metafrasi banner

paradigm shift = αλλαγή (επιστημονικού) παραδείγματος, αλλαγή υποδείγματος (κ.ά.)

nickel

Administrator
Staff member
A Paradigm shift (or revolutionary science) is, according to Thomas Kuhn in his influential book The Structure of Scientific Revolutions (1962), a change in the basic assumptions, or paradigms, within the ruling theory of science.
http://en.wikipedia.org/wiki/Paradigm_shift

Κοίταζα κάποια ελληνικά κείμενα για τη Δομή των επιστημονικών επαναστάσεων και βλέπω να χρησιμοποιείται η μεταβολή παραδείγματος και η μετάβαση σε νέο παράδειγμα (ενίοτε με κεφαλαίο Π), αλλά τελικά δεν είμαι βέβαιος ποια απόδοση του όρου χρησιμοποιούν οι μεταφραστές του βιβλίου.
http://www.biblionet.gr/main.asp?page=showbook&bookid=81345

Ξέρω βέβαια ότι πολλοί δεν αντέχουν ούτε το Παράδειγμα να βλέπουν.
 

pidyo

New member
Παράδειγμα με κεφαλαίο, αν θυμάμαι καλά.

Επιλογή που ξενίζει, γιατί δεν είχε ποτέ το παράδειγμα τη σημασία που έχει στον Κουν το paradigm. Πρότυπο;
 
Εγώ το αντέχω και χωρίς κεφαλαία. Δείχνει όμως τη φοβερήν ευελιξία που έχει η γλώσσα που δανείζεται από πολλά γλωσσικά ταμεία.

Κάποτε που το χρειάστηκα, το είχα πει "μετατόπιση παραδείγματος", αλλά δεν υποστηρίζω ότι είναι το καλύτερο. Ασταντάριστος είναι ακόμα ο όρος.
 
Ο όρος συναντάται στο πρωτότυπο έξι φορές. Στο ελληνικό αντίτυπό μου (Σύγχρονα Θέματα, Ζ' Έκδοση) βρίσκουμε τα εξής:

σ. 138 «μεταβολές Παραδείγματος»
σ. 160 «αλλαγή Παραδείγματος»
σ. 165 «μεταβολή Παραδείγματος»
σ. 180 «της μεταβολής Παραδείγματος»
σ. 197 «η αλλαγή ενός μεσαιωνικού Παραδείγματος»
σ. 231 «Παραδειγματική αλλαγή»

Προφανώς οι μεταφραστές δεν συνειδητοποίησαν πως επρόκειτο για ορολογία. Λάθος αποφεύξιμο, ιδίως επειδή στην έκτη περίπτωση το πρωτότυπο αναφέρεται σαφώς στο γεγονός πως έχουμε να κάνουμε με όρο: «the conversion that we have been calling a paradigm shift».

-----

Σχετικά με την απόδοση «Παράδειγμα», παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από το μεταφραστικό σημείωμα (σσ. 50-51) για λόγους πληρότητας (παρεπιμπτόντως, δεν είναι ξεκάθαρο ποιος το έγραψε το σημείωμα αυτό, καθώς στην πρώτη παράγραφο έχει α' πληθυντικό ενώ παρακάτω και στην τελευταία παράγραφο έχει α' ενικό):

Eπιλέγεται η απόδοση Παράδειγμα (με κεφαλαίο Π) και όχι υπόδειγμα, που προτείνει ο Αρ. Κουτούγκος (μετάφραση ενός κεφ. της Δομής, Δευκαλίων 16, Αθήνα, 1977) για τους εξής λόγους: (α) Πιστεύω ότι όταν ένας ελληνικός όρος επαναεισάγεται, έστω και ελαφρά παραλλαγμένος, στην ελληνική τεχνική ορολογία πρέπει να διατηρείται· όχι, βέβαια, για λόγους σωβινιστικούς αλλά γιατί αντί να λύνουμε, προσθέτουμε προβλήματα απόδοσης και σύγχυσης. Γι' αυτόν το λόγο διατηρούνται στα ελληνικά οι όροι: Σημαντική, Πραγματισμός, Ρεαλισμός (παρ' ότι η πρωταρχική ρίζα δεν είναι ελληνική), Κυβερνητική κ.ο.κ., αν και η καθημερινή τους χρήση είναι διαφορετική. (β) Ο όρος «υπόδειγμα» είναι τουλάχιστο εξίσου παραπλανητικός με τον όρο «παράδειγμα» στη Δομή. (γ) Ο όρος «υπόδειγμα» αποδίδει πλήρως τον όρο exemplar του ζεύγους disciplinary matrix-exemplar, με το οποίο ο Kuhn αντικαθιστά αργότερα τον όρο paradigm.
 
