Περί μεταφραστικών μνημών, αύξησης της παραγωγικότητας και… κλοπής

[SMED]

Περί μεταφραστικών μνημών, αύξησης της παραγωγικότητας και… κλοπής​

Την Παρασκευή 31 Μαΐου, η «Συνεργασία για τη Μετάφραση», όπως αποκαλούν τη νεοσύστατη πρωτοβουλία τους έξι μεταφραστικά γραφεία, μία εταιρεία μεταφραστικής τεχνολογίας, μία σχολή μετάφρασης και ένα μεταφραστικό διαδικτυακό φόρουμ, πραγματοποίησε μια δεύτερη «Συνάντηση για τη Μετάφραση», μετά την αντίστοιχη εκδήλωση που είχε πραγματοποιηθεί πριν από ένα χρόνο στο ίδιο μέρος. Πέρυσι η θεματική της εκδήλωσης των ποικίλων εταιρειών και επιχειρηματιών του κλάδου αφορούσε ασαφώς την Ευρωπαϊκή Ένωση και την «πιστοποίηση», παρακινώντας μας να τοποθετηθούμε δημόσια, από τη σκοπιά των εργαζόμενων μεταφραστών και μεταφραστριών, των οποίων τα συμφέροντα δεν ταυτίζονται με αυτά των εταιρειών, ούτε με «το καλό του κλάδου» (δείτε τη σχετική ανακοίνωση του ΣΜΕΔ εδώ). Η φετινή εκδήλωση, με περισσότερους διοργανωτές σε σχέση με πέρυσι, αφορούσε τα κάπως πιο φλέγοντα και πάγια θέματα της «παραγωγικότητας» και της «διασφάλισης της ποιότητας», τα οποία υποτίθεται ότι (πρέπει να) ενώνουν όλους τους διαβιούντες στο... «μεταφραστικό οικοσύστημα», όπως το έθετε το πρόγραμμα της εκδήλωσης.

Το κείμενο που ακολουθεί (και το οποίο μοιράστηκε την Παρασκευή 31/5 στον χώρο της εκδήλωσης) φιλοδοξεί να δει τα πράγματα, ξανά και πάντα, από τη δική μας μη «οικο-συστημική» σκοπιά. Από τη σκοπιά των εργαζόμενων που υποχρεούνται να δουλεύουν σε ένα όλο και πιο εντατικοποιημένο περιβάλλον, με εξευτελιστικές αμοιβές –η καταβολή των οποίων καθυστερεί για μήνες– και με ακραίες προθεσμίες. Ένα περιβάλλον όπου η κρίση αλλά και η έλλειψη συλλογικής κατοχύρωσης των δικαιωμάτων μας γίνονται εργαλεία στα χέρια των εργοδοτών, που διατηρούν στρατιές αναλώσιμων «συνεργατών», για τους οποίους η εξασφάλιση εργασίας συνδέεται με την προθυμία μειοδοσίας, με την ανοχή απέναντι στις καθυστερήσεις πληρωμής, με την αποδοχή εξαντλητικών ωραρίων και τον ανταγωνισμό με συναδέλφους, προκειμένου να πληρώνουμε επιπλέον και το δυσβάσταχτο κόστος της ασφάλισης, αφού για το κράτος, ακόμα και τις περιόδους που είμαστε άνεργοι, θεωρούμαστε «επιχειρηματίες».

Οι μεταφραστικές μνήμες είθισται να θεωρούνται κάτι «καλό για όλους τους επαγγελματίες της μετάφρασης». Ως εργαζόμενοι μεταφραστές-επιμελητές-διορθωτές έχουμε την τάση να αμφισβητούμε τέτοιου είδους «προαιώνιες αλήθειες». Ειδικά οι τεχνολογίες που σχετίζονται άμεσα με την εργασία μπορεί να είναι καλές ή κακές ανάλογα με τη σκοπιά από την οποία τις εξετάζει κανείς: από τη σκοπιά των εργαζόμενων ή από τη σκοπιά των εργοδοτών. Από τη δική μας σκοπιά, λοιπόν, των εργαζόμενων, οι μεταφραστικές μνήμες είναι καλές κυρίως για τους εργοδότες.

Θα ξεκινήσουμε από το πολύ απλό, δηλαδή από το κόστος αυτών των προγραμμάτων, που επιβαρύνει αποκλειστικά τον εργαζόμενο μεταφραστή. Θεωρούμε ότι οι μεταφραστικές εταιρείες θα πρέπει να παρέχουν δωρεάν στους μεταφραστές που εργάζονται σε αυτές (εσωτερικούς και εξωτερικούς) τις μεταφραστικές μνήμες τις οποίες χρησιμοποιούν. Ειδικά σήμερα, που οι περισσότεροι μεταφραστές αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης, που δεν είναι σε θέση να πληρώσουν ούτε τις ασφαλιστικές τους εισφορές, είναι προκλητικό οι εργοδότες να θεωρούν αυτονόητο ότι μας περισσεύουν μερικές εκατοντάδες ευρώ για να αγοράσουμε, για παράδειγμα, το TRADOS.

Αν παρ’ όλα αυτά αγοράσεις το TRADOS και το εγκαταστήσεις στον υπολογιστή σου, τότε κάνεις και κάτι άλλο χωρίς να το έχεις καταλάβει: έχεις μειώσει αυτομάτως την αμοιβή σου. Βάσει μιας απόφασης που λήφθηκε πίσω από την πλάτη μας και αποτελεί καθεστώς για όλες τις μεταφραστικές εταιρείες, κάθε λέξη που μεταφράζουμε αντιστοιχεί σε ένα ποσοστό ομοιότητας με τη μεταφραστική μνήμη – και πληρώνεται αναλόγως. Η ίδια η SDL TRADOS προωθούσε επίσημα τον κανόνα 30/60/100: δηλαδή αν χρεώνεις τη λέξη 0,04 ευρώ, τότε για επαναλήψεις και ομοιότητα 100% παίρνεις μόνο το 30%, ήτοι 0,012 ευρώ/λέξη, για ομοιότητα 99%-85% παίρνεις μόνο το 60%, ήτοι 0,024 ευρώ/λέξη, και για ομοιότητα 84% και κάτω παίρνεις το 100% της αμοιβής σου ανά λέξη. Εν ολίγοις, τη στιγμή που συμφωνείς με τον εργοδότη για τα 0,04 ευρώ, συμφωνείς ταυτόχρονα και για τα 0,012 ευρώ! Φανταστείτε τι συμβαίνει όταν η τιμή είναι 0,02 ευρώ ανά λέξη, γεγονός πολύ διαδομένο πλέον στη δουλειά μας «λόγω της οικονομικής κρίσης»... Φυσικά, όλα αυτά τα ποσοστά μπορούν να αλλάξουν ανάλογα με τις ορέξεις κάθε εταιρείας και τη διαπραγματευτική μας ικανότητα. Εάν αρνηθούμε αυτού του είδους τις εκπτώσεις και απαιτήσουμε να πληρωθούμε στο ακέραιο, απλούστατα δεν θα έχουμε δουλειά, οπότε πάνε τζάμπα και τα λεφτά που δώσαμε για το TRADOS.

Ο αντίλογος των εργοδοτών είναι αναμενόμενος: «Γιατί να πληρώνεσαι για κάτι που δεν κάνεις;» Προφανώς δεν έχει καμία σχέση με την αλήθεια αυτό το επιχείρημα. Εάν μεταφράσω μία λέξη, τότε η μετάφραση αυτής της λέξης είναι προϊόν της δικής μου εργασίας και άρα πρέπει να πληρώνεται το ίδιο, ανεξάρτητα από το αν η λέξη εμφανίζεται στο κείμενο μία φορά ή 10.000 φορές. Επίσης, ποιος μεταφραστής δεν ελέγχει τα «100% match» της μνήμης; Ουκ ολίγες φορές οι μεταφραστικές μνήμες περιέχουν μπαρούφες. Είτε τις διορθώνεις είτε όχι, συνεχίζεις να κάνεις μεταφραστική δουλειά που πρέπει να πληρώνεται στο ακέραιο. Τα ποσοστά ομοιότητας 75% ή 85% είναι απλώς μία ακόμα κραυγαλέα περίπτωση κλοπής της αμοιβής μας. Όπως γράφει και μια μεταφραστική εταιρεία στην ιστοσελίδα της, πρόκειται για «ολόκληρες προτάσεις που έχουν ήδη μεταφραστεί και τις οποίες ο μεταφραστής πρέπει μόνο να διορθώσει και όχι να μεταφράσει από την αρχή». Ανάλογα δηλαδή με τα ποσοστά ομοιότητας, ο μεταφραστής μετατρέπεται σε διορθωτή, και ο εργοδότης πίνει εις υγείαν του δισυπόστατου κορόιδου. Το ποσοστό κέρδους των εργοδοτών βάσει αυτού του μοντέλου είναι μάλλον ανυπολόγιστο, αφού μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη μετάφραση που έχεις κάνει και έχει αποθηκευτεί στη μεταφραστική μνήμη όσες φορές θέλουν. Από τη δουλειά δηλαδή που έκανες και πληρώθηκες άπαξ, μπορούν να κερδίζουν σε βάθος χρόνου και εις βάρος των επόμενων μεταφραστών που θα πέσουν επάνω στο «100% match» της μνήμης που θα έχεις φτιάξει εσύ.

Ας έρθουμε τώρα στην περίφημη παραγωγικότητα. Ακόμα κι εμείς οι εργαζόμενοι μεταφραστές βάζουμε συχνά στην άκρη την κριτική μας απέναντι στην εν λόγω τεχνολογία, γιατί φαινομενικά διευκολύνει την εργασία μας. Φαινομενικά, γιατί στην πραγματικότητα παραδεχόμαστε εμμέσως ότι αυξάνεται η παραγωγικότητά μας, κάτι που είναι σίγουρα καλό για τους εργοδότες, αλλά, όπως θα δείξουμε, όχι και για εμάς. Αύξηση της παραγωγικότητας σημαίνει ότι στον ίδιο χρόνο μεταφράζουμε περισσότερες λέξεις χρησιμοποιώντας κάποια μεταφραστική μνήμη. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι αμειβόμαστε ανάλογα με τον όγκο της δουλειάς μας. Μπορεί, αντίθετα, να σημαίνει ότι στον ίδιο χρόνο βγάζουμε περισσότερη δουλειά κερδίζοντας λιγότερα χρήματα, αφού, όπως δείξαμε παραπάνω, η χρήση της μεταφραστικής μνήμης συνεπάγεται μείωση της αμοιβής μας. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι θα πρέπει να δουλεύουμε περισσότερες ώρες και πιο εντατικά σε σχέση με πριν για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Όταν λοιπόν οι εργοδότες μιλάνε για αύξηση της παραγωγικότητας, για μας αυτό σημαίνει περαιτέρω μείωση της αμοιβής μας, περαιτέρω αύξηση του χρόνου εργασίας και περαιτέρω εντατικοποίηση της εργασίας μας.

Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί εδώ η συνεχής πίεση που δεχόμαστε από τα μεταφραστικά γραφεία όσον αφορά τις (στενότατες) προθεσμίες παράδοσης. Στο βωμό αυτής της συνεχώς επικαλούμενης παραγωγικότητας, θεωρείται πλέον δεδομένο από τα γραφεία και από τους τελικούς πελάτες ότι μέσα σε μία μέρα μπορούμε να παραδώσουμε εξωφρενικό αριθμό σελίδων. Οι απαιτήσεις για περισσότερες σελίδες σε λιγότερο χρόνο, με αντίστοιχη βέβαια μείωση της ποιότητας και του χρόνου ελέγχου της μετάφρασης, έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση και της τελικής αμοιβής. Το βασικότερο ωστόσο πρόβλημα εδώ είναι η καλλιέργεια της αντίληψης ότι η μετάφραση είναι μια μηχανική εργασία, που μπορεί να εκτελεστεί με μεγάλη ευχέρεια σε σύντομο χρόνο – μια αντίληψη (και μια πρακτική τελικά) η οποία υποβαθμίζει ακόμα περισσότερο τη θέση του μεταφραστή.

