...Στα εκατομμύρια θεατές του Αβατάρ σε όλο τον κόσμο προστέθηκα κι εγώ. Ήμουν περίεργος να δω την «ταινία που θα αλλάξει τον κινηματογράφο».
...Όντως η τεχνική τελειότητα σε αφήνει άναυδο. Η αίσθηση του τρισδιάστατου καταργεί τη σύμβαση ότι «παρακολουθείς» μιαν αφήγηση. Δεν παρακολουθείς —βρίσκεσαι μέσα στην ιστορία· αισθάνεσαι να σε ρουφάει ένας ολόκληρος κόσμος φτιαγμένος εκ του μηδενός. Υπήρξαν στιγμές που άπλωνα τα χέρια για να πιάσω τα γλυκούτσικα ζωάκια που πλανιόνται σαν «κλέφτες» στον αέρα και ακουμπούν στον ώμο των ηρώων.
...Από την άλλη, το περιεχόμενο δεν αντέχει σε συζήτηση. Η υπόθεση παιδαριώδης, το «ιδεολογικό» μήνυμα (σεβασμός στις άλλες κουλτούρες και στη Φύση) γελοίο. Ούτε ως αμερικάνικη αφέλεια, ούτε καν ως παραμύθι δεν πείθει.
...Γι’ αυτό και με δυσπιστία προσέγγισα μια κριτική παρουσίαση της ταινίας από τη Βάνια Βέργου στη Νέα Εστία (τεύχ. 1829, Ιανουάριος 2010, σσ. 164-167), η οποία βρίσκει κάμποσα καλά λόγια να πει.
...Μνημονεύει πρώτα την ολοφάνερη απόρριψη του πολεμοχαρούς πνεύματος της Αμερικής του Μπους, καθώς και τη «διάθεση διαχείρισης του ενοχικού συνδρόμου της Αμερικής απέναντι στην αποικιοκρατία και τη σκανδαλώδη απώθηση των αυτόχθονων Ινδιάνων», και αναγνωρίζει «μια υποταγή στην οικολογική μανία (ανάγκη, μόδα;) των ημερών μας». Επισημαίνει όμως ως αρετή της ταινίας το ότι «ενώ η τεχνολογία είναι στο επίκεντρο [όπως σε κάθε ταινία επιστημονικής φαντασίας], ταυτόχρονα είναι... αόρατη. Το τεχνολογικό θαύμα που επιτεύχθηκε ώστε να πάρουν σάρκα και οστά οι Νάβι και η Πανδώρα, μπορεί να είναι πολύπλοκο, σύνθετο και πρωτοποριακό, ταυτόχρονα όμως δεν φαίνεται. […] Άρα δεν πρόκειται για ένα απλοϊκό σενάριο, αλλά για ένα ταξίδι μέσα σε έναν κόσμο όπου ο ρομαντισμός των μύθων και των παραμυθιών υπερτερεί έναντι του κυνισμού της επιστημονικής φαντασίας».
...Δεν συμφωνώ με την παρατήρηση, ωστόσο στην επόμενη παράγραφο η κριτικός προχωρά και αναλύει ένα σημείο που με εντυπωσιάζει —κι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάνω εδώ αυτή την παρουσίαση.
...«Και μάλιστα ένας ρομαντισμός με βαθιές φιλοσοφικές αναζητήσεις». Πού βρίσκονται αυτές; Στο ότι «το πέρασμα του θνητού Τζέικ μέσω της ύπνωσης μέσα σε μια κάψουλα προκειμένου να μετενσαρκωθεί σε αβατάρ ενέχει μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια: τη μεταφορά της μνήμης του ατόμου σε μιαν άλλη υπόσταση [...] Αντίστοιχα, στον πυρήνα του πολιτισμού των Νάβι και στην κύρια πηγή της Πανδώρας βρίσκεται το ιερό (σοφό) δέντρο. Ένας φορέας ουσιαστικά όλης της μνήμης αυτού του πλανητικού συστήματος, ο οποίος, αν καταστραφεί, αφανίζεται η Πανδώρα. Η μνήμη λοιπόν. Μόνο που, όπως εξετάζει σήμερα η βιολογία, αν η επιστήμη καταφέρει να μεταφέρει τη μνήμη, αυτό θα σημάνει και τι τέλος του κόσμου».
