παραδέ

Τη λέξη παραδέ τη συνάντησα πρώτη φορά σήμερα, διορθώνοντας κείμενα από παλιές λαογραφικές παραδόσεις. Από τις χρήσεις όπου τη βρίσκω, δεν μπορώ να καταλάβω αν έχει συγκεκριμένη σημασία και ποια, αν έχει πολλές σημασίες κατά περίπτωση ή αν είναι κάτι σαν γλωσσικό παραγέμισμα. Μερικά παραδείγματα (από εδώ):

Δεν είμαι σίγουρος, αλλά σαν να βλέπω αντιθετική σημασία. Στη θέση του "όμως" ίσως.

Κιό και πέρσυ χαροπάλαιψε το έρμο, παραδέ (όμως) φέτο τόπιασαν βαρειά οι κάψες.

Παραδέ (όμως) στην Απάνω Ρούγα χάλαε ο κόσμος.

Το χειμώνα παραδέ (όμως) με τις βροχές, με τα χιόνια, με τον αποκλεισμό, έχουμε σωστό ξενοδοχείο στο μοναστήρι.

Αυτό που με προβληματίζει είναι το "Παραδέ γυναίκες." Ίσως εννοεί "όχι όμως γυναίκες / εκτός από γυναίκες".

azimuthios said:

Αυτό που με προβληματίζει είναι το "Παραδέ γυναίκες." Ίσως εννοεί "όχι όμως γυναίκες / εκτός από γυναίκες".

Click to expand...

Ακριβώς οι δικές μου σκέψεις. Ίσως βρεθούν κι άλλα παραδείγματα...

Επίσης, τώρα που το ξαναβλέπω αυτό:

Παραδέ στην Απάνω Ρούγα χάλαε ο κόσμος. στο συγκείμενό του, δεν βλέπω αναγκαστικά αντίθεση, θα μπορούσε να σημαίνει απλώς «πιο πέρα».

Ακριβώς η δεύτερη σκέψη μου για το συγκεκριμένο παράδειγμα! :)

Η σημασία δεν είναι ακριβώς αντιθετική. Βρήκα κι ένα άλλο παράδειγμα, που ίσως να διαφωτίζει τη χρήση. Μιλάει (στη Λαογραφία) για κάποια ποικιλία σύκα:

Τα τρώμε, σαν δεν έχομε άλλα. Παραδέ όμως τα λιάζουμε συκομαΐδες.

Κυρίως όμως, ως επί το πλείστον όμως. Νομίζω ότι αυτή τη σημασία ταιριάζει και στα παραδείγματα πιο πάνω, και ειδικά στο Παραδέ γυναίκες.

Ναι, κάτι σαν το ως επί το πλείστον μοιάζει να ταιριάζει παντού. Να κι άλλο παράδειγμα που βρήκα (λαογραφικό, για τα ζώα που κινδυνεύουν από τον «ίσκιο»):

Κιντυνεύει παραδέ τα γίδια. Στο γίδι, βλέπεις, έχει να κάμει ο δαίμονας. [...]

Κοιτάζοντας όλα τα παραδείγματα νομίζω ότι περισσότερο πάει προς το "περισσότερο". Επίσης εικάζω πως μπορεί να είναι δυο σημασίες, με αρχική σημασία το "παρά + εδώ", δηλαδή "εδώ πέρα", "στα μέρη μας", και μετατόπιση έννοιας στο "περισσότερο" από την έννοια "ειδικά/συγκεκριμένα/περισσότερο στα μέρη μας".

Ορισμός από το Ρουμελιώτικοι ιδιωματισμοί:
Ορισμός από το Πορτραίτα Σαρακατσαναίων:
Άλλα παραδείγματα χρήσης:

http://www.emprosnews.gr/η-τραγιάσκα-του-καλλικράτη/
http://fromredrock.blogspot.gr/2013/05/blog-post_25.html
http://arachova.tripod.com/Kairoi.htm
Άσχετες (αργκοτεικές ή ιδιολεκτικές) χρήσεις προς τα παραπάνω: (1) Παραδέ; = Παραδέχεσαι; (2) παραδέ = επιτατικό τού δε: οι μεν, οι δε και οι παραδέ.

Εξαίρετος, Ζαζ!

Εντελώς αθησαύριστο στα γνωστά λεξικά, παλιά και καινούργια.

Βγήκε λοιπόν το Λεξικάματο και για σήμερα!

Τώρα που τελειώνουν τα βιαστικά, τα επείγοντα και τα κατά προτεραιότητα να σας βάλω και εγώ μια δύσκολη λέξη; (ίσως να γίνει νήμα)
Πώς λέγονται οι γιάντες το παιχνίδι στα ''ελληνικά'';

Έχει άλλη ονομασία στα ελληνικά; Εγώ γιάντες το ξέρω.

Alexandra said:

Έχει άλλη ονομασία στα ελληνικά; Εγώ γιάντες το ξέρω.

Click to expand...

Hey, I remember that one!
What's yandess in Greek? Why? What's wrong with yandess?
You don't like it?

Yeah, It's a Turkish game, all right. But, dude, that's what it's called in Greece.
Is it supposed to have a Greek name also? Why?

We got a similar game in the US, called wishbone.
It's just played differently.

Per Wikipedia:

In popular culture: Wishbone of a chicken

In 15th century Europe, it was thought that the wishbone could be used to predict the weather. Nowadays, once removed from the turkey or chicken, the wishbone is dried and then held between the little fingers of two opposing "wishers". Once the wish has been made the bone is pulled by each person. The wisher who breaks off a larger section of bone is assumed to have their wish granted. Alternatively, the winner of this contest may choose to transfer the fragment of the wishbone, along with the wish, to a person of his or her choosing.

Στα Κυπραίικα λέγεται:
Ζιννάπιν
Καλείται ούτω το οστούν του στέρνου της όρνιθος (θηλειά, γιάντες). Του οστού τούτου γίνεται χρήσις εν καιρώ γεύματος ως στοίχημα, ως έξης. Αφού καθαρισθεί καλώς από τας σάρκας, δύο συνδαιτυμόνες έλκουσιν εκάτερος ανά μίαν των πλευρών μέχρι θραύσεως αυτού. Αφού δε κοπή εις δύο προσφέρουσι προς αλλήλους το θραυσθέν και λέγουσι «Φτύσε, κόλλα το». Μετά ταύτα έκαστος προσπαθεί ν΄ απατήση τον έτερον προσφέρων εις αυτόν κάτι• και αν μεν το λάβη και είπη: «αθθυμούμαι» σημαίνει ότι δεν απατάται και το στοίχημα εξακολουθεί. Πολλάκις αντί του αθθυμούμαι υψούσι τον αντίχειρα της δεξιάς καθ΄ ην στιγμήν λαμβάνει το προσφερόμενον. Αν το δεχθή και δεν είπη την ανωτέρω λέξιν σημαίνει ότι ελησμόνησε και τότε ο προσφέρων τω λέγει θριαμβευτικώς: «γεια της» οπότε χάνει το στοίχημα και θεωρεί ιεράν υποχρέωσιν να δώση το συμφωνηθέν δώρον.
Το στοίχημα εξακολουθεί και μετά το γεύμα επί πολύν χρόνον έως ότου κατορθώση ο έτερος να κάμη τον άλλον να δεχθή κάτι χωρίς να είπη «αθθυμούμαι».
(Η Κυπριακή αυτή παιδιά επιχωριάζει πολλαχού της Ελλάδος ονομαζομένη γιάντες, δι’ αραβικής λέξεως, εμφαινούσης την προέλευσιν αυτής.)

Ξ. Π. Φαρμακίδης, Ζιννάπιν Κυπριακόν έθιμον, 1918 Λαογραφία Δελτίον Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρίας. Τόμος ς, Τεύχος Γ – Δ, σελ. 657.

CoastalFog said:

... We got a similar game in the US, called wishbone.
It's just played differently.
...

Click to expand...

They (still!) got a similar band in England. It's just played differently :

Handy - Wishbone Ash


If it sounds too long, skip to the last couple of minutes.

daeman said:

They (still!) got a similar band in England. It's just played differently

Click to expand...

Wishbone Ash!!!
Μπράβο daeman, άνα γεια σ'!!!


Wishbone Ash - Wishbone Ash [1970] FULL ALBUM

Περιδίδοσθον
Π. Παπαζαφειροπουλος, Περισυναγωγή, Εν Πάτραις 1887