Στρατιωτική αργκό του Α΄ ΠΠ

[psifio]

Καλησπέρα,

Θα ήθελα τη γνώμη σας και τα φώτα σας. Έχω στο κείμενό μου τις λέξεις pineapple (χειροβομβίδα), pip-squeak (είδος βλήματος υψηλής ταχύτητας που παίρνει το όνομά του από τον ήχο που κάνει), plum-pudding (είδος βλήματος όλμου, εδώ, στο 1:05 σε δράση), chats (οι ψείρες), scran (το φαγητό) και Blighty (τραυματισμός τόσο βαρύς που σε έστελναν στην Αγγλία -- αναφερόμαστε σε στρατιώτες του δυτικού μετώπου). Ο ήρωας του μυθιστορήματος έχει γυρίσει από τον πόλεμο, αναπολεί τα περασμένα και λέει ότι οι στρατιώτες είχαν δημιουργήσει δική τους γλώσσα, δική τους αργκό, και δίνει αυτά τα παραδείγματα.

Άραγε υπάρχουν αντίστοιχα; Έχει κανείς να μου προτείνει κανένα βιβλίο για τον Α΄ ΠΠ που θα μπορούσα να συμβουλευτώ; Αν ήταν δοκίμιο θα τα αφήνα στα αγγλικά με επεξηγήσεις, αλλά σε μυθιστόρημα... Ίσως θα μπορούσα να τα μεταφράσω, πχ ο ανανάς για τη χειροβομβίδα είναι εύκολος, αλλά τα υπόλοιπα; Τι λέτε;

Ευχαριστώ!

 

[nickel]

Θα μπορούσε, νομίζεις, να δώσει παραδείγματα που να θυμίζουν παλιά στρατιωτική αργκό γενικότερης χρήσης; Όχι οπωσδήποτε αγγλική, όχι του Πρώτου Παγκόσμιου; Δηλαδή να μεταφέρεις απλώς την αίσθηση των λεγομένων του;

 

[bernardina]

Καλησπέρα. Σύμφωνα με αυτό, Pineapple: German finned mortar bomb. Όχι χειροβομβίδα, δηλαδή, αλλά ένα είδος όλμου.

Pip-squeak: Either a small shell or a gas shell.
Ίσως αν ξέρεις ακριβώς για τι πράγμα μιλάει, να βγάλεις πιο εύκολα άκρη.

(Γιατί δεν απευθύνεσαι σε κάποιο πιο εξειδικευμένο φόρουμ; Ας πούμε αυτό, αν και δεν ξέρω κατά πόσο θα μπορέσουν να σε βοηθήσουν... Η άλλη λύση είναι να περιμένεις ;) )

 

[nickel]

Πάρτε τη συνημμένη ανακοίνωση από το συνέδριο της ΕΛΕΤΟ του 2009.

Ρίξτε μια ματιά σ' αυτή τη σελίδα:
Το αλφαβητάρι του στρατιώτη

 

[sarant]

Το κακό είναι ότι εδώ έχουμε *πολεμική* αργκό, όχι απλώς στρατιωτική, οπότε η τωρινή στρατιωτική αργκό δεν προσφέρεται. Στο βιβλίο μου "Μετά την αποψίλωση" έχω ένα γλωσσάρι τρεις δεκαετίες παλιότερο, αλλά και πάλι ειρηνικό. Το βιβλίο του Αθανασόπουλου "Γλώσσα του στρατού" είναι προδικτατορικό, αλλά κι αυτό ειρηνικό.

Από λογοτεχνία, η Ζωή εν τάφω έχει πολλές ιδιωματικές λέξεις, αλλά στρατιωτική αργκό δεν θυμάμαι να έχει, ούτε το Φονικό μοιραίο βόλι του Λασκαρίδη, ούτε κάποια πολεμικά διηγήματα του Μυριβήλη. Ωστόσο, πρέπει να υπήρχε στρατιωτική αργκό τότε. Στις αναμνήσεις του Μελά για το 1912 π.χ. υπάρχει το "Παει να φέρει κούμαρα" (για τους απόντες στο προσκλητήριο νεκρούς).

Κάπου έχω βρει παλιά στρατιωτική αργκό, αλλά δεν έχω καν διαβάσει το άρθρο, νομίζω όμως ότι το φωτογράφισα. Θα κοιτάξω τα κιτάπια μου και θα τη στείλω αν τη βρω.

Αλλιώς, πιστεύω ότι πρέπει να πλάσεις όρους. Το Blighty ίσως μπορείς να το πεις Μπιελάρ ετεροχρονίζοντας.

 

[bernardina]

To Blighty, όπως βλέπουμε κι εδώ, είναι μια στοργικά περιπαιχτική, τρυφερά υποτιμητική, νοσταλγικά περιφρονητική λέξη για τη Βρετανία, κάτι σαν το δικό μας Ψωροκώσταινα, που χρησιμοποιούσαν εκείνοι που ζούσαν μακριά της. Η κακομοιρούλα η Βρετανία, δηλαδή (περίπου).
Κι ακόμα πιο συγκεκριμένα, During World War I, "Dear Old Blighty" was a common sentimental reference, suggesting a longing for home by soldiers in the trenches. The term was particularly used by World War I poets such as Wilfred Owen and Siegfried Sassoon. During that war, a Blighty wound — a wound serious enough to require recuperation away from the trenches but not serious enough to kill or maim the victim—was hoped for by many, and sometimes self-inflicted.

 

[psifio]

Καλημέρα,
Σας ευχαριστώ!

Sarant, έχεις δίκιο, όντως μιλάμε για πολεμική αργκό. Κι εγώ είμαι της άποψης ότι ούτε η τωρινή ούτε η παλιότερη στρατιωτική ειρηνική αργκό προσφέρεται, οπότε μάλλον θα πλάσω όρους (ό,τι προαιρείσθε καλόδεχτο) και ίσως βάλω στο τέλος ένα σημείωμα. Ωστόσο, αν βρεις το άρθρο θα με ενδιέφερε ούτως ή άλλως.

Αυτή δεν είναι η μόνη ιδιομορφία που έχει το βιβλίο: Είναι γραμμένο σε αυστραλιανά αγγλικά, και χρησιμοποιεί πολλές ιδιωματικές εκφράσεις από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και δώθε, που έχουν περιπέσει σε αχρησία και τις βάζει επίτηδες για να τις βγάλει από την αφάνεια, αλλά δυστυχώς μάλλον δεν μπορώ να κάνω κάτι για αυτές, θα πάνε άκλαυτες.

Σας ευχαριστώ και πάλι,
καλημέρα σας!

 

[nickel]

Να το διασκεδάσουμε λοιπόν, αν και οι προτάσεις δεν θα είναι αναγκαστικά για χρήση στη μετάφραση, αλλά μόνο για την τέρψη μας:

Blighty > δοξαπατρισμός = όταν την τρως στο δοξαπατρί και σε επαναπατρίζουν.
στο δοξαπατρί
για σπίτι (νοσοκομειακή αργκό) = αποβιώσας

 

[sarant]

Το άρθρο το βρήκα, αλλά δεν έχει πολλά. Τέσπα, καλό είναι για μια ιδέα της παλιότερης (όχι όμως τόσο παλιάς όσο ο Α'ΠΠ) αργκούς.

 

[drsiebenmal]

Μια πρόταση για το pineapple αντί για τον ανανά είναι η αγκινάρα.
Τις αυστραλέζικες αργκό μήπως να τις αντικαθιστούσες με ψευτοκαθαρεύουσα;

 

[psifio]

Είναι πολύ λαϊκοί άνθρωποι, δεν πάει καθαρεύουσα.

 

[Palavra]

Πάντως, δεν είναι η μοναδική μεταφραστική προσέγγιση να μεταφράσεις χρησιμοποιώντας ελληνική πολεμική αργκό του Α' ΠΠ - κυρίως επειδή στην περίπτωση αυτή θα έδινες μια ελληνική γεύση που ίσως επικάλυπτε την αυστραλέζικη.

Άσε που για περιπτώσεις όπως το Blighty θα έχανες από το πραγματολογικό κομμάτι - νομίζω δηλαδή ότι είμαι υπέρ του να γλωσσοπλάσεις εδώ.

 

[drsiebenmal]

Είναι πολύ λαϊκοί άνθρωποι, δεν πάει καθαρεύουσα.

Εννοούσα το (συχνά αστείο) υβρίδιο κάτι-σαν-καθαρεύουσα που προσπαθούσαν να μιλήσουν οι έφεδροι στρατιωτικοί, ενωμοτάρχες κ.λπ. Σε τέτοιες περιπτώσεις θυμάμαι πάντα το ανέκδοτο με τον πρωτοπόρο της ναυτικής εκπαίδευσης Παλάσκα, στα μέσα του 19ου αιώνα. (Το έχω γράψει κι αλλού, αλλά τρέχα γύρευε πού.) Ο Παλ. προσπαθούσε να εκπαιδεύσει τους ναυτικούς (Αρβανίτες Υδραίους, Σπετσιώτες κ.λπ.) να χρησιμοποιούν την επίσημη, καθαρευουσιάνικη ορολογία, αλλά μια φορά που βρέθηκε σε ζόρικη καταιγίδα με το ιστιοφόρο πλοίο τους, αφού είδε κι απόειδε ότι κινδύνευαν να πνιγούν χαμένοι στη μετάφραση, φημολογείται ότι είπε στον ύπαρχό του το περίφημο «Κέλευσον αυτοίς αλβανιστί ίνα μη πνιγώμεν!» ή κάτι τέτοιο, τέλος πάντων.

 

[daeman]

Σκέψου λίγο τι προτείνεις, δόκτορα, και τι ακριβώς δείχνει το ανέκδοτο που αναφέρεις.
Να βάλουμε τα λόγια που πιθανόν να έλεγαν οι αποπάνω, σωστά ή στρεβλά (σ' αυτό συμφωνώ, ότι στραβά τα 'λεγαν πολλοί), στο στόμα των αποκάτω, που ακριβώς για να μη χρησιμοποιήσουν τις αφύσικες και ξένες γι' αυτούς καθαρευουσιανιές (ή τους επίσημους όρους), έπλασαν τη δική τους αργκό με λέξεις προσιτές και οικείες για τους ίδιους, όπως αυτοί καταλάβαιναν το καθετί;
Μόνο αν προσπαθούσαν να διακωμωδήσουν τα επίσημα.

Ελλείψει πηγών (ή χρόνου) για την αναζήτηση λέξεων που ίσως να χρησιμοποιούνταν πραγματικά εκείνη την εποχή και από τους Έλληνες φαντάρους για τα ίδια ή παρόμοια πράγματα, νομίζω πως εδώ είναι μονόδρομος η λεξιπλασία. Για κάθε όρο, μια λέξη ή φράση που να πλησιάζει όσο γίνεται το νόημα του πρωτότυπου, όχι απαραίτητα ακριβή μετάφραση, αλλά κάτι που να φέρει παραπλήσιο σημασιολογικό φορτίο. Έχουμε μια μαγιά του Νίκελ για το Blighty, δεν ξέρω αν είναι καλύτερα ανανάς ή αγκινάρα για το βλήμα με τα πτερύγια (αν βέβαια έχει αγκινάρες στην Αυστραλία), «τσιρίδες» π.χ. για το pip-squeak, αντίστοιχα για τα υπόλοιπα. Λίγο ψάξιμο θέλει - τι σήμαινε εκείνη την εποχή κάθε λέξη που χρησιμοποιείται έτσι και τι συμπαραδηλώσεις τυχόν είχε - και μετά να δουλέψει η φαντασία της μεταφράστριας για να σκεφτεί κάτι αντίστοιχο ή να λεξιπλάσει αναλόγως (κι αν χρειαστεί βοήθεια, εδώ είμαστε· μη φοβού, Psifio).

 

[nickel]

Σε επίπεδο «σοβαρής» αργκοτικής πρότασης για το Blighty θα έλεγα «’παναπατριστήρι» — σαν τάχατες να βγαίνει από «επαναπατριστήριο τραυματισμό».

 

[drsiebenmal]

Να την η καθαρεύουσα! :)

 

[daeman]

...
Ναι, αλλά αυτό του Νίκελ είναι ερμηνευτικό· εγώ θα προτιμούσα κάτι σαν «ένα για την πατρίδα» ή «(τραύμα) του γυρισμού» (ακόμη και «για σπίτι», ανατρέποντας) - υποθέτοντας ότι η σημασία του θα φαίνεται από τα συμφραζόμενα - αφού η φράση είναι κανονικά a Blighty wound ή a Blighty one (σαν το μεταγενέστερο αμερικάνικο million-dollar wound ή Hollywood wound):

The Music Hall artiste Vesta Tilley had a hit in 1916 with the song I'm Glad I've Got a Bit of a Blighty One (1916), in which she played a soldier delighted to have been wounded and in hospital. "When I think about my dugout" she sang, "where I dare not stick my mug out... I'm glad I've got a bit of a blighty one". Another Music Hall hit was "Take Me Back to Dear Old Blighty" (1917), which was sampled at the beginning of The Queen Is Dead by The Smiths. [...]
Συγγνώμη, επιστρέφω εντός ολίγου...

Γύρισα. Λοιπόν:

Blighty is a British English slang term for England, deriving from Persian velayat and ultimately from Arabic wilayah, originally meaning something like "province". In India the term came to refer to Europe, and more specifically England and Britain.

The term is commonly used as a term of endearment by the expatriate British community or those on holiday to refer to home. In their 1886 dictionary, Hobson-Jobson, Sir Henry Yule and Arthur C. Burnell explained that the word came to be used in British India for several things the British had brought into the country, such as the tomato and soda water.

 

[bernardina]

Κρίμα που όλα αυτά δεν τα είχα βάλει. Αλλά... για μια στιγμή! :devil:

 

[daeman]

Αν προσέξεις, θα προσέξεις ότι ήμουν πολύ προσεκτικός στο να προσέξω να βάλω μόνο αυτά που δεν έβαλες εσύ παραπάνω.
Και πρόσεξε: πρόσεξα να βάλω μόνο όσα έχουν σχέση με το θέμα μας. Σε προσέχω δηλαδή, με προσέχεις;

 

[bernardina]

Αν προσέξεις, θα προσέξεις ότι ήμουν πολύ προσεκτικός στο να προσέξω να βάλω μόνο αυτά που δεν έβαλες εσύ παραπάνω.
Και πρόσεξε: πρόσεξα να βάλω μόνο όσα έχουν σχέση με το θέμα μας. Σε προσέχω δηλαδή, με προσέχεις;

Δαεμάνου το ανάγνωcμα, πρόοοοcχομεν!

Cόρι, είμαι επηρεαcμένη από κάτι άλλεc αναρτήcεις :devil::inno: