whistleblower = (νομ.) πληροφοριοδότης δημόσιου συμφέροντος | (γεν.) καταγγέλτης διαφθοράς, καταμηνυτής ατασθαλιών

[Bear]

Αν υποθέσουμε ότι

whistleblower is an employee, former employee, or member of an organization, especially a business or government agency, who reports misconduct to people or entities that have the power and presumed willingness to take corrective action.

πώς θα τον ονομάσουμε στα ελληνικά; Μπορεί κάποιος να βοηθήσει;

 

[curry]

Πακέτο! Με έχει απασχολήσει στο παρελθόν, θα έλεγε κανείς ότι είναι μια θετική μορφή ... "ρουφιανιάς"!!!
(με πολλά πολλά πολλά εισαγωγικά).
Αλλά φυσικά, είναι τόσο μα τόσο αρνητικά φορτισμένη η λέξη που ούτε θα σκεφτόμουν να την χρησιμοποιήσω - όπως και τα συνώνυμά της (καρφί κλπ).
Στο Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα που είχαν κάνει ένα ντοκιμαντέρ για τους whistle blowers, ο τίτλος ήταν στα αγγλικά. Μπορείς να δεις το σενάριο εδώ.

 

[Zazula]

(Αν δεν είχαμε καταργήσει τις μετοχές θα πρότεινα) o δημοσιοποιών / αποκαλύπτων ατασθαλίες. Στη νέα ελληνική γίνεται "αυτός που κλπ".

 

[wings]

Εδώ, ο nickel και αρκετοί άλλοι έχουν χύσει πολύ ιδρώτα κι ακόμα περισσότερο μελάνι για τη λέξη αυτή.

 

[nickel]

Δυστυχώς, παρότι εξακολουθεί να μου αρέσει ο καταμηνυτής ατασθαλιών (και το πρότεινα κι εδώ), με κάποια διασταλτική αξιοποίηση της «ψευδούς καταμήνυσης», η χρήση του όρου παραμένει κάτι σαν τις τρεις ορφανές (η τρίτη ορφανή είναι εδώ).

 

[wings]

Μα κι εμένα μου αρέσει ο καταμηνυτής ατασθαλιών (και ως διατύπωση και ως νόημα). Δεν είχα δει ότι το είχες ξαναπροτείνει πέρυσι.

Υ.Γ.: Μόλις κάναμε τις ορφανές πέντε.

 

[Zazula]

Τα ρήματα που χρησιμοποίησα ήταν τα δημοσιοποιώ και αποκαλύπτω διότι πιστεύω ότι η χρήση τού whistleblower τονίζει την αποκάλυψη στοιχείων, κατά κανόνα μη προσβάσιμων από εξωτερικούς ελεγκτές ή μη έμπιστα πρόσωπα εντός του οργανισμού. (Το κακό με το αποκαλύπτω είναι ότι μπορεί να αναφέρεται -στη δημοσιογραφική, κυρίως, γλώσσα- και στο δικαστικό λειτουργό που ασχολείται με την υπόθεση στη συνέχεια.) Από την άλλη το καταμηνύω (->καταμηνυτής) μου δίνει την αίσθηση ότι έχει ως υποκείμενο τον παθόντα - πράγμα που εδώ δεν ισχύει. Τέλος, το καταγγέλλω -λόγω του ευρύτερου εννοιολογικού του φάσματος- φρονώ ότι είναι πολύ νερωμένο κι ασαφές για τη συγκεκριμένη χρήση.

 

[nickel]

Η μη κυβερνητική οργάνωση «Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς» χρησιμοποιεί τον όρο καταμηνυτής της διαφθοράς:

Όμως ο θεσμός της προστασίας «καταμηνυτών της διαφθοράς» δεν αφορά εκκολαπτόμενους ρουφιάνους, αλλά ευσυνείδητους πολίτες, δηλαδή πολίτες που αντιδρούν στα κακώς πεπραγμένα, που απαιτούν λογοδοσία, που διεκδικούν το δικαίωμά τους για ακεραιότητα και αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
Από τον πρόεδρο της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς»
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/news/columns_1Kath/edition?fdate=22/09/2011

 

[sarant]

Σε κάποιο φόρουμ του φέισμπουκ είδα την πρόταση "καταυδώ, καταυδητής". Τραγωδία (δηλ. η λέξη εμφανίζεται επίσης σε τραγωδία του Ευριπίδη, νομίζω).

