Νεολογισμοί (Neologisms)

nickel

Administrator
Staff member
Χωρίς να επεκταθώ στα περί νεολογισμών (δίνω κάποια αρχική βιβλιογραφία από το διαδίκτυο παρακάτω), θα πρέπει εδώ να διακρίνουμε τους νεολογισμούς από την ψυχαγωγική λεξιπλασία του άλλου νήματος. Το προσωπικό μου ενδιαφέρον (αλλά και ο πονοκέφαλος πολλών μεταφραστών) είναι πώς ένας νεολογισμός της γλώσσας-πηγής στο γλωσσικό ζεύγος στο οποίο εργαζόμαστε αποδίδεται καλύτερα στη γλώσσα-στόχο. Μήπως υπάρχει ήδη εύστοχη απόδοση και δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι; Ο ελληνικός νεολογισμός που έχουμε μπροστά μας προέκυψε από την ανάγκη να αποδοθεί ένας ξένος όρος ή είναι πρωτογενές δημιούργημα της γλώσσας μας;

Φανταστείτε τον φτωχό μεταφραστή που πρωτοσυνάντησε τη λέξη «αειφορία», σε μέρες μάλιστα που δεν υπήρχε καν το διαδίκτυο, αν δεν είχε αντιληφθεί ότι είναι η προτεινόμενη μετάφραση για το sustainability. Ακόμα και τα καλύτερα λεξικά να είχε, η μόνη πληροφορία που θα έπαιρνε θα ήταν ο «αειφόρος» στον Σοφοκλή και αποκεί στον Ησύχιο (=αειθαλής).

Εγώ ο ίδιος κουβαλάω από το 1974 την απορία (και την τσατίλα): όταν στο smog του Penguin-Hellenews δεν δώσαμε την «αιθαλομίχλη», ήταν επειδή δεν κυκλοφορούσε ακόμα ευρέως ο όρος ή απλώς τον αγνοούσαμε; (Όταν πρόκειται για πρόσφατους νεολογισμούς, οι ετυμολογικές σημειώσεις των λεξικών μας δεν βοηθούν ως προς την πρώτη γνωστή εμφάνιση ενός νεολογισμού, όπως γίνεται στα μεγάλα αγγλικά ή γαλλικά λεξικά που ξέρω ή στη Συναγωγή νέων λέξεων του Κουμανούδη. Μπορώ να κατανοήσω τους λόγους.)

Δυστυχώς, τα δίγλωσσα γενικά λεξικά που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια, κυρίως αναμασούν παλιότερη ύλη. Αναζήτησα σε ένα μεγάλο (1600 σελίδων) αγγλοελληνικό λεξικό έκδοσης 2004 κάποιο φρέσκο υλικό. Όταν δεν το βρήκα, γύρισα στη βιβλιογραφία και μου απαντήθηκε η απορία: το πιο πρόσφατο αγγλικό λεξικό εκεί ήταν το Longman Dictionary of Contemporary English του 1978! Ακόμα και το Penguin-Hellenews (που δίνεται στην τελευταία του έκδοση, του 1989) ήταν πιο φρέσκο… Δεν είναι λοιπόν περίεργο που στο smog η μετάφραση που προτείνει το λεξικό του 2004 παραμένει «νέφος, ατμοσφαιρική ρύπανση».

Θα ήθελα λοιπόν σ’ αυτό το νήμα να μαζεύουμε τους ενδιαφέροντες νεολογισμούς: όχι μόνο αυτούς που θεωρεί κανένας ότι έχουν καθιερωθεί και θα έπρεπε να μπουν στα λεξικά, αλλά κυρίως εκείνους που δεν είναι διαφανείς ως προς την προέλευσή τους ή την απόδοσή τους στην άλλη γλώσσα. Ίσως για πολλούς απ’ αυτούς να πρέπει να αφιερώσουμε ολόκληρα νήματα. Άλλωστε, τέτοιες είναι ήδη πάρα πολλές από τις περιπτώσεις στα μεταφραστικά νήματα των φόρουμ που γνωρίζουμε.

