέχεια), θα μετάσχω (άπαξ), οι μετέχοντες.
  • παραέχω, παραείχα.
  • παρέχω, παρείχα (π & α), παρέσχε (μόνο το γ΄ ενικό είναι εύχρηστο — προτιμήστε το παρείχε), έχω παράσχει, θα παρέχω (συνέχεια), θα παράσχω (άπαξ), οι παρέχοντες. Οι τύποι με –ξ– (θα παρέξει, να παρέξουν κ.ά.) παραμένουν αφορεσμένοι.
  • περιέχω, περιείχα (π & α), θα περιέχει.
  • προεξέχω, προεξείχα, προεξέχοντα δόντια.
  • προέχει / προέχουν, προείχε / προείχαν (π.χ. προείχαν άλλα θέματα).
  • προσέχω, πρόσεχα, πρόσεξα, έχω προσέξει.
  • συμμετέχω (σαν το μετέχω): συμμετείχα (π & α), συμμετέσχε (μόνο το γ΄ ενικό είναι εύχρηστο — το πληθ. συμμετέσχον παραπέφτει καθαρευουσιάνικο: προτιμήστε το συμμετείχαν), έχω συμμετάσχει, θα συμμετέχω (συνέχεια), θα συμμετάσχω (άπαξ), οι συμμετέχοντες (αυτοί που παίρνουν μέρος), οι συμμετασχόντες (αυτοί που πήραν μέρος).
  • συνέχω, συνείχα (π & α) (π.χ. η οργή που τον συνέχει, «διακατέχει» | το όραμα που τους συνέχει, «συνδέει»).
  • υπερέχω, υπερείχα (π & α).
  • υπέχω, υπείχα (π & α) (π.χ. υπέχει ευθύνη = έχει ευθύνη).

Άρα, χονδρικά μπορούμε να χωρίσουμε αυτά τα ρήματα σε 3 κατηγορίες:
  1. Το αντέχω και το προσέχω, που πιστεύουν σε δικό τους θεό.
  2. Τα ρήματα με τις λιγότερες ελλείψεις, που αξιοποιούν τον τύπο με –σχ– σε μέλλοντα κτλ.: απέχω (θα απόσχω), μετέχω & συμμετέχω (θα συμ/μετάσχω), παρέχω (θα παράσχω).
  3. Τα ρήματα που δεν έχουν τύπους με –σχ–: διακατέχω, εισέχω, εμπεριέχω, ενέχω, εξέχω, κατέχω, παραέχω, περιέχω, προεξέχω, προέχει, συνέχω, υπερέχω, υπέχω.


Τη συνέχεια την ξέρετε: διορθώσεις, συμπληρώσεις, γκρίνιες, τρολαρίσματα, γιουτιουμπάκια…
 

UsualSuspect

New member
  • συμμετέχω (σαν το μετέχω): συμμετείχα (π & α), συμμετέσχε (μόνο το γ΄ ενικό είναι εύχρηστο — το πληθ. συμμετέσχον παραπέφτει καθαρευουσιάνικο: προτιμήστε το συμμετείχαν), έχω συμμετάσχει, θα συμμετέχω (συνέχεια), θα συμμετάσχω (άπαξ), οι συμμετέχοντες (αυτοί που παίρνουν μέρος), οι συμμετασχόντες (αυτοί που πήραν μέρος).

'Οπως λέει νομίζω ο Τριανταφυλλίδης στη Γραμματική του, για τον αόριστο "συμμετέσχον " καλύτερα να χρησιμοποιούμε την περίφραση "έλαβα μέρος". Προτιμώ τη λύση αυτή από τον παρατατικό "συμμετείχα".
 

nickel

Administrator
Staff member
Εγώ πάλι απεχθάνομαι το «έλαβα μέρος» (μα είπε τέτοιο πράγμα ο Τριανταφυλλίδης;). Ταυτόχρονα δεν θεωρώ ότι είναι τόσο προβληματικός ο διπλός ρόλος του συμμετείχα όσο είναι τού παρείχα.
 
Top