Εσάς σας χαλάει;

[nickel]

Στο σημερινό του σημείωμα ο Σαραντάκος λέει (και) καλά λόγια για μια μετάφραση (να προσέχετε όταν περνάτε έξω από φούρνο και, με όσα συμβαίνουν με τα σιτηρά, ας προσέχετε και όταν μπαίνετε μέσα). Οι έπαινοι αφορούν κυρίως τις επιλογές σύγχρονης και ρέουσας γλώσσας στους διαλόγους. Προφανώς, έκαναν ζωντανό και ενδιαφέρον το διάβασμα. Το πρόβλημα με το ρέτζιστερ τον ενόχλησε σε ένα σημείο μόνο και κάπου αλλού αναρωτήθηκε για τους γλωσσικούς αναχρονισμούς. Γράφει:

Η μεταφράστρια κάπου χρησιμοποιεί την έκφραση «σε χαλάει», που είναι νεότατη (με γλωσσικούς όρους, δηλ. νεότερη από είκοσι χρονών, εκτός κι αν κάνω λάθος, οπότε να μου το πείτε): Σε χαλάει, έτσι, μπούφε; (ça te défrise, mon petit mufe!). Δεν με ενοχλεί αυτό, εσάς; Εννοώ, το να χρησιμοποιείται στη μετάφραση ενός έργου του 19ου αιώνα μια έκφραση του 21ου, σας ενοχλεί; (σας χαλάει;)​

Είναι ένα ερώτημα που απασχολεί τους μεταφραστές λογοτεχνίας συνήθως. Αν θέλετε, καταθέστε την άποψή σας.

 

[sarant]

Και για να βάλω και συμπληρωματικό ερώτημα που απέφυγα να βάλω στο μπλογκ μου για να μην το παραφορτώσω, θα σας ενοχλούσαν π.χ. οι τουρκικές λέξεις σε μετάφραση της Ιλιάδας; Σε Αριστοφάνη;

 

[drsiebenmal]

Στο γενικό: Θα μπορούσα να ανεχτώ κάποια, όχι πολλά, με πολλή προσοχή για να μην υπάρξουν αναφορές σε νεότερα πράγματα. Δεν μπορώ να διατυπώσω απόλυτο κανόνα.

Στο ειδικό: Θα άφηνε άραγε η μεταφράστρια άθικτο το «με χάλασε ο Τούρκος...» της ίδιας εποχής; Απορία αναπάντητη, υποπτεύομαι όμως ότι δεν γνώριζε καν αυτή τη χρήση για να το χρησιμοποιήσει απροβλημάτιστα.

Την πρόσθετη ερώτηση του σαραντ κάνω ότι δεν την είδα. Αναρωτιέμαι όμως πόσο θα ενοχλήσει αν σε κάποια μετάφραση του Αριστοφάνη, ιδίως για θεατρική παράσταση, πάρουν κάποιον με τις ντομάτες...

 

[Alexandra]

Και για να ολοκληρώσω κι εγώ το θέμα με μια προσωπική εμπειρία: Συνάδελφος που χρίστηκε διορθωτής από ξένη εταιρεία υποτιτλισμού μού έσβησε τη λέξη "Αμάν" από έναν υπότιτλο και την αντικατέστησε με το "Διάολε", με το σχόλιο ότι "ακούγεται πολύ ελληνικό".

Εμένα πάντως δεν "με χαλάει" να διαβάσω σε μια μετάφραση ενός έργου του 19ου αιώνα σημερινές slang εκφράσεις, εκτός ίσως αν παραπέμπουν σε γεγονότα ή υπαρκτά πρόσωπα του 21ου αιώνα. Ούτε μ' ενοχλεί να δω τουρκικές λέξεις σε μετάφραση Αριστοφάνη.

 

[sarant]

Για τον δόχτορα: άρα, ενοχλεί η λέξη γλέντι στον Όμηρο, έτσι; Η λέξη σπίτι; Η λέξη καράβι;

 

[drsiebenmal]

Όχι, το είδα ότι δεν το έχω γράψει καλά αλλά δεν πρόλαβα να κάνω έντιτ. Εννοούσα ότι πάλι κατά περίπτωση θα κρίνω. Δεν με ενοχλούν λέξεις και φράσεις οποιασδήποτε τοπικής ή χρονικής προέλευσης που είναι δουλεμένες και ενσωματωμένες στη γλώσσα που μεταφράζουμε σήμερα, αρκεί να μη μου δημιουργούν αποστασιοποιητικές ασυμβατότητες. Δεν με ενοχλεί ούτε το σπίτι ούτε το καράβι (που είναι generic έννοιες), αλλά δεν θα έβαζα ούτε χαγιάτι, ούτε βαπόρι.

 

[Costas]

Εγώ εκτέθηκα με τα ντάτα, αλλά πάντα κατά περίπτωση. Δεν ξέρω, μπορούν να μπαίνουν κανόνες σε τέτοια πράματα;

 

[drsiebenmal]

Να δώσω και μια άλλη διάσταση, στο άλλο άκρο της χρονικής κλίμακας. Σε ένα δοκίμιό του που είχα διαβάσει προ αμνημονεύτων χρόνων, ο Ισαάκ Ασίμοφ έλεγε για τις δυσκολίες που έχει να γράψεις επιστημονική φαντασία και, ακόμη χειρότερα, να γράψεις αστυνομικό μυθιστόρημα σε περιβάλλον επιστημονικής φαντασίας. Και ανέφερε το εξής παράδειγμα (από τα ράκη που θυμάμαι):

Δεν μπορείς λοιπόν να βάλεις τον ντετέκτιβ να πει στα ξεκρέμαστα τρεις σελίδες πριν από το τέλος: «Τον κατάλαβα ότι ήταν ο ένοχος επειδή με προσφώνησε σενιόρ. Αλλά κάθε λέξη με ισπανική προέλευση έχει απαγορευτεί από τον 23ο αιώνα και μετά. Άρα ερχόταν από το παρελθόν και άρα αυτός ήταν ο ένοχος.» Πρέπει να έχεις δώσει και σαφώς και επαρκώς καλυμμένα αυτή την πληροφορία από νωρίς στον αναγνώστη σου.

Με ποια γλώσσα μεταφράζουμε λοιπόν την επιστημονική φαντασία που ανάγεται στο απώτερο μέλλον αν όχι με τη σημερινή; Αλλά δεν θα ήταν ξεκάθαρο λάθος του μεταφραστή στο υποθετικό αστυνομικό μυθιστόρημα αν είχε χρησιμοποιήσει λέξεις από τα ισπανικά;

 

[nickel]

Δεν ξέρω, μπορούν να μπαίνουν κανόνες σε τέτοια πράματα;

Όχι, αλλά σκέφτηκα να το συζητήσουμε επειδή ήθελα να δω ποια μας κάθονται καλά και ποια μας ενοχλούν. Και, εντέλει, γιατί ακριβώς μας ενοχλούν όσα μας ενοχλούν.

 

[Costas]

Το σίγουρο είναι ότι δεν με ενόχλησε καθόλου το "Σε χαλάει" της Νανάς. Ούτε εκ προοιμίου τα χαγιάτια και τα γλέντια στην Ιλιάδα, στον δε Αριστοφάνη τα βρίσκω και απαραίτητα. Άλλωστε και οι χωρικοί στις ανασκαφές μιλούσαν για πρωτοκυκλαδικές "καντήλες" και για αρχαϊκούς βοιωτικούς "παπάδες" κ.ά. Πάντως, πάλι εξαρτάται από το σύνολο, πώς αναπνέουν οι συγκεκριμένες λέξεις μέσα στο όλο, ποια είναι η συνολική σύλληψη του/της μεταφραστή/τριας, αν υπάρχει, κλπ. La contingence pour tous, et Dieu reconnaîtra les siens!

