Στο λήμμα κάθετος του ΛΝΕΓ υπάρχει μια σημείωση από την οποία αντιγράφω τη μισή, το κομμάτι που με ενδιαφέρει εδώ:
κάθετος - κατακόρυφος
Συχνά χρησιμοποιείται λανθασμένα το κάθετος αντί τού κατακόρυφος. Το σωστό είναι ότι το κάθετος δηλώνει σχέση, τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην κατακόρυφη και την οριζόντια (ευθεία) γραμμή· προϋποθέτει δηλ. δύο στοιχεία. Άρα, όταν δεν δηλώνει τέτοια σχέση, αντί τού κάθετος πρέπει να χρησιμοποιείται η λ. κατακόρυφος: Σημειώθηκε κατακόρυφη πτώση / άνοδος τής αξίας των μετοχών στο Χρηματιστήριο (όχι κάθετη πτώση!).
Τέτοια σημείωση δεν θυμάμαι να είχα δει σε κάποιο παλιότερο βοήθημα, αλλά την είδα πρόσφατα στο Ψάχνω την κατάλληλη λέξη. Αντιγράφω πάλι το κομμάτι που με ενδιαφέρει εδώ:
Το κάθετος αναφέρεται (κυριολεκτικά) σε μια ευθεία, η οποία, όταν τέμνει μιαν άλλη ευθεία, σχηματίζει με αυτήν τέσσερις ορθές γωνίες (κάθετες μεταξύ τους μπορεί να είναι και δύο επίπεδες επιφάνειες ή αντικείμενα που μοιάζουν με ευθείες γραμμές): Ένα ορθογώνιο τρίγωνο έχει δύο πλευρές του κάθετες μεταξύ τους. Οι τοίχοι ενός δωματίου είναι κάθετοι προς το δάπεδο του. Η οδός Βενιζέλου είναι κάθετη προς την οδό Τσιμισκή. κατακόρυφος είναι αυτός που ακολουθεί τη διεύθυνση του νήματος της στάθμης, αυτός που τέμνει σε ορθές γωνίες το επίπεδο του ορίζοντα: κατακόρυφος βράχος, κατακόρυφη πτώση ενός αντικειμένου. Το επίθετο κατακόρυφος χρησιμοποιείται και μεταφορικά, για το χαρακτηρισμό μεγάλης και απότομης αύξησης ή μείωσης: Σημειώθηκε κατακόρυφη άνοδος των τιμών καθώς πλησιάζουν οι γιορτές. Η πτώση των τιμών στο χρηματιστήριο ήταν κατακόρυφη αυτή την εβδομάδα. Η πτώση λοιπόν ενός αντικειμένου δεν είναι κάθετη (κάθετη προς τι; σε τι;) αλλά κατακόρυφη.
Το πρώτο μου σχόλιο: Ξεκολλήστε και σταματήστε να ενοχοποιείτε τον κόσμο χωρίς λόγο.
Επεξήγηση: Όλος ο κόσμος χρησιμοποιεί το επίθετο κάθετος και το ουσιαστικό η κάθετος με όλες τις σημασίες και όλοι καταλαβαίνουν, όταν δεν προσδιορίζεται σχέση με κάτι άλλο, ότι μιλάμε για κάθετο προς τον ορίζοντα, κάθετο προς κάποια νοητή ή μη οριζόντια γραμμή. Τόσο δύσκολο είναι; Αν σας πω ότι η οθόνη μου έχει κάθετες γραμμές, ξέρετε πώς είναι, δεν ξέρετε; Αν ένα πουκάμισο έχει κάθετες ρίγες, είναι κάθετες προς το οριζόντιο κόψιμο του πουκαμίσου. Αν οι τιμές σημειώσουν κάθετη ή κατακόρυφη πτώση, η πτώση είναι απότομη, δηλαδή είναι μεγάλη σε μικρό χρονικό διάστημα, και, αν πρέπει να την οπτικοποιήσετε, θα είναι κάπως έτσι \ και μόνο κατακόρυφη με τη γεωμετρική σημασία δεν είναι γιατί υπάρχει η συντεταγμένη του χρόνου (εικόνα).
Εδώ μπορείτε να σταματήσετε και να μη ζαλιστείτε άλλο με τις υπερβολές του είδους «όχι κάθετη πτώση».
Αν πάντως θέλετε να βασανιστείτε:
Η λέξη κατακόρυφος μπήκε στη γλώσσα μας το 1843 για να αποδώσει τη γαλλική vertical, από το vertex = κορυφή, ζενίθ.
Ο Βυζάντιος στο Γαλλοελληνικό του 1892 δεν είναι σίγουρος ακόμα για τη λέξη και τη βάζει σε παρένθεση:
vertical, ale [vertex], επ. (Κατακόρυφος), κάθετος επί οριζοντίου γραμμής, ορθός. Ligne verticale, la verticale, η κάθετος επί του ορίζοντος γραμμή.
Σε παλιότερα γαλλοελληνικά λεξικά, η ligne verticale ήταν σκέτη «κάθετος».
Οι Αγγλοσάξονες μάς λένε απλώς να μη χρησιμοποιούμε την κατακόρυφο (vertical) όταν αναφερόμαστε στην κάθετο σε κεκλιμένο επίπεδο:
perpendicular and vertical
A few words now as to terms. The boy is often confused in determining the difference between perpendicular and vertical. There is a pronounced difference. Vertical means up and down. It is on a line in the direction a ball takes when it falls straight toward the center of the earth. The word perpendicular, as usually employed in astronomy, means the same thing, but in geometry, or in drafting, or in its use in the arts it means that a perpendicular line is at right angles to some other line. Suppose you put a square upon a roof so that one leg of the square extends up and down on the roof, and the other leg projects outwardly from the roof. In this case the projecting leg is perpendicular to the roof. Never use the word vertical in this connection.
http://chestofbooks.com/home-improv...-For-Boys/Drawing-And-Its-Utility-Part-6.html
Ορολογία:
vertical alignment = κατακόρυφη ευθυγράμμιση
vertical circle = (αστρον.) κάθετος κύκλος, κατακόρυφος κύκλος (κάθε μέγιστος κύκλος της ουράνιας σφαίρας που διέρχεται από το ζενίθ και το ναδίρ)
vertical axis = κατακόρυφος άξονας
vertical displacement = κατακόρυφη μετατόπιση
vertical mobility = (κοινων.) κάθετη κινητικότητα
vertical take-off and landing (VTOL) aircraft = αεροσκάφος κάθετης αποπροσγείωσης
vertical integration = κάθετη ολοκλήρωση, καθετοποίηση
καθετοποιημένη παραγωγή = vertically integrated production
vertical angles = κατακορυφήν γωνίες (κατά κορυφήν γωνίες)
perpendicular plane = κάθετο επίπεδο
the Perpendicular style = (αρχιτ.) κατακόρυφος ρυθμός (ο γοτθικός ρυθμός, στην Aγγλία, στον οποίο κυριαρχούν οι κατακόρυφες γραμμές)
κάθετη εφόρμηση = dive, nosedive
αεροπλάνο κάθετης εφόρμησης (στούκα) = dive bomber
η κατακόρυφος (στη γυμναστική) = handstand
Στο ΛΚΝ η μεταφορική σημασία καταγράφεται χωρίς υστερίες:
β. (μτφ.) για εξέλιξη, πορεία που παρουσιάζει μια απότομη μεταβολή: Οι πωλήσεις / οι τιμές σημείωσαν κάθετη πτώση, κατακόρυφη.
ΥΓ. Στο νήμα για την μπάρα είχαμε ασχοληθεί ακροθιγώς με το θέμα.
κάθετος - κατακόρυφος
Συχνά χρησιμοποιείται λανθασμένα το κάθετος αντί τού κατακόρυφος. Το σωστό είναι ότι το κάθετος δηλώνει σχέση, τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην κατακόρυφη και την οριζόντια (ευθεία) γραμμή· προϋποθέτει δηλ. δύο στοιχεία. Άρα, όταν δεν δηλώνει τέτοια σχέση, αντί τού κάθετος πρέπει να χρησιμοποιείται η λ. κατακόρυφος: Σημειώθηκε κατακόρυφη πτώση / άνοδος τής αξίας των μετοχών στο Χρηματιστήριο (όχι κάθετη πτώση!).
Τέτοια σημείωση δεν θυμάμαι να είχα δει σε κάποιο παλιότερο βοήθημα, αλλά την είδα πρόσφατα στο Ψάχνω την κατάλληλη λέξη. Αντιγράφω πάλι το κομμάτι που με ενδιαφέρει εδώ:
Το κάθετος αναφέρεται (κυριολεκτικά) σε μια ευθεία, η οποία, όταν τέμνει μιαν άλλη ευθεία, σχηματίζει με αυτήν τέσσερις ορθές γωνίες (κάθετες μεταξύ τους μπορεί να είναι και δύο επίπεδες επιφάνειες ή αντικείμενα που μοιάζουν με ευθείες γραμμές): Ένα ορθογώνιο τρίγωνο έχει δύο πλευρές του κάθετες μεταξύ τους. Οι τοίχοι ενός δωματίου είναι κάθετοι προς το δάπεδο του. Η οδός Βενιζέλου είναι κάθετη προς την οδό Τσιμισκή. κατακόρυφος είναι αυτός που ακολουθεί τη διεύθυνση του νήματος της στάθμης, αυτός που τέμνει σε ορθές γωνίες το επίπεδο του ορίζοντα: κατακόρυφος βράχος, κατακόρυφη πτώση ενός αντικειμένου. Το επίθετο κατακόρυφος χρησιμοποιείται και μεταφορικά, για το χαρακτηρισμό μεγάλης και απότομης αύξησης ή μείωσης: Σημειώθηκε κατακόρυφη άνοδος των τιμών καθώς πλησιάζουν οι γιορτές. Η πτώση των τιμών στο χρηματιστήριο ήταν κατακόρυφη αυτή την εβδομάδα. Η πτώση λοιπόν ενός αντικειμένου δεν είναι κάθετη (κάθετη προς τι; σε τι;) αλλά κατακόρυφη.
Το πρώτο μου σχόλιο: Ξεκολλήστε και σταματήστε να ενοχοποιείτε τον κόσμο χωρίς λόγο.
Επεξήγηση: Όλος ο κόσμος χρησιμοποιεί το επίθετο κάθετος και το ουσιαστικό η κάθετος με όλες τις σημασίες και όλοι καταλαβαίνουν, όταν δεν προσδιορίζεται σχέση με κάτι άλλο, ότι μιλάμε για κάθετο προς τον ορίζοντα, κάθετο προς κάποια νοητή ή μη οριζόντια γραμμή. Τόσο δύσκολο είναι; Αν σας πω ότι η οθόνη μου έχει κάθετες γραμμές, ξέρετε πώς είναι, δεν ξέρετε; Αν ένα πουκάμισο έχει κάθετες ρίγες, είναι κάθετες προς το οριζόντιο κόψιμο του πουκαμίσου. Αν οι τιμές σημειώσουν κάθετη ή κατακόρυφη πτώση, η πτώση είναι απότομη, δηλαδή είναι μεγάλη σε μικρό χρονικό διάστημα, και, αν πρέπει να την οπτικοποιήσετε, θα είναι κάπως έτσι \ και μόνο κατακόρυφη με τη γεωμετρική σημασία δεν είναι γιατί υπάρχει η συντεταγμένη του χρόνου (εικόνα).
Εδώ μπορείτε να σταματήσετε και να μη ζαλιστείτε άλλο με τις υπερβολές του είδους «όχι κάθετη πτώση».
Αν πάντως θέλετε να βασανιστείτε:
Η λέξη κατακόρυφος μπήκε στη γλώσσα μας το 1843 για να αποδώσει τη γαλλική vertical, από το vertex = κορυφή, ζενίθ.
Ο Βυζάντιος στο Γαλλοελληνικό του 1892 δεν είναι σίγουρος ακόμα για τη λέξη και τη βάζει σε παρένθεση:
vertical, ale [vertex], επ. (Κατακόρυφος), κάθετος επί οριζοντίου γραμμής, ορθός. Ligne verticale, la verticale, η κάθετος επί του ορίζοντος γραμμή.
Σε παλιότερα γαλλοελληνικά λεξικά, η ligne verticale ήταν σκέτη «κάθετος».
Οι Αγγλοσάξονες μάς λένε απλώς να μη χρησιμοποιούμε την κατακόρυφο (vertical) όταν αναφερόμαστε στην κάθετο σε κεκλιμένο επίπεδο:
perpendicular and vertical
A few words now as to terms. The boy is often confused in determining the difference between perpendicular and vertical. There is a pronounced difference. Vertical means up and down. It is on a line in the direction a ball takes when it falls straight toward the center of the earth. The word perpendicular, as usually employed in astronomy, means the same thing, but in geometry, or in drafting, or in its use in the arts it means that a perpendicular line is at right angles to some other line. Suppose you put a square upon a roof so that one leg of the square extends up and down on the roof, and the other leg projects outwardly from the roof. In this case the projecting leg is perpendicular to the roof. Never use the word vertical in this connection.
http://chestofbooks.com/home-improv...-For-Boys/Drawing-And-Its-Utility-Part-6.html
Ορολογία:
vertical alignment = κατακόρυφη ευθυγράμμιση
vertical circle = (αστρον.) κάθετος κύκλος, κατακόρυφος κύκλος (κάθε μέγιστος κύκλος της ουράνιας σφαίρας που διέρχεται από το ζενίθ και το ναδίρ)
vertical axis = κατακόρυφος άξονας
vertical displacement = κατακόρυφη μετατόπιση
vertical mobility = (κοινων.) κάθετη κινητικότητα
vertical take-off and landing (VTOL) aircraft = αεροσκάφος κάθετης αποπροσγείωσης
vertical integration = κάθετη ολοκλήρωση, καθετοποίηση
καθετοποιημένη παραγωγή = vertically integrated production
vertical angles = κατακορυφήν γωνίες (κατά κορυφήν γωνίες)
perpendicular plane = κάθετο επίπεδο
the Perpendicular style = (αρχιτ.) κατακόρυφος ρυθμός (ο γοτθικός ρυθμός, στην Aγγλία, στον οποίο κυριαρχούν οι κατακόρυφες γραμμές)
κάθετη εφόρμηση = dive, nosedive
αεροπλάνο κάθετης εφόρμησης (στούκα) = dive bomber
η κατακόρυφος (στη γυμναστική) = handstand
Στο ΛΚΝ η μεταφορική σημασία καταγράφεται χωρίς υστερίες:
β. (μτφ.) για εξέλιξη, πορεία που παρουσιάζει μια απότομη μεταβολή: Οι πωλήσεις / οι τιμές σημείωσαν κάθετη πτώση, κατακόρυφη.
ΥΓ. Στο νήμα για την μπάρα είχαμε ασχοληθεί ακροθιγώς με το θέμα.