Μιας και την αναφέραμε ήδη, λίγα λόγια ακόμα για την ποιότητα. Ποτέ άλλοτε δεν γίνονταν τόσες διακηρύξεις περί διασφάλισης της ποιότητας της μετάφρασης όσο σήμερα που, λόγω των μεταφραστικών προγραμμάτων τύπου TRADOS, η ποιότητα της μετάφρασης έχει πέσει τόσο χαμηλά. Μια ματιά στο «εγχειρίδιο» του καινούργιου μας πλυντηρίου αρκεί: Μπορεί να μην καταλάβουμε πώς «ενεργοποιείται», αλλά σίγουρα θα κερδίσουμε μια σπάνια σουρεαλιστική εμπειρία. Πιο σοβαρό όμως για μας είναι ότι η χρήση των περιβόητων εργαλείων διασφάλισης της ποιότητας έχει κάνει είδος προς εξαφάνιση τους επιμελητές και τους διορθωτές. Η επιμέλεια και η διόρθωση γίνονται σε πολλές περιπτώσεις από τον ίδιο τον μεταφραστή, χωρίς φυσικά να πληρώνεται για τις επιπλέον εργασίες. Εν ολίγοις, παρέχει δωρεάν εργασία που κανονικά θα έπρεπε να κάνουν οι συνάδελφοί του επιμελητές και διορθωτές. Αν λοιπόν οι εργοδότες κόπτονται πραγματικά για την ποιότητα των τελικών μεταφρασμάτων, ας πληρώσουν τους ειδικούς γι’ αυτό, δηλαδή τους επιμελητές και τους διορθωτές.

Τελειώνοντας, ας δηλώσουμε το προφανές: Δεν σκοπεύουμε να σπάσουμε τους υπολογιστές μας και να δουλεύουμε εφεξής υπό το φως του κεριού αγκαλιά με τριάντα τόμους λεξικών. Θέλουμε όμως να ρίχνουμε φως από τη δικιά μας σκοπιά σε ό,τι μας πλασάρεται πως γίνεται για το «καλό όλων μας». Δεν είμαστε όλοι το ίδιο, και κατά κανόνα το καλό των εργοδοτών δεν ισοδυναμεί με το καλό των εργαζόμενων.

Ως Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών καλούμε όλους τους συναδέλφους να αντισταθούμε συλλογικά σε κάθε είδους αύξηση της παραγωγικότητας που θα οδηγήσει σε χειροτέρευση των όρων της εργασίας μας και της ζωής μας. Σε ό,τι αφορά τις αμοιβές μας, ήδη ο ΣΜΕΔ κινείται προς την κατεύθυνση του καθορισμού κατώτατων αποδεκτών αμοιβών για τους μεταφραστές, επιμελητές και διορθωτές, ενάντια στη γενικευμένη υποτίμηση της δουλειάς μας και στον υποβολιμαίο «μειοδοτικό» ανταγωνισμό που οι ίδιοι οι εργοδότες μάς έχουν επιβάλει. Σε αυτό το πλαίσιο, θα τεθεί και το αίτημα της κατάργησης όλων των μειώσεων των αμοιβών μας που βασίζονται στα ποσοστά ομοιότητας του προς μετάφραση κειμένου με τη μεταφραστική μνήμη και στην επαναληψιμότητα. Δεν πρόκειται να χαρίσουμε τίποτα από την αξία της δουλειάς μας σε καμιά τεχνολογία, σε καμιά εταιρεία και για κανένα «καλό μας».

http://www.smed.gr/2013/06/blog-post.html

 

[nickel]

Καλησπέρα. Δεν γνωρίζω αρκετά για το ζήτημα, αλλά το έχω βρει μπροστά μου μερικές φορές και ξέρω ότι είναι περίπλοκο. Θα ήθελα να δω τι ισχύει διεθνώς, μια και οι ντόπιες εταιρείες δεν μπορούν να αγνοήσουν τη διεθνή πραγματικότητα. Οι τακτικοί πελάτες μιας εταιρείας ζητούν και απολαμβάνουν οι ίδιοι την έκπτωση για επαναλήψεις. Είναι λογικό να θέλει ο πελάτης να πληρώνει λιγότερο για κείμενο όπου έχει κάνει αντιγραφή από παλιό πρωτότυπό του και αξιώνει να κάνεις το ίδιο κι εσύ.

Αν δέχονταν τα γραφεία στην Ελλάδα να πληρώνουν 100% το σύνολο της μετάφρασης, οι πελάτες με επαναλήψεις θα απευθύνονταν σε γραφεία του εξωτερικού. Τόσο απλό.

Δεν ξέρω τι ισχύει νομικά έξω και πόσο έχει συζητηθεί το ζήτημα των μνημών, αλλά θα πρέπει οπωσδήποτε να δούμε τι ισχύει εκεί. Έριξα μια ματιά και κοντοστάθηκα στο παρακάτω:

Who owns the translation?
The author owns the translation. As a freelance translator, you as the author own the translation. However if you are an employee or a salaried worker, your employer is the owner of your translation. Authorship does not necessarily mean ownership in copyright terms. Under American law you can sign away your author's rights.
http://www.cblesius.co.uk/articles/CopyrightAndTheTranslator-WhoOwnsYourTranslations.html

Θέλει ψάξιμο. Και υπάρχουν και άλλες λεπτομέρειες που πρέπει να ερευνηθούν, αλλά να μην τα μπερδέψουμε όλα τώρα. Είναι πολύ νωρίς να ζητήσει κανείς την κατάργηση «όλων των μειώσεων των αμοιβών μας που βασίζονται στα ποσοστά ομοιότητας του προς μετάφραση κειμένου με τη μεταφραστική μνήμη και στην επαναληψιμότητα».

 

[Alexandra]

Δεν πρόκειται να χαρίσουμε τίποτα από την αξία της δουλειάς μας σε καμιά τεχνολογία, σε καμιά εταιρεία και για κανένα «καλό μας».

Η τεχνολογία μάς επιτρέπει να αντικαθιστούμε με find & replace λέξεις ή φράσεις ολόκληρες σε τεχνικό κείμενο, μειώνοντας τον όγκο της πληκτρολόγησης. Μας επιτρέπει επίσης να πάρουμε με copy-paste και να βάλουμε στην τεχνική μετάφρασή μας ολόκληρα κομμάτια που τα έχουμε ξαναμεταφράσει στο παρελθόν, αντί να τα πληκτρολογούμε από την αρχή, όπως κάναμε την εποχή της γραφομηχανής. Πώς είναι λογικό να μη θέλει και ο πελάτης να επωφεληθεί από την ίδια τεχνολογία;

 

[Palavra]

Θα ήθελα να παρατηρήσω ότι το Trados δεν είναι το μοναδικό εργαλείο αυτού του είδους, υπάρχουν και άλλα που είναι συμβατά με αυτό που είναι πολύ πιο φτηνά. Επίσης, όπως υπάρχουν επεξεργαστές κειμένου open source, όπως το Apache OpenOffice Writer, έτσι υπάρχουν και αντίστοιχα προγράμματα υποβοήθησης της μετάφρασης που είναι δωρεάν, όπως το OmegaT, που είναι συμβατό με μνήμες και αρχεία Trados.

Θέλω να πω, έτσι όπως μπορεί να δουλεύει κανείς με Linux και Open Office και να μην πληρώσει για να πάρει Windows και Office, έτσι μπορεί να κατεβάσει ένα αντίστοιχο δωρεάν πρόγραμμα υποβοήθησης της μετάφρασης.

 

[rogne]

Αν αρχίσουμε να θεωρούμε λογικό ότι μια εταιρεία πρέπει να μπορεί να επωφελείται από την τεχνολογία σε βάρος των εξίσου επωφελούμενων από την τεχνολογία συναδέλφων, θα καταλήξουμε σύντομα σε παραλογισμούς. Για παράδειγμα, γιατί οι εταιρείες να μη μας πετσοκόβουν λίγο ακόμα τις αμοιβές επειδή χρησιμοποιούμε υπολογιστή και όχι πένα και μελανοδοχείο; Αμ το ίντερνετ; Δεν μας διευκολύνει πολύ περισσότερο από τα ογκώδη λεξικά που λέει και η ανακοίνωση; Να μη δεχτούμε λοιπόν και μια μείωση ακόμα αφού το χρησιμοποιούμε; Αμ το ηλεκτρικό ρεύμα; Δεν μας γλίτωσε απ' το φως των κεριών;... Νομίζω ότι δεν χρειάζεται να συνεχίσω.

Ελπίζω να επανέλθω αναλυτικότερα στα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας που αναφέρει ο nickel. Προς το παρόν, αρκούμαι να πω ότι κανείς πελάτης δεν κάνει απλώς αντιγραφή από παλιό δικό του πρωτότυπο. Αν έκανε, δεν θα χρειαζόταν νέα μετάφραση. Αν όμως εννοούμε ως "αντιγραφή" ότι παίρνουμε ένα παλιό κείμενο και προσθέτουμε μία νέα λέξη ανά τρεις-τέσσερις παλιές, κάπου ξεφεύγουμε: αυτό είναι νέο κείμενο (όπως μπορώ να βεβαιώσω, σε άλλα συμφραζόμενα, από μια "β' αναθεωρημένη έκδοση" ενός βιβλίου του οποίου τη μετάφραση κλήθηκα να "ξανακοιτάξω").

 

[Palavra]

Ελπίζω να επανέλθω αναλυτικότερα στα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας που αναφέρει ο nickel. Προς το παρόν, αρκούμαι να πω ότι κανείς πελάτης δεν κάνει απλώς αντιγραφή από παλιό δικό του πρωτότυπο. Αν έκανε, δεν θα χρειαζόταν νέα μετάφραση. Αν όμως εννοούμε ως "αντιγραφή" ότι παίρνουμε ένα παλιό κείμενο και προσθέτουμε μία νέα λέξη ανά τρεις-τέσσερις παλιές, κάπου ξεφεύγουμε: αυτό είναι νέο κείμενο (όπως μπορώ να βεβαιώσω, σε άλλα συμφραζόμενα, από μια "β' αναθεωρημένη έκδοση" ενός βιβλίου του οποίου τη μετάφραση κλήθηκα να "ξανακοιτάξω").

Ορισμένοι πελάτες, όπως είναι για παράδειγμα οι βιομηχανίες, έχουν και χρησιμοποιούν δικές τους μεταφραστικές μνήμες τις οποίες συχνά παρέχουν στο μεταφραστή (ακόμα και στο μεταφραστή με τον οποίο δεν έχουν ξανασυνεργαστεί) επειδή ακριβώς δεν επιθυμούν την αναθεώρησή τους, αλλά να χρησιμοποιηθούν αυτές όπως ακριβώς είναι. Συχνά, περιέχουν και έτοιμη ορολογία. Θέλω να πω, αυτό σημαίνει ότι ένα κείμενο προς μετάφραση δεν είναι απαραίτητα Χ λέξεις, αλλά Χ-[μνήμη] λέξεις. Είμαι σίγουρη ότι σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται κατάχρηση, όπως εξάλλου συμβαίνει σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά σε κάποιες άλλες οι έτοιμες μνήμες βοηθούν αρκετά.

 

[nickel]

Θα επιμείνω ότι είναι και νομικά και ηθικά πολύπλοκο.

Αν είμαι στο ίδιο γραφείο με τον Α, και το αφεντικό δίνει συνέχεια καινούργια κείμενα σε μένα και κείμενα με μνήμες στον Α, και ο Α τελειώνει τη δουλειά του τρεις ώρες πριν από μένα αλλά παίρνει την ίδια αμοιβή με μένα (συν επίδομα μυγοκτονίας), δεν θα πρέπει να παραπονεθώ;

Έχω φτιάξει μια υποδειγματική μετάφραση καταστατικού ΑΕ. Κάθε ΑΕ που έρχεται (μετά την πρώτη) για να της μεταφράσω το καταστατικό πληρώνει τα ίδια με την πρώτη. Κάνω κάτι περίεργο ή ανήθικο; Η μεταφραστική εταιρεία για την οποία έκανα το λάθος και μετέφρασα ένα τέτοιο καταστατικό κάνει τώρα το ίδιο: χρεώνει κάθε φορά λεφτά κανονικής πρώτης μετάφρασης στον κάθε πελάτη χρησιμοποιώντας το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης δικής μου μετάφρασης. Ούτε στον πελάτη κάνει έκπτωση ούτε σε μένα δίνει δικαιώματα. Δεν γίνεται πιο περίπλοκο τώρα;

Σε κείνη τη σελίδα που πήγα (την πρώτη που μπήκα να δω) είχε τόσες υποπεριπτώσεις που βαρέθηκα και τους τίτλους να διαβάσω.

 

[rogne]

Έχω φτιάξει μια υποδειγματική μετάφραση καταστατικού ΑΕ. Κάθε ΑΕ που έρχεται (μετά την πρώτη) για να της μεταφράσω το καταστατικό πληρώνει τα ίδια με την πρώτη. Κάνω κάτι περίεργο ή ανήθικο; Η μεταφραστική εταιρεία για την οποία έκανα το λάθος και μετέφρασα ένα τέτοιο καταστατικό κάνει τώρα το ίδιο: χρεώνει κάθε φορά λεφτά κανονικής πρώτης μετάφρασης στον κάθε πελάτη χρησιμοποιώντας το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης δικής μου μετάφρασης. Ούτε στον πελάτη κάνει έκπτωση ούτε σε μένα δίνει δικαιώματα. Δεν γίνεται πιο περίπλοκο τώρα;

Καθόλου περίπλοκο: απλώς απαράδεκτο που δεν σου δίνει δικαιώματα η εταιρεία. Θα μου πεις, υποχρεούται απ' τον νόμο; Όχι (έχουμε εξαίρετη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας, μην το πιάσουμε τώρα...): εδώ δεν είναι μόνο οι μισθωτοί που δεν αναγνωρίζονται ως πνευματικοί δημιουργοί, αλλά ούτε καν άλλοι μεταφραστές πλην αυτών που μεταφράζουν βιβλία. Οι υπόλοιποι θεωρούνται μηχανάκια.

Έχω κι εγώ υπόψη μου διάφορες εταιρείες (και όχι μόνο βιομηχανίες) που παρέχουν μεταφραστικές μνήμες: καμία εξ αυτών δεν είναι μεταφραστική εταιρεία. Αντιθέτως, έχω υπόψη μου μεταφραστικές εταιρείες που "παρέχουν"... Google Translate και το υπολογίζουν σαν δική τους μνήμη!

 

[nickel]

Αντιθέτως, έχω υπόψη μου μεταφραστικές εταιρείες που "παρέχουν"... Google Translate και το υπολογίζουν σαν δική τους μνήμη!

Αυτή είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση. Υπάρχουν τριτοκοσμικές (ας τις πούμε έτσι) εταιρείες που προσεγγίζουν μεταφραστές και τους ζητούν να τους κάνουν διόρθωση. Όταν ζητάς να δεις το κείμενο, καταλαβαίνεις αμέσως ότι είναι γκουγκλομετάφρασμα που πρέπει να το μεταφράσεις από την αρχή. Δεν πιστεύω να έχουν βρει ακόμα θύματα που θα δέχτηκαν.

Ωστόσο, αν όχι το αύριο, το μεθαύριο ενός μεγάλου μέρους της μετάφρασης θα είναι κυρίως η διόρθωση γκουγκλομεταφρασμάτων. Αυτό το κομμάτι είναι η... άλλη μεγάλη συζήτηση.

 

[dharvatis]

Η συζήτηση αυτή είναι βέβαια θεωρητική, αφού δεν υπάρχει περίπτωση να σταματήσει κανείς να χρησιμοποιεί μεταφραστικές μνήμες ή να ζητά έκπτωση για τη χρήση τους. Θέλω όμως να διευκρινίσω μερικά σημεία, αφού την κάνουμε που την κάνουμε.

Όπως όλοι λέμε, οι μεταφραστικές μνήμες είναι εργαλεία, συνεπώς ας κάνουμε έναν παραλληλισμό με κάποιο άλλο εργαλείο - ας πούμε την μπουλντόζα (η αγαπημένη μου παρομοίωση :)). Έστω ότι θέλω να σκάψω ένα χαντάκι. Θα ψάξω να βρω έναν εργολάβο και θα τον ρωτήσω: «Έχεις μπουλντόζα;». Αν μου πει «Όχι, θα το σκάψω με τα χέρια», θα του απαντήσω «Άσε, θα αργήσεις και θα μου κοστίσουν ακριβά τα μεροκάματα». Αν μου πει «Αγόρασέ μου μια μπουλντόζα για να σου σκάψω το χαντάκι» θα τον κοιτάξω περίεργα και θα απομακρυνθώ σιγά-σιγά: είναι ποτέ δυνατόν να αγοράσει ο πελάτης για τον επαγγελματία τα εργαλεία της δουλειάς του; Γι’ αυτό λοιπόν θεωρώ παράλογη την απαίτηση ενός μεταφραστή να του αγοράσει ο πελάτης π.χ. το Trados. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν μεταφραστικά εργαλεία που προσφέρονται δωρεάν στους freelancers (πιθανόν με μειωμένες δυνατότητες), ακριβώς για να μην τον επιβαρύνουν. Αυτό δεν αναφέρεται στο κείμενο παραπάνω, και καλά έκανε η Palavra που το επισήμανε.

Θυμάμαι τον καιρό που ήρθε για πρώτη φορά το Trados στην Ελλάδα, πόσο χαιρόμασταν όταν βρίσκαμε δουλειά στην οποία μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τη μνήμη μας αλλά να την πληρωθούμε κανονικά! Νομίζω ότι όλοι νιώθαμε λίγες τύψεις τότε :cheek:

Τώρα, στο θέμα της χρέωσης των επαναλήψεων. Με την πρώτη ανάγνωση φαίνεται λογικό το να ζητά κανείς να πληρώνεται όλες τις λέξεις που μεταφράζει. Ας δώσουμε όμως τώρα στον μεταφραστή ένα άλλο εργαλείο: το φωτοτυπικό μηχάνημα. Τα παλιά χρόνια, που οι μεταφράσεις παραδίδονταν ακόμα τυπωμένες, δεν νομίζω ότι θα ζητούσε κανείς να πληρωθεί τριπλή μια μετάφραση αν ο πελάτης τού ζητούσε τρία αντίγραφα. Κατ’ αναλογία λοιπόν, αν ο υπολογιστής σού επιτρέπει να πληκτρολογήσεις μια λέξη και αυτή να αντιγραφεί αυτομάτως χίλιες φορές, είναι λογικό να ζητήσεις λιγότερα λεφτά για τις υπόλοιπες 999.

Τέλος, για τα λεγόμενα 100% matches που, όπως αναφέρεται στο κείμενο, «ποιος μεταφραστής δεν τα ελέγχει;». Κατ’ αρχάς αυτό μπορεί να γίνει κατόπιν συνεννόησης, οπότε και θα αμειφθεί ανάλογα ο μεταφραστής (δεν είναι δηλαδή «τζάμπα δουλειά»). Από την άλλη, όπως αναφέρει πάλι η Palavra, πολλές φορές ο πελάτης έχει δικές του μνήμες τις οποίες θέλει να χρησιμοποιήσει αυτούσιες, χωρίς καμία διόρθωση, ακόμα κι αν είναι λάθος. Αν επέμβει εκεί ο μεταφραστής μπορεί να προκύψει πρόβλημα, πράγμα που θα πρέπει να το ξέρει κανείς (και ιδίως ο συντάκτης ενός κειμένου με θέμα τις μεταφραστικές μνήμες ).

Έτσι φτάνουμε στο εξής παράδοξο: παρόλο που η μετάφραση είναι πνευματική εργασία και θα έπρεπε να ανήκει στον δημιουργό της, στην πράξη αυτό είναι αδύνατον να εφαρμοστεί αφού παραδίδεται ηλεκτρονικά, αντιγράφεται, χωρίζεται σε μικρά κομμάτια και μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί. Όσο κι αν μας στενοχωρεί αυτό, δεν μπορούμε να το αποτρέψουμε (εδώ δεν το κατάφεραν οι δισκογραφικές και οι κινηματογραφικές εταιρείες, θα το πετύχουμε εμείς; ).

 

[Palavra]

Καθόλου περίπλοκο: απλώς απαράδεκτο που δεν σου δίνει δικαιώματα η εταιρεία. Θα μου πεις, υποχρεούται απ' τον νόμο; Όχι (έχουμε εξαίρετη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας, μην το πιάσουμε τώρα...): εδώ δεν είναι μόνο οι μισθωτοί που δεν αναγνωρίζονται ως πνευματικοί δημιουργοί, αλλά ούτε καν άλλοι μεταφραστές πλην αυτοί που μεταφράζουν βιβλία. Οι υπόλοιποι θεωρούνται μηχανάκια.

Οι μισθωτοί αναγνωρίζονται ως πνευματικοί δημιουργοί από το νόμο, εκτός κι αν έχουν συμφωνήσει το αντίθετο με τον εργοδότη τους (ή αν εργάζονται για το Δημόσιο ή για ΝΠΔΔ).:

Άρθρο 8: Έργα μισθωτών

Επί έργων που δημιουργήθηκαν από μισθωτούς σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας, αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος είναι ο δημιουργός. Αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, στον εργοδότη μεταβιβάζονται αυτοδικαίως εκείνες μόνο οι εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα, που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης. Το περιουσιακό δικαίωμα επί των έργων που δημιουργήθηκαν από τους απασχολούμενους με οποιαδήποτε σχέση εργασίας στο Δημόσιο ή Ν.Π.Δ.Δ., σε εκτέλεση του υπηρεσιακού τους καθήκοντος μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.​

Νόμος 2121/93

Ωστόσο για να αποδείξεις ότι ένα δημιούργημα ενός μισθωτού καλύπτεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, πρέπει να μπορείς να αποδείξεις ότι έχεις δημιουργήσει κάτι με επαρκή βαθμό πρωτοτυπίας. Αυτό δεν συμβαίνει αν μεταφράζεις, ας πούμε, τεχνικά εγχειρίδια - τα οποία δεν προστατεύονται κατ' αρχάς από το νόμο, εκτός κι αν συνδέονται με ένα πρωτότυπο δημιούργημα (που προστατεύεται ας πούμε από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας). Γι' αυτό, η κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται μεμονωμένα, δεν υπάρχουν απαντήσεις-ομπρέλα.

