Συμφράσεις ομόρριζων

[skol]

Όλοι θα έχουμε δεχτεί κάποια στιγμή μια αδιάκριτη ερώτηση του στιλ:
- Τι πράγμα (π.χ. χαρτί, μολύβι) είναι αυτό;
και θα μπήκαμε στον πειρασμό να απαντήσουμε εξυπνακίστικα:
- Πραγματένιο (χάρτινο, μολυβένιο).

Τέτοιου τύπου συμφράσεις ομόρριζων (αν δεν λέγονται κάπως αλλιώς), όπως χάρτινο χαρτί, μολυβένιο μολύβι κλπ., είναι απλώς ταυτολογίες. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ο ομόρριζος προσδιορισμός δεν είναι περιττός, παρότι η επιλογή του μπορεί και πάλι να οφείλεται σε λογοπαικτική διάθεση. Με αφορμή μια τέτοια περίπτωση που ακούστηκε πρόσφατα, την «αντικαταστατική αντικατάσταση», κάθισα και σκέφτηκα κάποια ακόμα παραδείγματα. Αν σας φαίνεται ενδιαφέρον το παιχνίδι συμπληρώστε! Ο κανόνας είναι ότι για κάθε φράση που προτείνετε θα πρέπει να μπορείτε να βρείτε έστω μια αναφορά, στο διαδίκτυο ή και αλλού, οπού να μην διακρίνεται λογοπαικτική διάθεση.

αντιδραστική αντίδραση (π.χ. σε εμβόλιο)
αντικαταστατική αντικατάσταση
αντίστροφη αντιστροφή
απείρως άπειρο (δεν παίρνω όρκο ότι δεν είναι πλεονασμός!)
αποφασιστική απόφαση
άσμα ασμάτων
ζωντανό ζώο
θεαματικό θέαμα
κανονικός κανόνας
μηχανολόγος μηχανικός
όντως ον
πραγματική πραγματικότητα (σε αντίθεση με την εικονική)
σημειακό σημείο

 

[nickel]

Από τα παραπάνω μού αρέσει περισσότερο η χρήσιμη πραγματική πραγματικότητα, αναγκαστική απόδοση της actual reality, βασικά λόγω φτώχιας της τρισχιλιετούς. Το άσμα ασμάτων είναι σχήμα λόγου, δεν ανήκει στις περιπτώσεις διαφορετικών σημασιών ή ορολογικών αδιεξόδων.

 

[Earion]

Μου φέρνουν στο μυαλό το σύστοιχο αντικείμενο (όπου το αντικείμενο είναι από την ίδια ρίζα του ρήματος):

Τον αγώνα τον καλόν ηγώνισμαι (Απόστολος Παύλος, Προς Τιμόθεον Β δ΄ 7).
Εγέλα ποτέ πλατύν κατά της ανθρωπίνης φύσεως ο διάβολος γέλωτα (Γρηγόριος Θαυματουργός, Λόγος εις τους αγίους πάντας)

Φάε το φαΐ σου
Ενεδύθη το μοναστικόν ένδυμα

 

[Duke_of_Waltham]

απαιτητή απαίτηση
επιλεκτική επιλογή
θετική θέση (για συναλλαγές, ταλαντώσεις κ.λπ.)
στατική στάση (σώματος που δεν είναι σε κίνηση)
σχετική σχέση
χάρτινος χάρτης (ή «έγχαρτος χάρτης») (αντί για το ταυτολογικό «χάρτινο χαρτί»)

 

[skol]

Ωραία η απαιτητή απαίτηση, δεν την ήξερα!

 

[skol]

Το άσμα ασμάτων είναι σχήμα λόγου, δεν ανήκει στις περιπτώσεις διαφορετικών σημασιών ή ορολογικών αδιεξόδων.

Ναι, το άσμα ασμάτων είναι άλλη κατηγορία, όπως και τα κυπριακά ονοματεπώνυμα