Αντιλαμβάνομαι ότι επειδή πρόκειται για ορολογία υπάρχει και ανάγκη καινοφανούς απόδοσης. Ωστόσο, η λέξη "μεταστροφή" αποδίδει πολύ καλά το σημασιολογικό περιεχόμενο του paradigm shift, και πιθανώς σε κάποιες περιπτώσεις ίσως να πρέπει να προτιμάται.
 

pidyo

New member
Εγώ θα συμφωνήσω με τον Αμβρόσιο, στην άλλη συζήτηση στην οποία παραπέμπει ο Zazula. Είναι μια τελείως ψευδόφιλη επιλογή, όπως εξάλλου και ο ίδιος ο Κάλφας παραδέχεται στη δικαιολόγησή της. Ούτε παράδειγμα ούτε υπόδειγμα είναι το paradigm, με την έννοια που το χρησιμοποιεί ο Κουν. Είναι το σύνολο της δομής της επιστημονικής σκέψης σε δεδομένη εποχή και δεδομένο γνωστικό πεδίο. Το παράδειγμα, αντιθέτως, δίνει έμφαση στο συγκεκριμένο, στην περίπτωση. Για να το θέσω με τους δικούς του όρους, η θεωρία του φλογίστρου που αναφέρει (ως παράδειγμα)) είναι ένα παράδειγμα του paradigm της φυσικοχημικής σκέψης την εποχή εκείνη.
 

nickel

Administrator
Staff member
Καλημέρα. Είχα υπόψη μου τη σύντομη αναφορά στο paradigm στο νήμα των ψευδόφιλων, αλλά χτες διαπίστωσα ότι υπάρχουν πολλές αποδόσεις του paradigm shift, με το παράδειγμα σταθερό, χωρίς να φανταστώ ότι κάποιες προέρχονται από το ίδιο βιβλίο. Ευχαριστώ πολύ τον Αλέξανδρο για το τελευταίο απόσπασμα: ο όρος προσφέρεται για σχολιασμό σε σχέση με αυτά που λέει ο Σαραντάκος («ευελιξία που έχει η γλώσσα που δανείζεται από πολλά γλωσσικά ταμεία»), ιδίως σε σχέση με τη δυσκολία που έχουν οι άλλες γλώσσες όταν πρέπει να κουτσοβολέψουν τον νεολογισμό, αλλά ακόμα περισσότερο με τη απόλυτα σεβαστή άποψη που λέει να πάρουμε τη λέξη (μας) μαζί με την καινούργια σημασία της και να μην μπερδεύουμε τα πράγματα παραπάνω. Αν είχαν πάρει ελληνική λέξη και για το shift, δεν θα πονοκεφαλιάζαμε τώρα.

ΥΓ. Αλλά να μην ξεκινήσουμε φάμπρικα, να βάζουμε κεφαλαίο αρχικό για να δείξουμε διαφορετική σημασία, γιατί εκεί είναι που θα κάνουμε πολλές τρύπες στο νερό.
 

nickel

Administrator
Staff member
Έχω το ίδιο πρόβλημα με τον pidyo (και φαντάζομαι το έχουμε όλοι). Ωστόσο, σε τέτοιες περιπτώσεις θα έπρεπε οι υπεύθυνοι για τον εκτελωνισμό νέων διαδεδομένων όρων να βρίσκουν γρήγορα λύση ευρέως αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα και να φροντίζουν να τη διαδίδουν. Το «παράδειγμα» ως απόδοση για το paradigm έγινε αποδεκτό όχι μόνο λόγω του επιχειρήματος που προαναφέρθηκε αλλά και γιατί δεν κυκλοφόρησαν άλλες καλύτερες λύσεις.
 

cougr

¥
Θα ήθελα να σας ρωτήσω κάτι σχετικό οπότε δράττομαι της ευκαιρίας και το γράφω εδώ. Η φράση παράδειγμα Παραδείγματος ως απόδοση του an example of a paradigm (όπως στις ακόλουθες προτάσεις) σας κάθεται καλά ή θα πρέπει να το αποδώσω διαφορετικά.