 

[dharvatis]

Ωστόσο, αν όχι το αύριο, το μεθαύριο ενός μεγάλου μέρους της μετάφρασης θα είναι κυρίως η διόρθωση γκουγκλομεταφρασμάτων. Αυτό το κομμάτι είναι η... άλλη μεγάλη συζήτηση.

Αυτό είναι πολύ σωστό και ήλπιζα να συζητηθεί στην παραπροχτεσινή συνάντηση, αλλά δεν υπήρχε χρόνος. Κάπου έχουμε πει μερικά πράγματα και στη Λεξιλογία, αλλά δεν τα βρίσκω τώρα.

 

[rogne]

Οι μισθωτοί αναγνωρίζονται ως πνευματικοί δημιουργοί από το νόμο, εκτός κι αν έχουν συμφωνήσει το αντίθετο με τον εργοδότη τους (ή αν εργάζονται για το Δημόσιο ή για ΝΠΔΔ).:

Άρθρο 8: Έργα μισθωτών

... Αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, στον εργοδότη μεταβιβάζονται αυτοδικαίως εκείνες μόνο οι εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα, που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης. Το περιουσιακό δικαίωμα επί των έργων που δημιουργήθηκαν από τους απασχολούμενους με οποιαδήποτε σχέση εργασίας στο Δημόσιο ή Ν.Π.Δ.Δ., σε εκτέλεση του υπηρεσιακού τους καθήκοντος μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.​

Όλα αυτά μαζί κάνουν περίπου αδύνατο στην πράξη να αναγνωριστεί ως πνευματικός δημιουργός ένας μισθωτός. Είναι κατάφωρη η διαφορά με τα προβλεπόμενα για τους άλλους, τους "κανονικούς" πνευματικούς δημιουργούς. Αν, ο μη γένοιτο, ίσχυαν ποτέ τέτοια πράγματα και γι' αυτούς τους τελευταίους (βάζοντας π.χ. "αντισυμβαλλόμενος" ή κάτι παρόμοιο όπου "εργοδότης"), αντίο πνευματικοί δημιουργοί altogether. Αλλά ας μη βάζω ιδέες στους νομοθέτας.

 

[nickel]

Στην περίπτωση του καταστατικού που ανέφερα πιο πάνω, και στις δύο περιπτώσεις (του ανεξάρτητου μεταφραστή και της μεταφραστικής εταιρείας) τόσο η περιγραφή τού τι συμβαίνει όσο και η περιγραφή τού τι θα θέλαμε να συμβαίνει έχει έναν «ριγμένο»: τον πελάτη. Ο οποίος πελάτης, όταν θα ξυπνήσει, θα αναζητήσει αλλού τις καλύτερες τιμές. Αυτό το πρόβλημα το ζούμε καθημερινά με τη γνωστή σχιζοφρένεια, που θέλουμε ως εργαζόμενοι όλα τα καλά, αλλά όταν θα πάμε να ψωνίσουμε θα διαλέξουμε κι εμείς το φτηνότερο εισαγόμενο από κάποιο σκλαβοπάζαρο του Μπανγκλαντές.

Τα προβλήματα της ανταγωνιστικότητας που δημιουργούν τη φτωχοποίηση της γηραιάς Ευρώπης και την εντατικοποίηση της εργασίας έχουν να κάνουν με αυτό το περίεργο αντιφατικό ον που λέγεται πελάτης. Αν θέλετε να ισχύουν οι εξισώσεις, θα πρέπει να τον συμπεριλαμβάνουμε κάθε φορά. Είχα πει πολύ παλιά: να λέμε δόξα τω Θεώ που δεν μιλούν ελληνικά στην κεντρική Αφρική. Όσο δεν μπορούν οι μεταφραστές να συμφωνήσουν μεταξύ τους ότι κανένας δεν θα δουλεύει σε τιμές κεντρικής Αφρικής, τα υπόλοιπα θα είναι φιλολογίες. Αυτό περιλαμβάνει όλους εκείνους που μπορούν να μεταφράσουν σε ένα ζευγάρι γλωσσών σε όποια χώρα κι αν βρίσκονται. Λύνεται αυτό το πρόβλημα; Ας λύσουμε πρώτα αυτό και τα άλλα θα γίνουν πιο εύκολα.

 

[Palavra]

Όλα αυτά μαζί κάνουν περίπου αδύνατο στην πράξη να αναγνωριστεί ως πνευματικός δημιουργός ένας μισθωτός.

Το γράμμα του νόμου είναι σαφές. Αν μιλήσεις και με κανένα νομικό, ίσως εκπλαγείς από το τι είναι οι εξουσίες που μεταβιβάζονται - ίσως να μην είναι και τόσο ευρείες όσο νομίζεις, δηλαδή. Εκτός αυτού, όπως έγραψα παραπάνω, η κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται μεμονωμένα.

Αντισυμβαλλόμενος σημαίνει το άλλο μέρος που υπογράφει τη σύμβαση. Η λέξη από μόνη της δεν σημαίνει κάτι περισσότερο, ούτε κρύβει ή αντικαθιστά τον εργοδότη - πόσο μάλλον από τη στιγμή που στην αρχή της κάθε σύμβασης ορίζονται ρητά τα στοιχεία των μερών. Ας μην κάνουμε ωστόσο τόσο τεχνική τη συζήτηση, επειδή εγώ τουλάχιστον δεν έχω τις νομικές γνώσεις να συνεχίσω. Το συζήτησα με νομικούς που εξειδικεύονται στα πνευματικά δικαιώματα και μου είπαν αυτό που γράφω παραπάνω, ότι η κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται ad hoc.

Κατά τα λοιπά, βρίσκω επίσης σημαντικό και αυτό που λέει ο Νίκελ πιο πάνω.

 

[nickel]

Αυτό περιλαμβάνει όλους εκείνους που μπορούν να μεταφράσουν σε ένα ζευγάρι γλωσσών σε όποια χώρα κι αν βρίσκονται. Λύνεται αυτό το πρόβλημα; Ας λύσουμε πρώτα αυτό και τα άλλα θα γίνουν πιο εύκολα.

Και για να είναι ακόμα πιο σαφής και πλήρης η τοποθέτησή μου, εδώ δεν μιλάμε για τη σχέση μας με τα μεταφραστικά γραφεία — αυτοί απλώς θα περάσουν την αμοιβή μας συν το κέρδος τους στον πελάτη. Μιλάμε για τη θέση του μεταφραστή σε σχέση με τους υπόλοιπους εργαζόμενους — τα περίφημα differentials που είχα βαρεθεί να ακούω στην Αγγλία. Ποια είναι η σχετική θέση σου με τον συνδικαλισμένο που είναι πιο ισχυρός και απειλεί να κατεβάσει τους διακόπτες και έπαιρνε αυξήσεις όλα τα χρόνια που οι μεταφραστές κατέβαζαν τις τιμές τους χάριν του ανταγωνισμού. Έναν αγώνα μεταξύ των εργαζομένων που θα έδιναν οι εργαζόμενοι σε οποιαδήποτε κοινωνία για να επανακαθορίζουν συνεχώς τις μεταξύ τους σχέσεις.

 

[rogne]

Κι όμως, εδώ μιλάμε σίγουρα για τη σχέση μας με τα μεταφραστικά γραφεία. Τι δουλειά έχουν οι άλλοι συνδικαλισμένοι εργαζόμενοι; Αυτοί μας ρίχνουν τις αμοιβές, λες και υπάρχει κανένα συνολικό απόθεμα μισθών/αμοιβών απ' όπου άλλοι παίρνουν πολλά και άλλοι λίγα; Αν δεχτούμε ότι οι εταιρείες απλώς κάνουν τη δουλειά τους και ότι όλοι οι εργαζόμενοι δεν έχουμε παρά να λύσουμε τα "εσωτερικά" μας μεταξύ μας, ζήτω που καήκαμε. Μεταξύ μας θα φαγωθούμε και κάποιοι θα γελάνε (τους ακούω ήδη δηλαδή...).

 

[Zann]

Όσο δεν μπορούν οι μεταφραστές να συμφωνήσουν μεταξύ τους ότι κανένας δεν θα δουλεύει σε τιμές κεντρικής Αφρικής, τα υπόλοιπα θα είναι φιλολογίες.

Εδώ είναι ο κόμπος. Πώς θα πείσουμε συναδέλφους γι' αυτό; Πχ, κάποιον που ανέλαβε να μεταφράσει μυθιστόρημα 1000 σελίδων για 3000 ευρώ; Υπαρκτή περίπτωση με την εταιρεία Anubis, η ανακοίνωση του ΣΜΕΔ είναι σε διπλανό νήμα.

Το εύκολο θα ήταν να πούμε κάτι για την κρίση, αλλά η συγκεκριμένη εταιρεία, όπως και άλλες, πρόσφεραν απαράδεκτες αμοιβές και έβρισκαν συνεργάτες πολύ πριν την κρίση.

 

[nickel]

Έχεις δίκιο, rogne, τα γράφω βιαστικά και κινδυνεύω να παρεξηγηθώ. Η δική σου τοποθέτηση προϋποθέτει ικανά κέρδη ή και αισχροκέρδεια. Παράδειγμα, όλα τα στοιχεία εντελώς υποθετικά:

Όλες οι εταιρείες δίνουν 5 δεκάρες στον μεταφραστή και χρεώνουν 15 τον πελάτη. Ξέρουμε ότι οι εταιρείες βγαίνουν ακόμα κι αν πληρώσουν 10 δεκάρες στον μεταφραστή. Όλοι οι μεταφραστές όλων των γραφείων αξιώνουν να παίρνουν 10 δεκάρες και ταυτόχρονα τα γραφεία δεν θα μπορούν να απολύσουν τους μεταφραστές διότι δεν υπάρχουν άλλοι στην αγορά ή αυτοί που υπάρχουν δεν θα δεχτούν να δουλέψουν παρά για 10 δεκάρες κι αυτοί. Αυτή είναι μια πολύ σεβαστή διεκδίκηση. Σεβαστή είναι και για τις περιπτώσεις που κάποια γραφεία δίνουν ήδη 10 δεκάρες και κάποια άλλα δίνουν 5. Εκείνοι που παίρνουν τα 5 κτλ κτλ. (διότι κτλ κτλ).

Στην περίπτωση ωστόσο που τα γραφεία δίνουν ήδη 10 δεκάρες στους μεταφραστές και δεν μπορούν να δώσουν περισσότερα λόγω εσωτερικού ή εξωτερικού ανταγωνισμού, έχουμε πρόβλημα. Εκεί μπορεί να προκύψει αλλαγή μόνο αν όλοι οι μεταφραστές αγγλοελληνικού κειμένου διεθνώς αρνηθούν να συνεχίσουν να δουλεύουν για 10 δεκάρες. Σ’ αυτό αναφερόμουν.

Πρόβλημα έχουμε και στο 1ο σενάριο αν δεν ισχύουν τα έντονα.

 

[kapa18]

Αν δεχτούμε ότι οι εταιρείες απλώς κάνουν τη δουλειά τους και ότι όλοι οι εργαζόμενοι δεν έχουμε παρά να λύσουμε τα "εσωτερικά" μας μεταξύ μας, ζήτω που καήκαμε. Μεταξύ μας θα φαγωθούμε και κάποιοι θα γελάνε (τους ακούω ήδη δηλαδή...).

Δηλαδή, είναι πιο εύκολο και εφικτό να καταφέρουμε να επιβάλουμε στα γραφεία τη βελτίωση των αμοιβών μας, όταν αυτά έχουν αντίθετα συμφέροντα από τα δικά μας, παρά να συνεννοηθούμε μεταξύ μας εμείς που έχουμε κοινά συμφέροντα;