Στη χτεσινή έγκυρη Frankfurter Allgemeine Zeitung δημοσιεύτηκε ένα ρεπορτάζ για την ελληνική παρουσία στη φετινή Έκθεση Βιβλίου της μεγάλης γερμανικής πόλης. Για όποιον ενδιαφέρεται και θέλει να αποφύγει τις γκουγκλομεταφράσεις, ορίστε μια πρόχειρη μετάφραση δική μου:
Έκθεση βιβλίου
Στην κρίση, οι Έλληνες προτιμούν να διαβάζουν Έλληνες
Το περίπτερο των Ελλήνων στην έκθεση δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Οι εκδοτικοί οίκοι κάνουν οικονομίες. Ελπιδοφόρο θεωρούν όμως ότι, ακόμα και μέσα στην κρίση, οι Έλληνες τουλάχιστον αγοράζουν βιβλία.
Τρία βιβλιονησάκια, τέσσερα εκθετήρια με βιβλία, μερικά τραπεζάκια, καφές σε πλαστικά κυπελλάκια. Στο κοινό περίπτερο των Ελλήνων εκδοτών επικρατεί γαλήνη. Οι Έλληνες είναι όμως ευδιάκριτοι για όποιον μπει στην αίθουσα 5.1 της Έκθεσης Βιβλίων της Φρανκφούρτης: Η επιγραφή Greece λάμπει με γράμματα στο κίτρινο της ώχρας πάνω σε μπλε φόντο. Η πρώτη ματιά αγκαλιάζει εικονογραφημένα λευκώματα — αρχαία Ελλάδα, το λίκνο του δυτικού πολιτισμού.
Γυναίκες και άντρες στο περίπτερο έχουν προετοιμαστεί για τα πάντα — για τα στερεότυπα και για την ερώτηση για την κρίση. Κανείς δεν λέει εδώ "Crisis, what Crisis?". Γιατί η κρίση φαίνεται παντού. Ίσα ίσα τρεις ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι εκπροσωπούνται στην έκθεση με δικό τους εκθετήριο· το κουβούκλιο του πιο επιτυχημένου εκδότη μαγειρικής στη χώρα, πιο δίπλα, στη θέση 970, είναι μικρότερο από εντοιχισμένη κουζίνα σε γκαρσονιέρα. Για το ομαδικό περίπτερο, που συντονίστηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, ΕΚΕΒΙ, μαθαίνουμε ότι οι Έλληνες πλήρωσαν τη μισή από την κανονική τιμή. Έκπτωση λόγω κρίσης.
Ένας πανεπιστημιακός στον ρόλο του Οδυσσέα
«Δεν υπάρχει σύγχρονο μυθιστόρημα που να μην παίζει ρόλο η κρίση», λέει ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, ο υπεύθυνος του ΕΚΕΒΙ για την επιλογή των εκθεμάτων. Ο Πέτρος Μάρκαρης, τα αστυνομικά μυθιστορήματα του οποίου είναι μπεστσέλερ και στη Γερμανία, δεν γράφει εδώ και χρόνια για τίποτε άλλο, είχε δει την κρίση να έρχεται, είχε προειδοποιήσει με οργή και πικρό κυνισμό, και τώρα της αφιερώνει μια τριλογία. Στο δεύτερο μέρος, ένας κατά συρροή δολοφόνος σφάζει τον έναν τραπεζίτη μετά τον άλλον. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος έχει γράψει ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, με θέμα υποχρεωτικά γενετικά πειράματα, που εισάγονται για να καθορίζουν για ποιο επάγγελμα έχει καθένας το κατάλληλο ταλέντο, κάτι που τοποθετεί τον συγγραφέα μπροστά στο υπαρξιακό ζήτημα. Τέτοια γενετικά πειράματα θα ήταν χρήσιμα για τους πολιτικούς και τους τραπεζίτες των Ελλήνων.
Ο Μάκης Καραγιάννης, πάλι, ονειρεύεται ακόμη μια φορά το «Όνειρο του Οδυσσέα». Ο Οδυσσέας του είναι ένας καθηγητής πανεπιστημίου, που άρχισε από αριστερός ακτιβιστής στα νιάτα του, πιάστηκε και βασανίστηκε από τη στρατιωτική χούντα, και τώρα βρίσκεται πάλι αντιμέτωπος με το δικαστήριο — καταχράστηκε χρήματα του πανεπιστημίου. Δολοφονείται και ένας δημοσιογράφος ξετυλίγει την ιστορία της ζωής του και θέλει να μάθει πώς διέφθειρε η απληστία τον υποδειγματικό αντιστασιακό.