 

[nickel]

Αναρωτιέμαι: όταν στο πρωτότυπο έργο (εδώ μια πετυχημένη τηλεσειρά) γίνεται σαφής και μεγάλη προσπάθεια να αναπαραχθεί η γλώσσα μιας εποχής, δεν θα έπρεπε και η μετάφραση να σέβεται την προσπάθεια και να μην εισάγει μεταγενέστερες λέξεις και εκφράσεις; Με προβλημάτισε το άρθρο της Μαριάννας Τζιαντζή στη σημερινή Καθημερινή:

Ερασιτέχνες γλωσσολόγοι και «Mad Men»

Ομιλείτε τα «μαντισονικά» ή μάλλον ξέρετε τι είναι; Ούτε εγώ ήξερα, έτυχε όμως να διαβάσω ότι είναι ο τρόπος, το ύφος με το οποίο μιλούσαν οι Νεοϋορκέζοι στις αρχές του ’60, δηλαδή στην περίοδο κατά την οποία εκτυλίσσεται η πολυβραβευμένη σειρά «Mad Men» που αναφέρεται σε ένα μεγάλο διαφημιστικό γραφείο της Μάντισον Άβενιου.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πάμπολλοι θαυμαστές της σειράς μελετούν τους διαλόγους και προσπαθούν να βρουν λάθη στο ύφος της γλώσσας, να εντοπίσουν λέξεις και εκφράσεις που τότε δεν χρησιμοποιούνταν, τουλάχιστον στην καθομιλουμένη. Τα ευρήματά τους καταλήγουν σε ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο. Π.χ., κάποιος τσίμπησε ότι ένας χαρακτήρας λέει «το μέσο είναι το μήνυμα» τέσσερα χρόνια προτού ο όρος αυτός εμφανιστεί σε ένα βιβλίο του Μάρσαλ Μακ Λούαν.

Φέτος το καλοκαίρι, με την έναρξη του τέταρτου κύκλου στο καλωδιακό κανάλι ΑΜC, ένας νομικός περιωπής δημιούργησε ένα φόρουμ στο Ίντερνετ όπου, κάθε Κυριακή βράδυ, αμέσως μετά την προβολή του νέου επεισοδίου, διεξάγεται μια οn line συζήτηση με αφορμή όχι την εξέλιξη της πλοκής, αλλά την αναπαράσταση της εποχής. Στην ομάδα συμμετέχουν ένας πολιτικός επιστήμονας, ένας καθηγητής λογοτεχνίας, μια επικοινωνιολόγος και ένας ιστορικός, ενώ όλη την εβδομάδα κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να παρέμβει στον διάλογο -και αυτοί που παρεμβαίνουν είναι πάρα πολλοί.

Με την ίδια επιμέλεια που στήνονται τα σκηνικά, που αναπαράγονται τα χτενίσματα, τα αντικείμενα της καθημερινής ζωής, ακόμα και η γλώσσα του σώματος εκείνης της εποχής, γράφονται και οι διάλογοι. Οι σεναριογράφοι ανατρέχουν διαρκώς στο πολύτομο αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης, σε λεξικά της αργκό και σε ψηφιακές βάσεις δεδομένων για να βεβαιωθούν ότι κάποιες εκφράσεις είχαν καταγραφεί εκείνα τα χρόνια. Εδώ ο κόσμος έχει τόσα προβλήματα, με το πώς μιλάνε οι γυάλινοι ήρωες του ’60 θα ασχολούμαστε, μπορεί να αναρωτηθεί κανείς. Αν στην Ελλάδα συνέβαινε κάτι ανάλογο με αφορμή μια σειρά εποχής, π.χ., την «Τελευταία παράσταση» (Alpha), που αναφερόταν στη ζωή της Έλλης Λαμπέτη, πολλοί θα έλεγαν «δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά». Μια συλλογική άσκηση παρατηρητικότητας, ένα ομαδικό παιχνίδι με τη γλώσσα και την πρόσφατη ιστορία είναι αυτή η διαδικτυακή ενασχόληση με το «Μad Men», που όμως φανερώνει κάτι σημαντικό. Δείχνει ότι μια «λαϊκή» μορφή ψυχαγωγίας, μια σειρά μυθοπλασίας, μπορεί να κεντρίσει το ενδιαφέρον ενός ευρύτερου κοινού για τη γλώσσα, καθώς και για διάφορα πολιτιστικά και ιστορικά ζητήματα.

Τέτοια έγνοια μοιάζει πολυτέλεια για την ελληνική τηλεοπτική πραγματικότητα. Έχει τύχει σε ελληνικές σειρές εποχής, που διαδραματίζονται στον Μεσοπόλεμο ή στον 19ο αιώνα να συζητούν όπως στα τάλεντ σόου και στα πρωινάδικα... κι έτσι, ακόμα και ο Αλή Πασάς γίνεται «ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας».​

Διαδικτυογραφία:
http://en.wikipedia.org/wiki/Mad_Men
http://en.wikipedia.org/wiki/Madison_Avenue
http://www.nytimes.com/2010/07/25/magazine/25FOB-onlanguage-t.html

 

[Costas]

Εντάξει, είναι όμως θέμα σχολής, τελικά. Δηλαδή, δεν είναι υποχρεωτικό. Υπάρχουν και οι γνωστοί μανιακοί στο imdb πού ψάχνουν να βρουν αν το μοντέλο τεθωρακισμένου στο "Ο εχθρός προ των πυλών" είχε ήδη κυκλοφορήσει στα πεδία των μαχών όταν συνέβη η Μάχη του Στάλινγκραντ ή αν κυκλοφόρησε μόλις το 1943. Επίσης, μέχρι την εποχή μας, του άκρατου ιστορικισμού, ο αναχρονισμός ήταν ο κανόνας, χωρίς εξαιρέσεις. Ο απόλυτος ιστορικισμός μήπως είναι ο απόλυτος εξωτισμός; Ένα έργο που θα αναπαρήγε την ομηρική εποχή απολύτως πιστά, ως και στα αισθήματα, πόσο θα μας αφορούσε; Εν τοιαύτη περιπτώσει, γιατί να μην αφήνουμε αμετάφραστα τα αρχαία έργα; Η ίδια η μετάφραση δεν είναι προσοικείωση; Καλά κάνουν λοιπόν οι Αμερικάνοι και το ψειρίζουν, αφού έτσι τους αρέσει, αλλά εντέλει το μόνο πράγμα που πραγματικά με ενδιαφέρει είναι αν τα δρώμενα έχουν νόημα, και όχι αν αναπαριστούν πιστά την εποχή. "Νόμιζα πως ήταν τότε": και λοιπόν; Εγώ ζω τώρα. Όλα τ' άλλα είναι επίπλωση.

 

[nickel]

Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε ότι η γλώσσα θα παίξει το ρόλο που θα της δώσουν να παίξει — αν έχει ρόλο, αν δεν είναι κομπάρσος. Μπορεί να την έχουν για να σπρώχνει απλώς τη δράση, μπορεί να την αξιοποιούν για τους πιο σπιρτόζικους διαλόγους, μπορεί να αποτελεί στοιχείο αληθοφάνειας, μπορεί να αποτελεί ιδιαίτερο γνώρισμα των χαρακτήρων. Σε κάθε περίπτωση ο μεταφραστής θα πρέπει να αντιληφθεί τον ειδικό ρόλο της γλώσσας και να τον υπηρετήσει όσο γίνεται πιο φυσικά — για να εξυπηρετεί, όχι για να ξενίζει. Ναι, μπορώ να φανταστώ ένα έργο όπου θα μιλούν στη γλώσσα και την προφορά των ομηρικών χρόνων, με υπότιτλους αποκάτω στη γλώσσα του όποιου κοινού. Μπορώ να σκεφτώ, στη χρήση των λέξεων μέσα σε ένα ιστορικό κείμενο, να μη με επηρεάζει η ετυμολογία των λέξεων, αλλά η αύρα της προέλευσής τους (ενίοτε στοιχείο εντελώς υποκειμενικό). Μπορώ να φανταστώ Αριστοφάνη που να δηλώνει «τώρα προσπαθούμε να αναπαραστήσουμε τι έβλεπαν οι πρόγονοί μας» (με άντρες σε όλους τους ρόλους και μετάφραση σε υπέρτιτλους) και Αριστοφάνη που δηλώνει ότι «τώρα φτιάχνουμε επιθεώρηση του Δελφινάριου». Στην περίπτωση της αμερικάνικης τηλεσειράς, που αφορά μια πρόσφατη εποχή και προσπαθεί μέσα από δεκάδες λεπτομέρειες να σε μεταφέρει στο κλίμα της, θα ήταν εντελώς άστοχο να έβαζε ο σεναριογράφος εκεί ή ο μεταφραστής εδώ μια έκφραση συνδυασμένη στα μυαλά όλων μας με μια άλλη εποχή (ενώ κάποια έκφραση που μόνο κάποιον ιδιότροπο επιστολογράφο θα ενοχλούσε, προφανώς την αφήνουμε να περάσει όταν υπηρετεί σπουδαιότερες σκοπιμότητες). Δηλαδή, για τη γλώσσα θα βάλει κι ο μεταφραστής κάποιους κανόνες, αλλά θα πρέπει να προσέξει και ποιους κανόνες έβαλε ο αρχικός δημιουργός. Αν βρεθεί να δυσαρεστεί περισσότερους αναγνώστες ή θεατές από τον έναν ανώνυμο επιστολογράφο, την έχει πατήσει.

 

[Kalliana]

Νομίζω "με χαλάει" περισσότερο που ίσως δεν ήξεραν άλλη παλαιότερη φράση να βάλουν, παρά ότι την έβαλαν. Με τέτοιο πλούτο που έχει η Ελληνική, είναι όντως απαραίτητο να καταφεύγουμε σε τέτοιες μοντέρνες μεθόδους; Αφού έχεις στα χέρια σου τέτοιο θησαυρό και τόση ευελιξία, γιατί χρησιμοποιείς μόνο τα περιορισμένα τρέχοντα; Θα καταντήσουμε σαν τους αγγλόφωνους, που βάζουν το "-able" σε ό,τι περάσει από το στόμα τους και τσουπ, να μια λέξη...
Εννοώ, αφού μπορεί να βρει λύση, χωρίς να τσακίσει το λεξιλόγιό του, γιατί να υιοθετήσει λέξεις κ.λπ. απλά και μόνο για να κάνει π.χ. την Ιλιάδα "μοντέρνα"; Δηλαδή αν πεις "με χάλασε" αντί για "με απογοήτευσε" ή κάτι παρεμφερές, ο αναγνώστης σου "θα χάσει την μπάλα";;
Κάποτε, όταν ήμουν ακόμη στο σχολείο, χαιρόμουν που μέσα από τα βιβλία, τις μεταφράσεις, τις ειδήσεις και τους υπότιτλους, μάθαινα νέες λέξεις. Τώρα, σαν μεταφράστρια η ίδια, παλεύω να μην γράψω κάτι που όπως μου λένε πολλοί, ο "μέσος Έλληνας" δεν θα καταλάβει (Καλά σε τι σχολείο πήγε αυτός; Στα ίδια σχολεία δεν πήγαμε όλοι; Πιάνει κανάλια που δεν πιάνω; ). Ποιος είναι πια αυτός ο μέσος έλληνας, που ξέρει όλους τους όρους του χρηματιστηρίου και της φόρμουλα 1 και της βουλής και "τα πάντα όλα" που είναι και της μόδας, και δεν ξέρει πέντε παλιότερες λέξεις; Και δεν μιλάω για αιώνες πίσω, μετρώ μια 30ετία ακόμη :)
Φαίνεται η πίκρα μου ε; Είμαι οπαδός του "κάθε κατεργάρης στον πάγκο του..."

 

[Kalliana]

Υ.Γ. Δεν με χαλάει ακριβώς, απλώς με απογοητεύει...
Δεν με πείραξε ιδιαίτερα όταν άκουσα εκλαϊκευμένη βερσιόν των Ευαγγελίων στην Εκκλησία, ή το μυστήριο του Ησαϊα σε απλή δημοτική, η γιαγιά μου (73 ετών και δεν έχει πάει σχολείο) είπε "αχ, ελληνικά μιλάει ο παπα-Σπύρος; Περίεργο..."

 

[Costas]

Nickel, πολύ σωστά τα λες. Αν η σειρά έχει αυτό το στιλ, και ο/η μεταφραστής/τρια επιβάλλεται να υπηρετήσει την πρόθεση του συγγραφέα. Πάντως η γνώμη της πλειοψηφίας, που λες, δεν είναι ούτε αυτή απόλυτο κριτήριο. Σήμερα θαυμάζουμε και θεωρούμε αντιπροσωπευτικά μιας εποχής έργα που στην εποχή τους ήταν απολύτως αιρετικά ή μη αρεστά ή άγνωστα στην πλειοψηφία του κοινού. Αντίστοιχα, μια μεταφραστική επιλογή που ενοχλεί σήμερα την πλειοψηφία δεν σημαίνει ότι θα απορρίπτεται και στο μέλλον ή πως απορριπτόταν στο παρελθόν. Απλώς, οι μεταφράσεις πεθαίνουν γρήγορα κι έτσι ελάχιστοι ασχολούνται με την ιστορία τους. Ποιος θα κάτσει ν' ασχοληθεί με τη σύγκριση των μεταφράσεων του ίδιου έργου διαχρονικά; μόνο οι μεταφρασεολόγοι, και αν, και μόνο για μείζονα έργα. Έτσι, μετράει μόνο τι λέει η "αγορά" εκείνη τη στιγμή.

 

[sarant]

Νομίζω "με χαλάει" περισσότερο που ίσως δεν ήξεραν άλλη παλαιότερη φράση να βάλουν, παρά ότι την έβαλαν. Με τέτοιο πλούτο που έχει η Ελληνική, είναι όντως απαραίτητο να καταφεύγουμε σε τέτοιες μοντέρνες μεθόδους; Αφού έχεις στα χέρια σου τέτοιο θησαυρό και τόση ευελιξία, γιατί χρησιμοποιείς μόνο τα περιορισμένα τρέχοντα; Θα καταντήσουμε σαν τους αγγλόφωνους, που βάζουν το "-able" σε ό,τι περάσει από το στόμα τους και τσουπ, να μια λέξη...
Εννοώ, αφού μπορεί να βρει λύση, χωρίς να τσακίσει το λεξιλόγιό του, γιατί να υιοθετήσει λέξεις κ.λπ. απλά και μόνο για να κάνει π.χ. την Ιλιάδα "μοντέρνα"; Δηλαδή αν πεις "με χάλασε" αντί για "με απογοήτευσε" ή κάτι παρεμφερές, ο αναγνώστης σου "θα χάσει την μπάλα";;

Ναι, αλλά στο συγκεκριμένο βιβλίο μιλάει η Νανά, ένα χυδαίο και αμόρφωτο πλάσμα, και μιλάει στον εραστή της που τον περιφρονεί βαθύτατα. Αναρωτιέμαι: αν η μεταφράστρια επέλεγε "σε απογοήτευσε;" δεν θα πρόδινε το κείμενο; Και προκειμένου να χρησιμοποιήσει ελληνική αργκό του 1890 (που έτσι κι αλλιώς δεν την θυμάται κανείς αναγνώστης), γιατί σας χαλάει το "σε χαλάει;" Θα ήταν πιο αποδεκτή η αργκό του 1970 ή του 1940; Θυμίζω ότι και η γαλλική έκφραση (ça te defrise?) δεν είναι του Ρακίνα.

Μάλιστα, τώρα που το σκέφτομαι, επειδή κανείς δεν ξέρει πώς έβριζαν παλιότερα οι ελληνίδες, όταν το κείμενό σου έχει γυναικεία αργκό ειναι μονόδρομος να ακολουθήσεις τη σύγχρονη αργκό.

 

[Kalliana]

Ναι, αλλά στο συγκεκριμένο βιβλίο μιλάει η Νανά, ένα χυδαίο και αμόρφωτο πλάσμα, και μιλάει στον εραστή της που τον περιφρονεί βαθύτατα. Αναρωτιέμαι: αν η μεταφράστρια επέλεγε "σε απογοήτευσε;" δεν θα πρόδινε το κείμενο; Και προκειμένου να χρησιμοποιήσει ελληνική αργκό του 1890 (που έτσι κι αλλιώς δεν την θυμάται κανείς αναγνώστης), γιατί σας χαλάει το "σε χαλάει;" Θα ήταν πιο αποδεκτή η αργκό του 1970 ή του 1940; Θυμίζω ότι και η γαλλική έκφραση (ça te defrise?) δεν είναι του Ρακίνα.

Μάλιστα, τώρα που το σκέφτομαι, επειδή κανείς δεν ξέρει πώς έβριζαν παλιότερα οι ελληνίδες, όταν το κείμενό σου έχει γυναικεία αργκό ειναι μονόδρομος να ακολουθήσεις τη σύγχρονη αργκό.

Από αυτήν την άποψη έχεις δίκιο πιστεύω και δεν με πειράζει η συγκεκριμένη έκφραση. Είναι λεπτή η γραμμή πιστεύω μεταξύ του να αποδώσεις το κείμενο όπως του αρμόζει και του να χρησιμοποιήσεις ποικιλία εκφράσεων, ειδικά στη λογοτεχνία. Άρα, εδώ ψηφίζω πως δεν με χαλάει :)

 

[drsiebenmal]

Τελικά, λοιπόν, είναι θέμα της στόχευσης του καλλιτέχνη. Αν θέλει ρεαλιστική τέχνη, θα προσπαθήσει να βρεί τα σωστά ντεκόρ, τα σωστά τανκς, και τις σωστές εκφράσεις --εφόσον το μπορεί. Αν μάλιστα, τέτοιες εποχές που ζούμε, που χρειάζεται και η έξτρα δημοσιότητα, μπορεί να δημιουργήσει και κουβέντα γύρω από αυτά τα συνοδευτικά του κυρίως πιάτου, γιατί όχι, ακόμη καλύτερα.

Αν θέλει πάλι επική τέχνη και αποστασιοποίηση, μπορεί να πάει στο άλλο άκρο. Θα γδύσει τους ηθοποιούς, θα τους βάλει να λένε απίθανα πράγματα, διάφορα. Αν μάλιστα, τέτοιες εποχές που ζούμε, που χρειάζεται και η έξτρα δημοσιότητα, μπορεί να δημιουργήσει και κουβέντα γύρω από αυτά τα συνοδευτικά του κυρίως πιάτου, γιατί όχι, ακόμη καλύτερα.

Μπορώ, όπως λέει ο Νικέλ για τα ομηρικά, να φανταστώ και τον Αλήπασα που θέλει η Τζιαντζή να μιλάει... --τι γλώσσες μιλούσε άραγε; Υποτιτλισμένα αρβανίτικα, τούρκικα, ελληνικά, ανάμικτα; Και πού θα βρούμε λεξικά της εποχής; Και γιατί δεν μας ενοχλεί που τα ρούχα είναι απομίμηση με σημερινά υλικά; Και οι γυναίκες στο χαρέμι πώς θα καταριούνται, που είπε και ο sarant; Και τα ελληνάκια ρωμιάκια θα πηγαίνουν στο κρυφό σχολειό ή όχι; ;) Και... και...

 

[nickel]

Άμα έχεις τα λεφτά, όπως λες... Ο Κάμερον φρόντισε και του έφτιαξαν ολόκληρη Na'vi. Κάποιοι εδώ που ήθελαν να φτιάξουν ρεαλιστικούς διαλόγους στην αρχαία ελληνική, άλλαξαν γνώμη όταν έμαθαν πόσο θα τους κόστιζε!