metafrasi banner

strategist = υπεύθυνος στρατηγικού σχεδιασμού, στρατηγιστής

nickel

Administrator
Staff member
Και αν αντιδράς έτσι, Ζαζ, σ' έναν τόσο καθωσπρέπει σχηματισμό, τι να πεις για τον φιλανθρωκαπιταλισμό, που προέκυψε από αυτόν τον κακάσχημο philanthrocapitalism. Στα αγγλικά επιτρέπονται (πάντως δεν αποτρέπονται πια με την απαραίτητη αυστηρότητα) παρόμοιες συγχωνεύσεις: αδιαφορεί για το γεγονός ότι δεν αρκεί το anthro —τα κλασικά σύνθετα επιμένουν στο anthrop(o)— και δεν είναι η πρώτη φορά. Στα ελληνικά τι να κάνουμε; Να το διορθώσουμε; Να το κάνουμε φιλανθρωποκαπιταλισμός; Να παραμείνουμε στον φιλανθρωπικό καπιταλισμό; Να ανοίξουμε νήμα για λέξεις που πήραμε κατευθείαν από ξένες γλώσσες χωρίς να τις υποβάλουμε στη βάσανο του δικού μας σχηματισμού λέξεων;
 
Τα μακαρόνια που προτάθηκαν δεν είναι λύσεις. Μπορεί στο τάδε κείμενο να είναι εντάξει, αλλά θα υπάρχουν χίλια άλλα που πρέπει να βάλεις μία μόνο λέξη. Πρέπει να είμαστε σύντομοι. Μία λέξη να αποδίδεται με μία λέξη, για να είναι ανταγωνιστική. Το δίλημμα είναι αυτό που είπε ο Nickel, στρατηγικός (το πιο "σωστό") ή στρατηγιστής. Είμαι κι εγώ υπέρ του δεύτερου, γιατί προέχει η μη συρροή πολλών διαφορετικών σημασιών/λειτουργιών σε μία και την αυτή λέξη. Κάποια στιγμή η νέα λέξη συνηθίζεται, και μετά δεν ενοχλεί κανέναν.
Πρέπει ίσως να είμαστε και ευγνώμονες στους Άγγλους στη συγκεκριμένη περίπτωση, που μας δίνουν έτοιμη και την κατάληξη, γιατί μόνοι μας δεν θα είχαμε ίσως το κουράγιο να τη φτιάξουμε. Το γαλλικό stratège, ας πούμε, δε θα τολμούσα να το μεταφράσω στρατηγιστής, ενώ με το να υπάρχει το strategist απλώς στοιχίζομαι από πίσω του.

Επίσης, από τη στιγμή που πρόκειται για ελληνικής καταγωγής λέξη, είναι φυσικό να είμαστε στριμωγμένοι και φυσικό να έχουμε ξεμείνει από λύσεις, άρα απολύτως δικιολογημένο να αρπάξουμε αυτήν που μας προσφέρεται απέξω. Αν, ας πούμε, κάναμε εμείς μπάνκα και φτιάχναμε για την ίδια έννοια τη λέξη "τζενεράλης", τι θα κάνανε οι Γάλλοι ή οι Άγγλοι; Οπότε, καμία ενοχή ούτε αναστολή δεν έχω. Εκτός κι αν κάποιος βγάλει λαγό μια τρίτη λέξη, αλλά πώς;

Το τακτικιστής είναι πιο προβληματικό, γιατί τι σημαίνει: tactician ή tacticist; [Σημειωτέον ότι το OED δεν έχει το tacticist, που όμως θρασομανά στο ίντερνετ, αλλά γνωρίζει το tactitionist, μολονότι επισημαίνει το σφαλερό σχηματισμό του]. Από την άλλη, το τακτικός έχει το ίδιο πρόβλημα της συρροής με το επίθετο τακτικός. Τρίτη λύση, δε βλέπω. Πάντως, εγώ στο σκάκι θα έλεγα ότι ο τάδε μεγάλος μετρ υπήρξε μέγας τακτικός (όχι τακτικιστής), αλλά όχι εξίσου καλός στρατηγικός ή στρατηγιστής. Εδώ όμως τα συμφραζόμενα βοηθάνε, ενώ σε πάμπολλες άλλες περιπτώσεις (σαν αυτές που παράθεσε ο Nickel), καθόλου!

Για το φιλανθρωκαπιταλισμός, αντιθέτως, δε συμφωνώ. Το στρατηγιστής δεν πάσχει μορφολογικά, ενώ ετούτο δω πάσχει. Γιατί όχι φιλανθρωποκαπιταλισμός; ή και δύο λέξεις (φιλανθρωπικός καπιταλισμός), αφού η μία αγγλική λέξη είναι σύνθετη από δύο, άρα εμείς απλώς τη σπάμε σε δύο κομμάτια για καλύτερη εκφορά. Αλλά πάντως όχι φιλανθρω-. Και ναι, θα ένιωθα πολύ ωραία αν ξεκινούσε καμπάνια ο Μπαμπινιώτης υπέρ της αντικατάστασης του ιονισμού από τον ιοντισμό. Πολύ περισσότερο θα με ενδιέφερε αυτό από τις ορθοπε/παιδικές.
 
Το σκέφτομαι και το ξανασκέφτομαι, αλλά το "στρατηγιστής" εξακολουθεί να μου φαίνεται δύσπεπτο. Νομίζω, άλλωστε, ότι στην αγγλική ο όρος "strategist" λειτουργεί λίγο και σαν ομπρέλα για διάφορες σημασιολογικές χρήσεις· με γνώμονα το στοιχείο αυτό, η συλλήβδην χρήση του όρου "στρατηγιστής" θα ήταν παραπλανητική. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο "strategist" είναι επιτελικό στέλεχος· σε κάποιες άλλες θεωρητικός της στρατηγικής.
 
Ο Παύλος Καλλιγάς, στον Θάνο Βλέκα του (1855), σελ. 108,2 της έκδοσης της Νεφέλης, το έχει 'στρατηγικός':

και, ως επιτήδειος στρατηγικός, δεν ηθέλησε να παρατείνη την ταραχήν της

Υπόψιν ότι από την ανάγνωση του βιβλίου συμπεραίνω ότι ο Καλλιγάς ήξερε και γαλλικά και αγγλικά (αν και γράφει golf stream).
 
Top