Το "καταμηνυτής" είναι λάθος, μου έχει πει κάποιος νομικός. Εμείς στην ΕΕ αποφασίσαμε να το λέμε "καταγγέλτης" αν και δεν έχω ακόμα δει να χρησιμοποιείται. Το έχει πει έτσι και ο Γιανναράς.

 

[Rogerios]

Δράττομαι της ευκαιρίας για να επισημάνω ότι, κατόπιν πρότασης του sarant, η Ομάδα Τυποποίησης Ορολογίας των μεταφραστικών τμημάτων ελληνικής γλώσσας των οργάνων της ΕΕ επέλεξε ως απόδοση του whistleblower τον "καταγγέλτη". Όταν με το καλό περάσει από δω ο "νονός" :) φαντάζομαι ότι θα αναλύσει το σκεπτικό της ενδιαφέρουσας αυτής επιλογής (με τη σχεδόν τρισχιλιετή παράδοσή της).

ΥΓ: Είναι απίστευτο, αλλά με πρόλαβε...

 

[nickel]

Με γειες τον όρο.

Προτιμώ την καταγγελία από την καταμήνυση. Η καταμήνυση, έχω την εντύπωση, πηγαίνει χέρι-χέρι με το ψευδής. Απορία: δεν υπάρχει μη ψευδής καταμήνυση;

Αν θέλουμε να μείνει ο όρος καταμήνυση (και ο καταμηνυτής) στο false accusations, προφανώς δεν μας κάνει. Επίσης, φαντάζομαι ότι στο δικό μας νομικό πλαίσιο το whistleblowing δεν είναι παρά καταγγελία (ακολουθεί και κάποια γενική αντικειμενική γενικής χρήσης ή εξειδικεύεται;).

Δύο προβληματάκια με τον καταγγέλτη — τα λέω για να μην εμφανιστούν αργότερα: στα λεξικά ο καταγγέλτης είναι, λέει, ο αναγγέλλων. Αδιαφορούμε. Σήμερα είναι αυτός που καταγγέλλει. Επίσης σε δύο παλιά κείμενα που βλέπω τη λέξη βλέπω καταγγελταί. Αδιαφορούμε;

 

[sarant]

Στο Λίντελ Σκοτ έχει καταγγέλτης = informer με πηγή Gloss. δηλ. κάποιο γλωσσάρι (ίδια πηγή με τον Δημητράκο, που ομολογώ πως δεν το είχα δει, και που δίνει 'ο αναγγέλλων, ο γνωστοποιών τι'). Είχα δει τους καταγγελτές ("καταγγελταί") στο TLG αλλά μου φάνηκε καλύτερος ο τύπος του Λ-Σ.

 

[SBE]

Πάντως επειδή εγώ είμαι αμόρφωτη και δεν τα πιάνω τα βαθυστόχαστα λεξιλογικά, ομολογώ ότι χαίρομαι που δεν κόλλησε ο καταμηνυτής, γιατί "καταμηνύω" θα περίμενα να σημαίνει ότι κάποιος έχει ταράξει κάποιον άλλο στις μηνύσεις.

 

[Rogerios]

Ας δούμε τι λέει ο Ποινικός Κώδικας για αυτήν την άτιμη την ψευδή καταμήνυση (οι υπογραμμίσεις δικές μου):

«Άρθρο 229 - Ψευδής καταμήνυση
"1. Όποιος εν γνώσει καταμηνύει άλλον ψευδώς ή αναφέρει γι' αυτόν ενώπιον της αρχής ότι
τέλεσε αξιόποινη πράξη ή πειθαρχική παράβαση με σκοπό να προκαλέσει την καταδίωξη του γι'
αυτήν, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους."
2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται όποιος για τον ίδιο σκοπό εν γνώσει και ψευδώς καθιστά άλλον
ύποπτο στην αρχή για αξιόποινη πράξη ή πειθαρχική παράβαση υποβάλλοντας, αλλοιώνοντας ή
αποκρύπτοντας κάποιο αποδεικτικό μέσο.
3. Το δικαστήριο με αίτηση του παθόντος μπορεί να του επιτρέψει να δημοσιεύσει την απόφαση
με έξοδα του καταδικασμένου*.
4. Το δικαίωμα για τη δημοσίευση με έξοδα του καταδικασμένου* αποσβήνεται αν η δημοσίευση
δεν γίνει μέσα σε τρεις μήνες από την επίδοση της τελεσίδικης απόφασης στον παθόντα».

Μερικές βιαστικές παρατηρήσεις:

1. (απαντώντας στο ερώτημα του Νίκελ) Προφανώς και υφίσταται και καταμήνυση που δεν είναι ψευδής. Αν δεν υπήρχε τότε δεν θα χρειαζόταν να χρησιμοποιηθεί ο επιθετικός προσδιορισμός. ;)
2. Το πρόβλημά μας είναι άλλο: η καταμήνυση στο συγκεκριμένο πλαίσιο (που μπορεί να είναι μήνυση στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, αγωγή στα πολιτικά δικαστήρια, καταγγελία με σκοπό την πειθαρχική δίωξη ή την επιβολή διοικητικής ποινής κ.λπ.) συνιστά πάντα καταγγελία ενώπιον αρχής (δικαστικής, διωκτικής, διοικητικής κ.ο.κ.). Ο whistleblower συνήθως δημοσιοποιεί, αποκαλύπτει στην κοινή γνώμη. Σπανιότερα απευθύνεται άμεσα στις αρμόδιες αρχές (πιο συχνά καταγγέλλει δημόσια και αναμένει οι αρχές να επιληφθούν αυτεπαγγέλτως των καταγγελιών του).
3. Η καταμήνυση (και κατά μείζονα λόγο ο πολύ σπανιότερος καταμηνυτής) έχει εξαιρετικά περιορισμένη χρήση σε νομικό πλαίσιο (δεν γνωρίζω άλλη χρήση πέραν αυτής του ΠΚ 229) με συνέπεια το σημασιολογικό της περιεχόμενο να κινδυνεύει να ταυτιστεί με την περίπτωση αυτή. Σκέτη πάλι η μήνυση και τα παραφερνάλιά της περιορίζουν τα πράγματα στον στενό χώρο του ποινικού δικαίου. Κατά τη γνώμη μου, η κατασκευή νέων όρων είναι καλύτερο να γίνεται με λέξεις που έχουν ευρύτερο σημασιολογικό περιεχόμενο (και άρα πιο εύπλαστο), παρά με όρους που έχουν ταυτιστεί με συγκεκριμένη "στενή" σημασία (να θυμίσω τις αντιρρήσεις μου για την απόδοση των forensics με το επίθετο "δικανικός"). Από την άποψη αυτή, το καταγγέλλω και οι παράγωγές του λέξεις εμφανίζουν κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα.

 

[Palavra]

Ο whistleblower συνήθως δημοσιοποιεί, αποκαλύπτει στην κοινή γνώμη. Σπανιότερα απευθύνεται άμεσα στις αρμόδιες αρχές (πιο συχνά καταγγέλλει δημόσια και αναμένει οι αρχές να επιληφθούν αυτεπαγγέλτως των καταγγελιών του).