...Όντως η τεχνική τελειότητα σε αφήνει άναυδο. Η αίσθηση του τρισδιάστατου καταργεί τη σύμβαση ότι «παρακολουθείς» μιαν αφήγηση. Δεν παρακολουθείς —βρίσκεσαι μέσα στην ιστορία· αισθάνεσαι να σε ρουφάει ένας ολόκληρος κόσμος φτιαγμένος εκ του μηδενός. Υπήρξαν στιγμές που άπλωνα τα χέρια για να πιάσω τα γλυκούτσικα ζωάκια που πλανιόνται σαν «κλέφτες» στον αέρα και ακουμπούν στον ώμο των ηρώων.
...Από την άλλη, το περιεχόμενο δεν αντέχει σε συζήτηση. Η υπόθεση παιδαριώδης, το «ιδεολογικό» μήνυμα (σεβασμός στις άλλες κουλτούρες και στη Φύση) γελοίο. Ούτε ως αμερικάνικη αφέλεια, ούτε καν ως παραμύθι δεν πείθει.
...Γι’ αυτό και με δυσπιστία προσέγγισα μια κριτική παρουσίαση της ταινίας από τη Βάνια Βέργου στη Νέα Εστία (τεύχ. 1829, Ιανουάριος 2010, σσ. 164-167), η οποία βρίσκει κάμποσα καλά λόγια να πει.
...Μνημονεύει πρώτα την ολοφάνερη απόρριψη του πολεμοχαρούς πνεύματος της Αμερικής του Μπους, καθώς και τη «διάθεση διαχείρισης του ενοχικού συνδρόμου της Αμερικής απέναντι στην αποικιοκρατία και τη σκανδαλώδη απώθηση των αυτόχθονων Ινδιάνων», και αναγνωρίζει «μια υποταγή στην οικολογική μανία (ανάγκη, μόδα;) των ημερών μας». Επισημαίνει όμως ως αρετή της ταινίας το ότι «ενώ η τεχνολογία είναι στο επίκεντρο [όπως σε κάθε ταινία επιστημονικής φαντασίας], ταυτόχρονα είναι... αόρατη. Το τεχνολογικό θαύμα που επιτεύχθηκε ώστε να πάρουν σάρκα και οστά οι Νάβι και η Πανδώρα, μπορεί να είναι πολύπλοκο, σύνθετο και πρωτοποριακό, ταυτόχρονα όμως δεν φαίνεται. […] Άρα δεν πρόκειται για ένα απλοϊκό σενάριο, αλλά για ένα ταξίδι μέσα σε έναν κόσμο όπου ο ρομαντισμός των μύθων και των παραμυθιών υπερτερεί έναντι του κυνισμού της επιστημονικής φαντασίας».
...Δεν συμφωνώ με την παρατήρηση, ωστόσο στην επόμενη παράγραφο η κριτικός προχωρά και αναλύει ένα σημείο που με εντυπωσιάζει —κι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάνω εδώ αυτή την παρουσίαση.
...«Και μάλιστα ένας ρομαντισμός με βαθιές φιλοσοφικές αναζητήσεις». Πού βρίσκονται αυτές; Στο ότι «το πέρασμα του θνητού Τζέικ μέσω της ύπνωσης μέσα σε μια κάψουλα προκειμένου να μετενσαρκωθεί σε αβατάρ ενέχει μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια: τη μεταφορά της μνήμης του ατόμου σε μιαν άλλη υπόσταση [...] Αντίστοιχα, στον πυρήνα του πολιτισμού των Νάβι και στην κύρια πηγή της Πανδώρας βρίσκεται το ιερό (σοφό) δέντρο. Ένας φορέας ουσιαστικά όλης της μνήμης αυτού του πλανητικού συστήματος, ο οποίος, αν καταστραφεί, αφανίζεται η Πανδώρα. Η μνήμη λοιπόν. Μόνο που, όπως εξετάζει σήμερα η βιολογία, αν η επιστήμη καταφέρει να μεταφέρει τη μνήμη, αυτό θα σημάνει και τι τέλος του κόσμου».