Ενδιαφέροντες σύνδεσμοι:
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_d12/02.html
http://kapodistriako.uoa.gr/stories/080_bo_01/index.php?m=2
http://project2007.hau.gr/telamon/files/HAU-speechValeontisMantzari_GR.pdf
http://en.wikipedia.org/wiki/Neologism
 
Last edited:

nickel

Administrator
Staff member
Και ενώ κάποιοι ασχολούνται με την «ψυχαγωγική λεξιπλασία», ας καταθέσω εδώ μια λέξη που πρέπει να μπει στα λεξικά:

νταμπλούχος = ομάδα που κέρδισε, μέσα στην ίδια περίοδο, τον τίτλο και του πρωταθλητή και του κυπελλούχου· κατ' επέκταση, οποιοσδήποτε κερδίζει δύο τίτλους σε παρεμφερείς δραστηριότητες μέσα στην ίδια χρονική περίοδο. [από το νταμπλ, αγγλ. double + –ούχος, όπως τιτλούχος].
 

Zazula

Administrator
Staff member
Όσο και να χλευάζεις τους λεξιπλάστες-διασκεδαστές, η Νεβερκούπεν ήρθε για να μείνει. :D

Τώρα, επειδή το σύμπαν άπαν αγνόησε την επισήμανση που είχα κάνει εδώ για την ανάγκη να δημιουργηθεί δόκιμος νεολογισμός για το slacktivism, το επαναφέρω το θέμα: απρακτιβισμός ή (δεύτερη πρόταση) νωθρακτιβισμός ή (περίφραση) ακτιβισμός του καναπέ.
 

danae

¥
νεολογισμοί

Καλησπέρα! Αισθάνομαι αμήχανα, γιατί είμαι καινούργια σε αυτή τη δικτυακή παρέα, και γράφω δειλά το πρώτο μου σχόλιο.

Zazula, μου άρεσαν πολύ και οι τρεις προτάσεις σου και επίσης απόλαυσα το κείμενο στο οποίο παραπέμπεις, τόσο για το ενδιαφέρον περιεχόμενο όσο και για την ωραία και μεστή του γλώσσα.

Τώρα, επειδή το σύμπαν άπαν αγνόησε την επισήμανση που είχα κάνει εδώ για την ανάγκη να δημιουργηθεί δόκιμος νεολογισμός για το slacktivism, το επαναφέρω το θέμα: απρακτιβισμός ή (δεύτερη πρόταση) νωθρακτιβισμός ή (περίφραση) ακτιβισμός του καναπέ.

Μια λέξη που εμένα μου λείπει από την νεοελληνική, και που την έχω χρησιμοποιήσει σε μεταφράσεις (την αποδέχτηκε και η επιμελήτρια κατόπιν διαπραγματεύσεων...) είναι η λέξη "αναληθοφανής". Τη γράφω κι εδώ για να τη βοηθήσω να παγιωθεί...
 
Δεν είναι νεολογισμός. Είναι ηπειρώτικα. Όλοι μου λένε ότι καταλαβαίνουν αμέσως τι σημαίνει, αλλά... δεν είναι λέξη.

Το κορφοκέφαλο. Ήτοι το πάνω μέρος του κεφαλιού. "Έξυσε το κορφοκέφαλό του".
 

nickel

Administrator
Staff member
Μερικές παρατηρήσεις:

1. Αυτό το νήμα θα έπρεπε να είναι το πιο πλούσιο γιατί συνέχεια πέφτουμε πάνω σε νεολογισμούς, λέμε «να άλλη μια λέξη που πρέπει να μπει στα λεξικά», αλλά μας πιάνει η τεμπελιά και δεν ερχόμαστε μέχρι εδώ. Στις επισημάνσεις είμαστε πρώτοι, στη γραφειοκρατία χωλαίνουμε.

2. Παραπονιάρη Ζαζ: Ίσως δεν ήμουν αρκούντως σαφής, αλλά δεν αναζητώ αγγλικούς νεολογισμούς, οι οποίοι άλλωστε καλύπτονται και με το παραπάνω από αγγλόφωνους ιστότοπους. Αναζητώ (για την ακρίβεια: το νήμα προορίζεται για) ελληνικούς νεολογισμούς, δηλαδή λέξεις που μπορούμε με κάποια βεβαιότητα (και τεκμηρίωση) να πούμε ότι θα έπρεπε να μπουν στα ελληνικά λεξικά και ποιο άραγε είναι (ή θα μπορούσε να είναι) το αγγλικό τους αντίστοιχο.