Νομίζω ότι το καταγγέλτης είναι καλύτερη λύση. Σχετικά με το παραπάνω του Ρογήρου, θα ήθελα να προσθέσω ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού πρόσφατα λάνσαρε το πρόγραμμα επιείκειας, με σκοπό να παροτρύνει επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα να συνεργαστούν με την ΕΑ για την αποκάλυψη συμφωνιών και πρακτικών οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του (του προγράμματος επιείκειας, δηλαδή).

 

[Palavra]

Φρέσκο:

Οπως προκύπτει από την εισηγητική έκθεση, που έχει στη διάθεσή της η «Κ», στη διαδικασία, όσον αφορά στον δημόσιο τομέα, κεντρικό ρόλο σχεδιάζεται να αναλάβει η Αρχή Επιθεώρησης Ελέγχου της Δημόσιας Διοίκησης, στην οποία θα ανατεθεί η διερεύνηση των «πληροφοριών δημοσίου συμφέροντος». Στους whistleblowers -«μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος» ή «υπερασπιστές της υπηρεσίας» επί το ελληνικότερον- θα δίνονται κίνητρα για την αποκάλυψη πράξεων διαφθοράς, ενώ θα θεσπιστεί και νομικό πλαίσιο προστασίας τους «έναντι απειλών ή πράξεων εκδίκησης και διακριτικής μεταχείρισης από τον εμπλεκόμενο με τις παράνομες πράξεις φορέα». ​

http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_02/06/2013_502126

Όταν το είδα το πρώτο (μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος) ενθουσιάστηκα, είπα: Τι καλή απόδοση για το turn state's evidence! Μετά μου πέρασε. Ο όρος μου αρέσει, πάντως. Υποψιάζομαι ότι αν σταθώ μπροστά στον καθρέφτη () και τον πω είκοσι φορές, θα μου αρέσει περισσότερο.

 

[Rogerios]

Η διαφορά ύφους (και σημασιολογικού περιεχομένου) μεταξύ whistleblower και "υπερασπιστή της υπηρεσίας" μου φαίνεται πάντως τιτανοτεράστια, έ; :) Για το πρώτο διατηρώ σοβαρές επιφυλάξεις (σχετικές κυρίως με την ιδιότητα του μάρτυρα).

 

[nickel]

Πάντως, αν πάμε στο Εννοιόλεξο, θα δούμε ότι η πιο τρυφερή λέξη που έχουμε εμείς είναι ο μαρτυριάρης. Ενίοτε συνοδεύεται και από πιάσιμο του μάγουλου. :)

 

[eugeniaverdi]

Επί τη ευκαιρία πάντως και σχετικά με την "προσφορά" του θεσμού του whistleblower - καταγγέλτη, και επίσημα πλέον - κυκλοφορεί στα διαδικτυακά βιβλιοπωλεία ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο με τίτλο "Flirting with Disaster: Why Accidents Are Rarely Accidental" που εκδόθηκε το 2008. Ο συγγραφέας του Marc Gerstein αφού παρουσιάζει και αναλύει μια σειρά από γνωστές καταστροφές, όπως, μεταξύ άλλων, η έκρηξη των διαστημικών λεωφορείων Challenger και Columbia, η έκρηξη του πυρηνικού αντιδραστήρα του Chernobyl, ο τυφώνας Katrina και το σκάνδαλο Vioxx, υποστηρίζει ότι σε μεγάλο βαθμό θα μπορούσαν αυτές να αποφευχθούν ή τουλάχιστον να μετριαστούν, αν κάποιος είχε "μαρτυρήσει" τα κακώς κείμενα...Άσχετα εάν συμφωνεί κάποιος με την ηθική προσέγγιση του συγγραφέα ή, πρόσφατα, του νομοθέτη, το βιβλίο είναι πολύ ευχάριστο και ευκολοδιάβαστο. Αν μη τι άλλο αποκαλύπτει την, ούτως ή άλλως, μεγάλη συνεισφορά του ανθρώπινου παράγοντα στην εμφάνιση μιας καταστροφής

 

[Palavra]

Πολύ ενδιαφέρον αυτό. Έχει μεταφραστεί το βιβλίο;