Μείωση των πωλήσεων
Αυτός είναι ο ένας δρόμος στον οποίο οδηγεί τους αναγνώστες η σημερινή ελληνική λογοτεχνία, λέει ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος. Ο άλλος είναι η φυγή από την πραγματικότητα με ματιές στο παρελθόν, όπως με το μυθιστόρημα «Άγιοι και δαίμονες» του Γιάννη Καλπούζου, που αφηγείται για τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Το βιβλίο βρίσκεται τώρα επικεφαλής στα ελληνικά μπεστσέλερ· στην τρίτη θέση είναι ο Φίλιπ Ροθ με το «Νέμεσις», ακολουθεί ο Ουμπέρτο Έκο με το «Κοιμητήριο της Πράγας», πωλήσεις κάνουν ακόμη και τα αιμοσταγή βιβλία του Στιγκ Λάρσον, αλλά αυτή τη στιγμή, έξι στους δέκα πιο ευπώλητους συγγραφείς είναι Έλληνες.
Και το ύψος των πωλήσεων; Έχουν υποχωρήσει σε όλους τους εκδότες τουλάχιστον κατά 10%. Ο αριθμός των τίτλων που εκδόθηκαν συνολικά την τελευταία πενταετία έπεσε από σχεδόν 10.200 στα 8.900, ο αριθμός των βιβλίων που γράφονται στην Ελλάδα έμεινε περίπου σταθερός, στον τελευταίο απολογισμό ήταν στα 953. Από την άλλη, αυξήθηκε ο αριθμός των εκδοτών από τους 374 του 1990 στους 953 την περασμένη χρονιά· οι περισσότεροι όμως είναι μικροεκδότες που εκδίδουν λιγότερους από δέκα τίτλους τον χρόνο.
Ανάκαμψη χάρη στην κρίση
Οι Έλληνες εκδότες δεν θέλουν όμως να περιοριστούν στην άμυνα για να περάσουν την κρίση, αλλά να διατηρήσουν μια περιορισμένη επιθετικότητα. Εδώ και ένα μήνα εγκαινιάστηκε το μεταφραστικό πρόγραμμα «Φράσις» με πόρους του Υπουργείου Πολιτισμού. Τα εφόδιά του δεν ξεπερνούν τα 200.000 ευρώ, είναι όμως μια αρχή· η προηγούμενη αντίστοιχη πρωτοβουλία είχε τερματιστεί πριν από εφτά χρόνια.
Η κρίση, λέει ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, θα έχει και τα καλά της, γιατί αναγκάζει τους Έλληνες να ψάξουν την ταυτότητά τους, και γι' αυτό καταφεύγουν σε σύγχρονα μυθιστορήματα και στους κλασικούς ποιητές. Η Κατερίνα Βελισσάρη, η διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, υπογραμμίζει ότι τα πάντα στη χώρα συρρικνώνονται — εκτός από τη λογοτεχνία και την αγάπη για το διάβασμα. Ίσα ίσα, μάλιστα, η κρίση θα φέρει ανάκαμψη στην ελληνική λογοτεχνία.
Ο δρόμος για να περάσουμε την κρίση, λέει με συννεφιασμένο πρόσωπο, μοιάζει με ένα ολοένα και πιο δύσβατο ορεινό μονοπάτι. Μόλις φτάσεις όμως στην κορυφή του βουνού, βλέπεις ότι η θάλασσα δεν είναι πια μακριά.
Δύσκολο να αξιοποιήσουν οι Ευρωπαίοι πιστωτές μια τέτοια εικόνα. Ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος προτιμάει την προσγειωμένη προσέγγιση. «Από το ευρώ μπορείτε να μας διώξετε», λέει, «αλλά όχι και από το Euro.» Οι Έλληνες μόλις προκρίθηκαν στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Ο προπονητής τους είναι Πορτογάλος.
Λεζάντες των φωτογραφιών:
Το ελληνικό περίπτερο στην έκθεση βιβλίου: Η κρίση φαίνεται παντού.
Η Κατερίνα Βελισσάρη, διευθύντρια του ελληνικού Εθνικού Κέντρου Βιβλίου.
Στην κρίση, οι Έλληνες προτιμούν να διαβάζουν Έλληνες
Το περίπτερο των Ελλήνων στην έκθεση δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Οι εκδοτικοί οίκοι κάνουν οικονομίες. Ελπιδοφόρο θεωρούν όμως ότι, ακόμα και μέσα στην κρίση, οι Έλληνες τουλάχιστον αγοράζουν βιβλία.
Τρία βιβλιονησάκια, τέσσερα εκθετήρια με βιβλία, μερικά τραπεζάκια, καφές σε πλαστικά κυπελλάκια. Στο κοινό περίπτερο των Ελλήνων εκδοτών επικρατεί γαλήνη. Οι Έλληνες είναι όμως ευδιάκριτοι για όποιον μπει στην αίθουσα 5.1 της Έκθεσης Βιβλίων της Φρανκφούρτης: Η επιγραφή Greece λάμπει με γράμματα στο κίτρινο της ώχρας πάνω σε μπλε φόντο. Η πρώτη ματιά αγκαλιάζει εικονογραφημένα λευκώματα — αρχαία Ελλάδα, το λίκνο του δυτικού πολιτισμού.
Γυναίκες και άντρες στο περίπτερο έχουν προετοιμαστεί για τα πάντα — για τα στερεότυπα και για την ερώτηση για την κρίση. Κανείς δεν λέει εδώ "Crisis, what Crisis?". Γιατί η κρίση φαίνεται παντού. Ίσα ίσα τρεις ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι εκπροσωπούνται στην έκθεση με δικό τους εκθετήριο· το κουβούκλιο του πιο επιτυχημένου εκδότη μαγειρικής στη χώρα, πιο δίπλα, στη θέση 970, είναι μικρότερο από εντοιχισμένη κουζίνα σε γκαρσονιέρα. Για το ομαδικό περίπτερο, που συντονίστηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, ΕΚΕΒΙ, μαθαίνουμε ότι οι Έλληνες πλήρωσαν τη μισή από την κανονική τιμή. Έκπτωση λόγω κρίσης.
Ένας πανεπιστημιακός στον ρόλο του Οδυσσέα
«Δεν υπάρχει σύγχρονο μυθιστόρημα που να μην παίζει ρόλο η κρίση», λέει ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, ο υπεύθυνος του ΕΚΕΒΙ για την επιλογή των εκθεμάτων. Ο Πέτρος Μάρκαρης, τα αστυνομικά μυθιστορήματα του οποίου είναι μπεστσέλερ και στη Γερμανία, δεν γράφει εδώ και χρόνια για τίποτε άλλο, είχε δει την κρίση να έρχεται, είχε προειδοποιήσει με οργή και πικρό κυνισμό, και τώρα της αφιερώνει μια τριλογία. Στο δεύτερο μέρος, ένας κατά συρροή δολοφόνος σφάζει τον έναν τραπεζίτη μετά τον άλλον. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος έχει γράψει ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, με θέμα υποχρεωτικά γενετικά πειράματα, που εισάγονται για να καθορίζουν για ποιο επάγγελμα έχει καθένας το κατάλληλο ταλέντο, κάτι που τοποθετεί τον συγγραφέα μπροστά στο υπαρξιακό ζήτημα. Τέτοια γενετικά πειράματα θα ήταν χρήσιμα για τους πολιτικούς και τους τραπεζίτες των Ελλήνων.
Ο Μάκης Καραγιάννης, πάλι, ονειρεύεται ακόμη μια φορά το «Όνειρο του Οδυσσέα». Ο Οδυσσέας του είναι ένας καθηγητής πανεπιστημίου, που άρχισε από αριστερός ακτιβιστής στα νιάτα του, πιάστηκε και βασανίστηκε από τη στρατιωτική χούντα, και τώρα βρίσκεται πάλι αντιμέτωπος με το δικαστήριο — καταχράστηκε χρήματα του πανεπιστημίου. Δολοφονείται και ένας δημοσιογράφος ξετυλίγει την ιστορία της ζωής του και θέλει να μάθει πώς διέφθειρε η απληστία τον υποδειγματικό αντιστασιακό.
Μείωση των πωλήσεων
Αυτός είναι ο ένας δρόμος στον οποίο οδηγεί τους αναγνώστες η σημερινή ελληνική λογοτεχνία, λέει ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος. Ο άλλος είναι η φυγή από την πραγματικότητα με ματιές στο παρελθόν, όπως με το μυθιστόρημα «Άγιοι και δαίμονες» του Γιάννη Καλπούζου, που αφηγείται για τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Το βιβλίο βρίσκεται τώρα επικεφαλής στα ελληνικά μπεστσέλερ· στην τρίτη θέση είναι ο Φίλιπ Ροθ με το «Νέμεσις», ακολουθεί ο Ουμπέρτο Έκο με το «Κοιμητήριο της Πράγας», πωλήσεις κάνουν ακόμη και τα αιμοσταγή βιβλία του Στιγκ Λάρσον, αλλά αυτή τη στιγμή, έξι στους δέκα πιο ευπώλητους συγγραφείς είναι Έλληνες.
Και το ύψος των πωλήσεων; Έχουν υποχωρήσει σε όλους τους εκδότες τουλάχιστον κατά 10%. Ο αριθμός των τίτλων που εκδόθηκαν συνολικά την τελευταία πενταετία έπεσε από σχεδόν 10.200 στα 8.900, ο αριθμός των βιβλίων που γράφονται στην Ελλάδα έμεινε περίπου σταθερός, στον τελευταίο απολογισμό ήταν στα 953. Από την άλλη, αυξήθηκε ο αριθμός των εκδοτών από τους 374 του 1990 στους 953 την περασμένη χρονιά· οι περισσότεροι όμως είναι μικροεκδότες που εκδίδουν λιγότερους από δέκα τίτλους τον χρόνο.
Ανάκαμψη χάρη στην κρίση
Οι Έλληνες εκδότες δεν θέλουν όμως να περιοριστούν στην άμυνα για να περάσουν την κρίση, αλλά να διατηρήσουν μια περιορισμένη επιθετικότητα. Εδώ και ένα μήνα εγκαινιάστηκε το μεταφραστικό πρόγραμμα «Φράσις» με πόρους του Υπουργείου Πολιτισμού. Τα εφόδιά του δεν ξεπερνούν τα 200.000 ευρώ, είναι όμως μια αρχή· η προηγούμενη αντίστοιχη πρωτοβουλία είχε τερματιστεί πριν από εφτά χρόνια.
Η κρίση, λέει ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, θα έχει και τα καλά της, γιατί αναγκάζει τους Έλληνες να ψάξουν την ταυτότητά τους, και γι' αυτό καταφεύγουν σε σύγχρονα μυθιστορήματα και στους κλασικούς ποιητές. Η Κατερίνα Βελισσάρη, η διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, υπογραμμίζει ότι τα πάντα στη χώρα συρρικνώνονται — εκτός από τη λογοτεχνία και την αγάπη για το διάβασμα. Ίσα ίσα, μάλιστα, η κρίση θα φέρει ανάκαμψη στην ελληνική λογοτεχνία.
Ο δρόμος για να περάσουμε την κρίση, λέει με συννεφιασμένο πρόσωπο, μοιάζει με ένα ολοένα και πιο δύσβατο ορεινό μονοπάτι. Μόλις φτάσεις όμως στην κορυφή του βουνού, βλέπεις ότι η θάλασσα δεν είναι πια μακριά.
Δύσκολο να αξιοποιήσουν οι Ευρωπαίοι πιστωτές μια τέτοια εικόνα. Ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος προτιμάει την προσγειωμένη προσέγγιση. «Από το ευρώ μπορείτε να μας διώξετε», λέει, «αλλά όχι και από το Euro.» Οι Έλληνες μόλις προκρίθηκαν στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Ο προπονητής τους είναι Πορτογάλος.
Λεζάντες των φωτογραφιών:
Το ελληνικό περίπτερο στην έκθεση βιβλίου: Η κρίση φαίνεται παντού.
Η Κατερίνα Βελισσάρη, διευθύντρια του ελληνικού Εθνικού Κέντρου Βιβλίου.