Στην περίπτωση του slacktivism έχουμε έναν αγγλικό νεολογισμό και μια πρόταση για την απόδοσή του. Για αυτόν το σκοπό θα έπρεπε να ανοίξεις ξεχωριστό νήμα, καθώς δεν κάνεις μια απλή επισήμανση αλλά θέλεις να ακούσεις γνώμες, οπότε θέλεις και την άπλα σου. Προς το παρόν, θεωρώ τον απρακτιβισμό τέλεια απόδοση. Για να καταλάβεις, βάζεις απρακτιβισμός στο Γκουγκλ και σου δίνει πρώτο το νήμα για τον Κούλογλου και ύστερα την εγγραφή της Wikipedia για το slacktivism! :D

3. Αμήχανη Δανάη: καλωσόρισες και όλα τα τυπικά. Καθιερωμένο θα έλεγα πια το «αναληθοφανής», νεολογισμός αν και όχι καραμπινάτος, καθότι ένα αντίθετο με το στερητικό «α(ν)» απέχει συνήθως μια ανάσα από έναν υπαρκτό τύπο. Και πραγματικά πρέπει να μπει στα λεξικά γιατί πώς αλλιώς θα περιγράψουμε, ας πούμε, τις κακοφτιαγμένες σκηνές δράσεις μιας ταινίας ή τις σκηνές κάποιων ταινιών επιστημονικής φαντασίας με κομπιούτερ που φιλοξενούν προγράμματα του DOS!

4. Κόμη: Το κορφοκέφαλο είναι παλιότερο κι από τα μπαρμπαδέλια του Ζάζουλα (που εδώ έπρεπε να καταθέσει την πραγματεία του). Υπάρχει ήδη στο Αντίστροφο και στη μετάφραση της Ιλιάδας από Καζαντζάκη και Κακριδή (δοξεμένο στο κορφοκέφαλο, όπου στ᾿ άλογα φυτρώνει η πρώτη τρίχα). Νεολογισμός είναι ο κάγκουρας (και δεν είναι —ακόμα— ο τζάγκος, ξέρεις εσύ).
 

Zazula

Administrator
Staff member
Τελικά μου φαίνεται απέτυχα να καταλάβα το modus operandi αυτού του νήματος [αλήθεια, πώς λέγονται τα στίκι στα ελληνικά;] οπότε Νίκο εγώ θα ποστάρω όπου κι όπως με φωτίζει ο Θεός κι εσύ θα πρέπει να αναλαμβάνεις να φέρνεις δωπέρα μόνο ό,τι πρέπει. :D
 
κρυπτοστρέιτκρυφοστρέιτ): ο στρέιτ που παριστάνει τον γκέι για επαγγελματικούς λόγους
 

Zazula

Administrator
Staff member
πρωθυπουργικότητα: η αίσθηση του εκλογικού σώματος σχετικά με το πόσο κατάλληλος είναι ένας πολιτικός για πρωθυπουργός, η "καταλληλότητα για πρωθυπουργός"
 

Lina

¥
προνοιακός και εξορθολογισμός

Δύο λέξεις που δεν θα χαρακτήριζα μεν ως νεολογισμούς, αλλά δεν υπάρχουν στα λεξικά που κοίταξα, ΛΝΕΓ και ΛΚΝ. Ειδικά τον εξορθολογισμό, έχω την εντύπωση ότι τον ακούω τουλάχιστον τα τελευταία 20 χρόνια.
 

nickel

Administrator
Staff member
Υπάρχουν και οι δύο στο πολύ ενημερωμένο Λεξικό για το Σχολείο και το Γραφείο και, ανερμήνευτες, στο ακόμα πιο ενημερωμένο Ορθογραφικό του Κέντρου Λεξικολογίας.



Προσθήκη 2014:
Εκτός από το επίθετο προνοιακός, το ΛΝΕΓ 2012 έχει επίσης τα εξορθολογισμός, εξορθολογίζω, εξορθολογιστικός.
 
Last edited:
ταξίλατο

Από την Τετάρτη (6/8) οι Θεσσαλονικείς ενδέχεται να αντικρύσουν στους δρόμους της πόλης ποδήλατα διαφορετικά από τα συνηθισμένα. Αφ’ ενός θα είναι πιο επιμήκη και αφ’ ετέρου θα έχουν στο πίσω μέρος σέλα χωρητικότητας δύο ατόμων. Ο λόγος; Θα χρησιμεύουν ως «ταξί». Πρόκειται για τα λεγόμενα «ταξίλατα».

Το «ταξίλατο», κατασκευάσθηκε εξολοκλήρου στην συμπρωτεύουσα, με σκοπό να προσφέρει δωρεάν βόλτες σε όσους το επιθυμούν, διαφημίζοντας την κεντρική ιδέα των φίλων της http://www.bikerespect.gr, τραβώντας παράλληλα και την προσοχή του κόσμου για το ποδήλατο.

To ιδιόμορφο αυτό όχημα, διαθέτει δύο θέσεις για τους επιβάτες και μια θέση ποδηλάτου για τον οδηγό. Κινείται αποκλειστικά με ανθρώπινη δύναμη και δεν έχει ηλεκτρική υποβοήθηση, όπως τα περισσότερα ποδήλατα - ταξί, που κατασκευάζονται από οργανωμένες μονάδες παραγωγής.

Αν σκεφτεί κανείς τις τιμές των καυσίμων που ολοένα και ανεβαίνουν και την ατμοσφαιρική ρύπανση που πλήττει τις μεγαλουπόλεις, το «ταξίλατο» μπορεί να γίνει ένας τρόπος εναλλακτικής μετακίνησης που θα γνωρίσει μεγάλη ζήτηση στο μέλλον.
 

Elsa

¥
Κάτι τέτοιο δηλαδή:
http://img12.imagehosting.gr/images.php/i41633_biotaxi.jpg (Broken link)

Υπάρχουν στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αλλά και στην Αβάνα, απ' ότι μου είπε φίλη που πήγε εκεί!

Όμως, δεν είμαι πολύ σίγουρη ότι ταξίλατο είναι τόσο σωστό, με την έννοια οτι η λέξη αυτή, όπως την καταλαβαίνω, υποδηλώνει όχημα που το σέρνει ταξί.
Οι Γάλλοι θαρρώ τα λένε velotaxi, οπότε ποδήλατο-ταξί ίσως είναι σωστότερο (αλλά ακούγεται σαφώς χειρότερα στο αυτί). Ταξιποδήλατο, ίσως;
 
Last edited by a moderator:
Αν πάντως αυτοί οι τολμηροί οδηγοί των ταξίλατων στη Θεσσαλονίκη βγουν στους δρόμους και δεν περιοριστούν στην παραλία, μάλλον θα πρέπει τελικά να τα ονομάσουν τουκ-τουκ σαν τους Ταϋλανδέζους συναδέλφους τους ή καλύτερα ντουκ-ντουκ, από τις τράκες με τους οδηγάρες της ωραίας μας πόλης.
 
ηλεθέαση

Το προτείνω εδώ, γιατί δεν αστειεύομαι. :)
Ο αριθμός των προβολών μιας ιστοσελίδας.
Θα το χρησιμοποιούσατε; Πριν από λίγο μού κατέβηκε, και είπα να το μοιραστώ μαζί σας.
 

nickel

Administrator
Staff member
Με την ευκαιρία να επαναλάβω τις προτάσεις μου για το web surfing:

web surfing = ιστοπλοΐα | επίθ. ιστοπλοϊκός
web surfer = ιστοπλόος

Στο ίδιο πλαίσιο οι ηλεθεάσεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν και ιστοπλοϊκές διαβάσεις. :)
 

Alexandra

Super Moderator
Staff member
Ξέρεις το μπλέξιμο της ιστοσελίδας με την "ιστιοσελίδα" που γράφουν μερικοί (32.600 ιστιοσελίδες στο γκουγκλ). Θα μπορούν τώρα να μπλέκουν και τους ιστοπλόους με τους "ιστιοπλόους".
 
Top