Διότι, όπως σχολιάζει ο βιολόγος Γιάννης Αμπατζίδης-Μιχαηλίδης, μεταπτυχιακός φοιτητής βιολογίας στο τμήμα Life Sciences του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης,
...αν η διατήρηση και μεταφορά της μνήμης ήταν εφικτή, λόγω της λαίμαργης ανθρώπινης φύσης, ο καθένας θα εκμεταλλευόταν το σύστημα για να διαιωνίσει την ύπαρξή του. Όταν θα γέρναγε, θα μεταβίβαζε τη συλλογικότητά του σε έναν επεξεργαστή και θα «κατέβαζε» (download) το «είναι» του στο σώμα του Μπραντ Πιτ, λόγου χάρη. Και το τρομακτικό είναι πως θα μπορούσε να το κάνει ατέρμονα. Δηλαδή, θα έπαυε να υπάρχει η έννοια της ζωής, καθώς η μνήμη-φάντασμα θα εξακολουθούσε να πηδάει από ξενιστή σε ξενιστή, ώσπου στο τέλος δεν θα υπήρχε η ανάγκη για αναπαραγωγή, έννοια βασικότατη στην εξελικτική βιολογία. Όχι μόνο γιατί χωρίς την αναπαραγωγή είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε, αλλά γιατί αυτή είναι που επιτρέπει την εξέλιξη του είδους με την ανταλλαγή γενετικού υλικού. Δηλαδή, αν μπορούσαμε να περνάμε από σώμα σε σώμα ως «εμπειρίες», αυτό θα σήμαινε το τέλος του κόσμου, γιατί απλούστατα ο κόσμος μας έχει σχεδιαστεί πάνω σε άλλες βάσεις. (Όπως συμβαίνει και με το ταξίδι στο χωροχρόνο, το οποίο άπαξ και γίνει μετά δεν υπάρχει τίποτα, ούτε παρελθόν ούτε παρόν ούτε μέλλον, μόνο ένα διαρκώς μεταβλητό σύστημα).
...Στα αβατάρ αυτό δεν συνέβη γιατί σεβόντουσαν αυτή τη δύναμη και δεν την εκμεταλλεύονταν. Όμως στο τέλος το έκαναν με καθαρά ιδιοτελή σκοπό.
...Γενικά, μια τόσο τεράστια δύναμη δεν μπορεί παρά να είναι καταστροφική. Η μνήμη είναι βασική, αλλά δεν μπορεί να διαφυλάσσεται αυτούσια. Αυτός είναι και ο σκοπός της παιδαγωγικής στη βιολογία. Δίνεις κάποια αρχική πληροφορία και στη συνέχεια το σύστημα, ο οργανισμός, παίρνει τη δική του κατεύθυνση και οδηγεί στην ποικιλία.
...αν η διατήρηση και μεταφορά της μνήμης ήταν εφικτή, λόγω της λαίμαργης ανθρώπινης φύσης, ο καθένας θα εκμεταλλευόταν το σύστημα για να διαιωνίσει την ύπαρξή του. Όταν θα γέρναγε, θα μεταβίβαζε τη συλλογικότητά του σε έναν επεξεργαστή και θα «κατέβαζε» (download) το «είναι» του στο σώμα του Μπραντ Πιτ, λόγου χάρη. Και το τρομακτικό είναι πως θα μπορούσε να το κάνει ατέρμονα. Δηλαδή, θα έπαυε να υπάρχει η έννοια της ζωής, καθώς η μνήμη-φάντασμα θα εξακολουθούσε να πηδάει από ξενιστή σε ξενιστή, ώσπου στο τέλος δεν θα υπήρχε η ανάγκη για αναπαραγωγή, έννοια βασικότατη στην εξελικτική βιολογία. Όχι μόνο γιατί χωρίς την αναπαραγωγή είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε, αλλά γιατί αυτή είναι που επιτρέπει την εξέλιξη του είδους με την ανταλλαγή γενετικού υλικού. Δηλαδή, αν μπορούσαμε να περνάμε από σώμα σε σώμα ως «εμπειρίες», αυτό θα σήμαινε το τέλος του κόσμου, γιατί απλούστατα ο κόσμος μας έχει σχεδιαστεί πάνω σε άλλες βάσεις. (Όπως συμβαίνει και με το ταξίδι στο χωροχρόνο, το οποίο άπαξ και γίνει μετά δεν υπάρχει τίποτα, ούτε παρελθόν ούτε παρόν ούτε μέλλον, μόνο ένα διαρκώς μεταβλητό σύστημα).
...Στα αβατάρ αυτό δεν συνέβη γιατί σεβόντουσαν αυτή τη δύναμη και δεν την εκμεταλλεύονταν. Όμως στο τέλος το έκαναν με καθαρά ιδιοτελή σκοπό.
...Γενικά, μια τόσο τεράστια δύναμη δεν μπορεί παρά να είναι καταστροφική. Η μνήμη είναι βασική, αλλά δεν μπορεί να διαφυλάσσεται αυτούσια. Αυτός είναι και ο σκοπός της παιδαγωγικής στη βιολογία. Δίνεις κάποια αρχική πληροφορία και στη συνέχεια το σύστημα, ο οργανισμός, παίρνει τη δική του κατεύθυνση και οδηγεί στην ποικιλία.
Last edited:
