Rogerios
¥
Το νήμα "danser le sabbat de l'anarchie" που άνοιξε ο zephyrous (http://www.lexilogia.gr/forum/showthread.php?t=3125) και το σχετικό ποστ του sarant
(http://sarantakos.wordpress.com/2009/03/26/anarchosamba/) μου θύμισαν μια απορία που είχα από παλαιότερα. Πώς πρέπει να μεταφράσουμε τη γαλλικές λέξεις "sorcellerie", "sorcier" και "sorcière". Θα μου πείτε σε πρώτο χρόνο "μαγεία", "μάγος" και "μάγισσα", αντιστοίχως. Ναι, αλλά τί κάνουμε όταν ο όρος συνυπάρχει στο κείμενο με τη λέξη "magie" και, κατά μείζονα λόγο, όταν σκοπός του συγγραφέα είναι να προβεί σε διάκριση μεταξύ των δύο εννοιών (με την επισήμανση ότι αυτές διαφοροποιούνται ως προς το αντίστοιχο μορφωτικό και ταξικό επίπεδο αναφοράς); Η επιλογή της "μαγγανείας" δεν θα ήταν κακή. Όμως, ταυτίζονται ή, έστω, είναι σε μεγάλο βαθμό παρεμφερείς οι δύο λέξεις ως προς το σημασιολογικό περιεχόμενό τους; Κι ας πούμε ότι ξεμπλέξαμε έτσι με τη "sorcellerie", έχετε δει όμως να αποδίδεται ποτέ ο "sorcier" και η "sorcière" με άλλη λέξη από το "μάγος" και "μάγισσα"; Πολύ αμφιβάλλω.
Για πρακτικούς λόγους παραθέτω τα του Petit Robert (εκτός των μεταφορικών χρήσεων):
- Sorcellerie: 1. Pratique de sorcier...: magie de caractère populaire ou rudimentaire, qui accorde une grande place aux pratiques secrètes, illicites ou effrayantes ...
- Sorcier, -ière: 1. Personne qui pratique une magie de caractère primitif, secret et illicite...
- Magie: 1. Art de produire, par des procédés occultes, des phénomènes inexplicables ou qui semblent tels... 2. Ensemble des procédés d'action et de connaissance...
Δηλαδή, για να το πώ απλά και δίχως ακρίβεια, η Magie είναι "λόγια", εξελιγμένη, ενώ η Sorcellerie είναι λαϊκή, πρωτόγονη, παράγεται από και απευθύνεται σε αμαθείς.
Πάμε στα βασικά ελληνικά λεξικά: το ΛΝΕΓ ορίζει τη μαγεία με τρόπο τέτοιο που περιλαμβάνει σημασιολογικά και τη Magie και τη Sorcellerie· τη δε μαγγανεία την ορίζει ως "μαγεία που ασκείται για κακό σκοπό" (άρα δεν συμπίπτει με τη Sorcellerie, διότι τα αντίστοιχα διακριτικά τους γνωρίσματα διαφέρουν). Δίνει μάλιστα και ουσιαστικό "μαγγανεύτρα", το οποίο μου φαίνεται λίγο περιθωριακής χρήσης. Το ΛΚΝ έχει πιο σύνθετο ορισμό της μαγγανείας, αλλά και αυτό κάνει αναφορά στο κακό ως διακριτικό γνώρισμα της έννοιας ("είδος μαγείας που χρησιμοποιεί μυστηριώδεις μεθόδους και απευθύνεται σε κακοποιές δυνάμεις για την επίτευξη ορισμένου σκοπού, συνήθως βλαπτικού").
Κατόπιν τούτων, μάλλον πρέπει να απορριφθεί η "μαγγανεία" ως πιθανή απόδοση της "Sorcellerie". Θα μπορούσε άραγε η δεύτερη έννοια να αποδοθεί ως "λαϊκή μαγεία", ή μήπως ο όρος ενέχει τον κίνδυνο σοβαρής εννοιολογικής σύγχυσης;
(http://sarantakos.wordpress.com/2009/03/26/anarchosamba/) μου θύμισαν μια απορία που είχα από παλαιότερα. Πώς πρέπει να μεταφράσουμε τη γαλλικές λέξεις "sorcellerie", "sorcier" και "sorcière". Θα μου πείτε σε πρώτο χρόνο "μαγεία", "μάγος" και "μάγισσα", αντιστοίχως. Ναι, αλλά τί κάνουμε όταν ο όρος συνυπάρχει στο κείμενο με τη λέξη "magie" και, κατά μείζονα λόγο, όταν σκοπός του συγγραφέα είναι να προβεί σε διάκριση μεταξύ των δύο εννοιών (με την επισήμανση ότι αυτές διαφοροποιούνται ως προς το αντίστοιχο μορφωτικό και ταξικό επίπεδο αναφοράς); Η επιλογή της "μαγγανείας" δεν θα ήταν κακή. Όμως, ταυτίζονται ή, έστω, είναι σε μεγάλο βαθμό παρεμφερείς οι δύο λέξεις ως προς το σημασιολογικό περιεχόμενό τους; Κι ας πούμε ότι ξεμπλέξαμε έτσι με τη "sorcellerie", έχετε δει όμως να αποδίδεται ποτέ ο "sorcier" και η "sorcière" με άλλη λέξη από το "μάγος" και "μάγισσα"; Πολύ αμφιβάλλω.
Για πρακτικούς λόγους παραθέτω τα του Petit Robert (εκτός των μεταφορικών χρήσεων):
- Sorcellerie: 1. Pratique de sorcier...: magie de caractère populaire ou rudimentaire, qui accorde une grande place aux pratiques secrètes, illicites ou effrayantes ...
- Sorcier, -ière: 1. Personne qui pratique une magie de caractère primitif, secret et illicite...
- Magie: 1. Art de produire, par des procédés occultes, des phénomènes inexplicables ou qui semblent tels... 2. Ensemble des procédés d'action et de connaissance...
Δηλαδή, για να το πώ απλά και δίχως ακρίβεια, η Magie είναι "λόγια", εξελιγμένη, ενώ η Sorcellerie είναι λαϊκή, πρωτόγονη, παράγεται από και απευθύνεται σε αμαθείς.
Πάμε στα βασικά ελληνικά λεξικά: το ΛΝΕΓ ορίζει τη μαγεία με τρόπο τέτοιο που περιλαμβάνει σημασιολογικά και τη Magie και τη Sorcellerie· τη δε μαγγανεία την ορίζει ως "μαγεία που ασκείται για κακό σκοπό" (άρα δεν συμπίπτει με τη Sorcellerie, διότι τα αντίστοιχα διακριτικά τους γνωρίσματα διαφέρουν). Δίνει μάλιστα και ουσιαστικό "μαγγανεύτρα", το οποίο μου φαίνεται λίγο περιθωριακής χρήσης. Το ΛΚΝ έχει πιο σύνθετο ορισμό της μαγγανείας, αλλά και αυτό κάνει αναφορά στο κακό ως διακριτικό γνώρισμα της έννοιας ("είδος μαγείας που χρησιμοποιεί μυστηριώδεις μεθόδους και απευθύνεται σε κακοποιές δυνάμεις για την επίτευξη ορισμένου σκοπού, συνήθως βλαπτικού").
Κατόπιν τούτων, μάλλον πρέπει να απορριφθεί η "μαγγανεία" ως πιθανή απόδοση της "Sorcellerie". Θα μπορούσε άραγε η δεύτερη έννοια να αποδοθεί ως "λαϊκή μαγεία", ή μήπως ο όρος ενέχει τον κίνδυνο σοβαρής εννοιολογικής σύγχυσης;