Πολυθάλαμος και πολύκοκκος ο της ροιάς καρπός. (Φίλων, επίσκοπος Καρπασίας)
Μια λέξη που ίσως πονοκεφαλιάζει τους μεταφραστές και τους κάνει να τρέχουν στα λεξικά τους είναι η λέξη Punic. Δυστυχώς, τα περισσότερα αγγλοελληνικά, με την κακή τους συνήθεια να μην περιλαμβάνουν κύρια ονόματα ή εθνωνυμικά, δεν θα λύσουν την απορία τους. Είναι ευτύχημα που μόνο δύο σελίδες αναφέρονται σε *Πουνικό πόλεμο (και μία σε πουνική). Η λέξη σημαίνει καρχηδονιακός και, για την ακρίβεια, βγαίνει από το λατινικό επίθετο Punicus, με το οποίο οι Λατίνοι αναφέρονταν στους Φοίνικες (Poeni) της βόρειας Αφρικής που μας είναι γνωστοί σαν Καρχηδόνιοι. Και οι τρεις πόλεμοι ανάμεσα στη Ρώμη και την Καρχηδόνα που κατέληξαν στην ολική καταστροφή της δεύτερης και τον αφανισμό των Καρχηδονίων, οι Punic Wars, είναι οι Καρχηδονιακοί πόλεμοι.
Υπάρχει και μια άλλη Πουνική, το όνομα για το γένος της ροδιάς (που δεν το έκαναν Φοινικική ή Καρχηδονιακή). Το επίσημο όνομα της ροδιάς διεθνώς είναι Punica granatum. Στην αρχαία Ρώμη malus Punica ήταν η ροδιά και malum Punicum το ρόδι, δηλαδή «μήλο της Καρχηδόνας». (Με τη λέξη μήλο και malum και pomum περιέγραφαν τότε και άλλους στρογγυλούς καρπούς, μέχρι και πρόσφατα με το pomme de terre.) Το λέγανε όμως και granatum το ρόδι — malum granatum ή pomum granatum.
Γράφει ο Πλίνιος (ο πρεσβύτερος) στη Φυσική ιστορία του: sed circa Carthaginem Punicum malum cognomine sibi vindicat; aliqui granatum appellant (13:34) (… που ονομάζεται μήλον το φοινικικόν, αν και άλλοι το λένε πολύκοκκον).
Granum στα λατινικά είναι ο κόκκος. Από αυτόν έχουμε λέξεις όπως γρανάζι, γρανίτης και γρανίτα. Και granatus είναι ο πολύκοκκος. Από το pomum granatum βγήκε το pomegranate των Άγγλων. Οι Γάλλοι, στη διαδρομή, κράτησαν μόνο τη δεύτερη λέξη και την έκαναν grenate και αργότερα grenade. Από εκεί βγήκε η γρεναδίνη και το grenat (αγγλικά garnet, ο γρανάτης) και το χρώμα γκρενά. Αλλά και η χειροβομβίδα με τα πολλά σφαιρίδια που θύμιζε ρόδι και ο γρεναδιέρος (grenadier, ροδιά, αλλά και στρατιώτης εκπαιδευμένος στη χρήση χειροβομβίδων). Και η Γρανάδα άλλωστε πιστεύεται ότι πήρε το όνομά της από τις ροδιές της περιοχής (και στα ισπανικά, granada είναι και το ρόδι και η χειροβομβίδα).
Ο Λινναίος, λοιπόν, όταν έδινε ονόματα στα γένη και τα είδη των φυτών ονόμασε τη ροδιά (ροιά από τα χρόνια του Ομήρου) Punica και κάποιος, δεν ξέρω αν ήταν ο ίδιος ο Λινναίος, πρόσθεσε κάποια στιγμή, σαν επίθετο για το είδος, το granatum. Έτσι μπερδεύτηκε το θηλυκό του δέντρου με το ουδέτερο του καρπού και από τότε δεν έχει διορθωθεί το επίσημο όνομα, αν και πολλοί γράφουν Punica granata.
Με την ευκαιρία να επισημάνω και κάτι για τα ονόματα των δέντρων. Είπα παραπάνω ότι τη ροδιά την έλεγαν malus Punica οι λατίνοι. Αυτό το malus (μηλιά) είναι θηλυκό. Τα ουσιαστικά τους σε –us είναι κατά κανόνα αρσενικά, αλλά αποτελούν εξαίρεση κάποιες λέξεις από την ελληνική (π.χ. exodus) και τα ονόματα των φυτών (που δίνουν ουδέτερα σε –um για τα ονόματα των καρπών). Θηλυκά είναι τα pinus (πεύκη), pirus (απιδέα), populus (λεύκη), prunus (προύμνη), malus (μηλέα), morus (μορέα), ficus (συκή, αλλά και σύκο), cerasus (κέρασος), myrtus (μύρτος) κ.ά., άρα καλώς ακολουθούνται από θηλυκά επίθετα για το είδος.
Άρθρον πολυθάλαμον και πολύκοκκον
(αφιερωμένο στην κυρία που εορτάζει σήμερα)
(αφιερωμένο στην κυρία που εορτάζει σήμερα)
Μια λέξη που ίσως πονοκεφαλιάζει τους μεταφραστές και τους κάνει να τρέχουν στα λεξικά τους είναι η λέξη Punic. Δυστυχώς, τα περισσότερα αγγλοελληνικά, με την κακή τους συνήθεια να μην περιλαμβάνουν κύρια ονόματα ή εθνωνυμικά, δεν θα λύσουν την απορία τους. Είναι ευτύχημα που μόνο δύο σελίδες αναφέρονται σε *Πουνικό πόλεμο (και μία σε πουνική). Η λέξη σημαίνει καρχηδονιακός και, για την ακρίβεια, βγαίνει από το λατινικό επίθετο Punicus, με το οποίο οι Λατίνοι αναφέρονταν στους Φοίνικες (Poeni) της βόρειας Αφρικής που μας είναι γνωστοί σαν Καρχηδόνιοι. Και οι τρεις πόλεμοι ανάμεσα στη Ρώμη και την Καρχηδόνα που κατέληξαν στην ολική καταστροφή της δεύτερης και τον αφανισμό των Καρχηδονίων, οι Punic Wars, είναι οι Καρχηδονιακοί πόλεμοι.
Υπάρχει και μια άλλη Πουνική, το όνομα για το γένος της ροδιάς (που δεν το έκαναν Φοινικική ή Καρχηδονιακή). Το επίσημο όνομα της ροδιάς διεθνώς είναι Punica granatum. Στην αρχαία Ρώμη malus Punica ήταν η ροδιά και malum Punicum το ρόδι, δηλαδή «μήλο της Καρχηδόνας». (Με τη λέξη μήλο και malum και pomum περιέγραφαν τότε και άλλους στρογγυλούς καρπούς, μέχρι και πρόσφατα με το pomme de terre.) Το λέγανε όμως και granatum το ρόδι — malum granatum ή pomum granatum.
Γράφει ο Πλίνιος (ο πρεσβύτερος) στη Φυσική ιστορία του: sed circa Carthaginem Punicum malum cognomine sibi vindicat; aliqui granatum appellant (13:34) (… που ονομάζεται μήλον το φοινικικόν, αν και άλλοι το λένε πολύκοκκον).
Granum στα λατινικά είναι ο κόκκος. Από αυτόν έχουμε λέξεις όπως γρανάζι, γρανίτης και γρανίτα. Και granatus είναι ο πολύκοκκος. Από το pomum granatum βγήκε το pomegranate των Άγγλων. Οι Γάλλοι, στη διαδρομή, κράτησαν μόνο τη δεύτερη λέξη και την έκαναν grenate και αργότερα grenade. Από εκεί βγήκε η γρεναδίνη και το grenat (αγγλικά garnet, ο γρανάτης) και το χρώμα γκρενά. Αλλά και η χειροβομβίδα με τα πολλά σφαιρίδια που θύμιζε ρόδι και ο γρεναδιέρος (grenadier, ροδιά, αλλά και στρατιώτης εκπαιδευμένος στη χρήση χειροβομβίδων). Και η Γρανάδα άλλωστε πιστεύεται ότι πήρε το όνομά της από τις ροδιές της περιοχής (και στα ισπανικά, granada είναι και το ρόδι και η χειροβομβίδα).
Ο Λινναίος, λοιπόν, όταν έδινε ονόματα στα γένη και τα είδη των φυτών ονόμασε τη ροδιά (ροιά από τα χρόνια του Ομήρου) Punica και κάποιος, δεν ξέρω αν ήταν ο ίδιος ο Λινναίος, πρόσθεσε κάποια στιγμή, σαν επίθετο για το είδος, το granatum. Έτσι μπερδεύτηκε το θηλυκό του δέντρου με το ουδέτερο του καρπού και από τότε δεν έχει διορθωθεί το επίσημο όνομα, αν και πολλοί γράφουν Punica granata.
Με την ευκαιρία να επισημάνω και κάτι για τα ονόματα των δέντρων. Είπα παραπάνω ότι τη ροδιά την έλεγαν malus Punica οι λατίνοι. Αυτό το malus (μηλιά) είναι θηλυκό. Τα ουσιαστικά τους σε –us είναι κατά κανόνα αρσενικά, αλλά αποτελούν εξαίρεση κάποιες λέξεις από την ελληνική (π.χ. exodus) και τα ονόματα των φυτών (που δίνουν ουδέτερα σε –um για τα ονόματα των καρπών). Θηλυκά είναι τα pinus (πεύκη), pirus (απιδέα), populus (λεύκη), prunus (προύμνη), malus (μηλέα), morus (μορέα), ficus (συκή, αλλά και σύκο), cerasus (κέρασος), myrtus (μύρτος) κ.ά., άρα καλώς ακολουθούνται από θηλυκά επίθετα για το είδος.