Kuhn gives Ptolemy's model of the solar system as an example of a paradigm.

It serves as an example of a paradigm which ceased to remain valid and which needed to be replaced with a new one.
 

nickel

Administrator
Staff member
Κάν' το «χαρακτηριστική περίπτωση παραδείγματος (paradigm)» να μη γελάει κάθε πικραμένος αναγνώστης (και όλο το μεταφραστικό σινάφι μαζί).
 

cougr

¥
Ευχαριστώ νικέλ! Πρόκειται για ομιλία στο κοινό οπότε και το παράδειγμα παραδείγματος κάπως θα τρωγόταν.(Νομίζω).
 

SBE

¥
Έχω δουλέψει μια εργασία που έχει φαρδιά πλατιά στον τίτλο Paradigm shift και σπαζοκεφάλιαζα πως θα εξηγήσω σε κανέναν Έλληνα τι είναι. Μέχρι στιγμής έχω πει για μεταστροφή, αλλαγή πλεύσης, αλλαγή αντίληψης, νέα θεωρία, νέα οπτική γωνία κλπ. Δε μου πέρασε καν από το μυαλό να χρησιμοποιήσω τη λέξη παράδειγμα.

ΥΓ Απελθέτω κλπ η απόφαση για χρήση της φράσης, το πρότεινε ο συν-συγγραφέας που είναι Γερμανός, οπότε δεν τον μπερδεύει η λέξη, κι είναι και οικονομολόγος οπότε ποτέ δε λέει με απλό τρόπο κάτι που μπορεί να το πει κανείς περίπλοκα.
 
Απλώς να προσθέσω ότι συχνά λέγεται επιστημονικό παράδειγμα, όχι απλώς παράδειγμα. Η πιο συχνή επιλογή που τουλάχιστον εγώ συναντάω για το shift είναι η λέξη αλλαγή (πάντως και στα μεταφρασεολογικά είναι μπελάς αυτό το shift: πότε αλλαγή, πότε μεταβολή, πότε μετατόπιση).
 

dolphink

New member
par·a·digm (pr-dm, -dm)
n.
1. One that serves as a pattern or model.
2. A set or list of all the inflectional forms of a word or of one of its grammatical categories: the paradigm of an irregular verb.
3. A set of assumptions, concepts, values, and practices that constitutes a way of viewing reality for the community that shares them, especially in an intellectual discipline.

Ιδιαίτερα ο 3ος ορισμός, δεν αντιστοιχεί στη λέξη 'κοσμοθεωρία';
 

nickel

Administrator
Staff member
Νομίζω ότι η βασική διαφορά είναι ότι το παράδειγμα (paradigm) αποτελεί το κοινό πλαίσιο με το οποίο πολλοί αντιλαμβάνονται το περιεχόμενο μιας επιστήμης, ας πούμε. Αντίθετα, η κοσμοθεωρία είναι το πλαίσιο με το οποίο ένας αντιλαμβάνεται τον κόσμο όλο.
 

Earion

Moderator
Staff member
Για το κοσμοθεωρία χρησιμοποιούνται πολλές εκφράσεις στα αγγλικά, από το απλό world-view μέχρι την ατόφια μεταμόσχευση του γερμανικού Weltanschauung. Το paradigm shift έρχεται από την επιστημολογία και χρειάζεται δική του απόδοση. Εκεί είναι ο κόμπος.
 

dolphink

New member
Μεταφράζω ένα βιβλίο, το οποίο λέει:

"Paradigms are the judgements that we place on our perceptions of the people and world around us."

Πώς θα μεταφράζατε το εδώ το Paradigms;
 

Cadmian

New member
Στην ψυχολογία το paradigm ενίοτε αποδίδεται κι ως πρότυπο. Ίσως σου κάνει.
 

nickel

Administrator
Staff member
Βλέπω και τι γράφει π.χ. εδώ:
A paradigm is a roadmap of sorts--it's a personal perception of how the world works.
και ομολογώ ότι ή δεν έχω καταλάβει τι είναι το paradigm ή έχει πάρει σημασίες που μου είναι άγνωστες.

Από την άλλη, χρειάζομαι σεμινάριο για να καταλάβω τι σημαίνει «the judgements that we place on our perceptions». Ξέρω για φίλτρα σε αυτές τις περιπτώσεις, όχι για judgements.

Οι διακοπές πρέπει να έρθουν νωρίτερα φέτος...
 
Top