Τον περιβόητο Βασίλειο Ζαχάρωφ, άνθρωπο των παρασκηνίων της ευρωπαϊκής ιστορίας του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού, που ανέβασε το εμπόριο όπλων σε ανώτερο στάδιο πουλώντας στους πάντες τα πάντα και ασκώντας υπόγεια επιρροή, μορφή μυστηριώδη και με πλούτη ανυπολόγιστα, πολλοί τον αναφέρουν τελευταία με δύσκολα κρυμμένη περηφάνια, γιατί ήταν Ρωμιός, δικός μας (Τον ίδιο τον εξόργιζε που οι δημοσιογράφοι τον αποκαλούσαν «έμπορο του θανάτου», αντίθετα του άρεσε να περιφέρει τον αγγλικό του τίτλο, Sir Basil Zaharoff). Αρκετά έχουν γραφτεί γι’ αυτόν, πολύ λίγα όμως είναι προϊόν έρευνας με στοιχεία· τα περισσότερα είναι δημοσιογραφικά. Βιβλίο για τη ζωή του δεν υπήρχε ώς τώρα στα ελληνικά. Διαβάζω λοιπόν στο Βήμα της Κυριακής (9.1.2011) την παρουσίαση ενός βιβλίου για τον Ζαχάρωφ, όπου συμβαίνει το εξής γλωσσικά αξιοπρόσεκτο: ο συντάκτης (Ι. Ν. Μπασκόζος) σε όλο το σημείωμα τον γράφει Ζαχάροφ, ενώ η φωτογραφία του εξωφύλλου του βιβλίου που παραθέτει (και κατά τεκμήριο όλο το βιβλίο) τον λέει Ζαχάρωφ (το ίδιο, Ζαχάρωφ δηλαδή, διαβάζει κανείς και στην πρώτη σελίδα του ένθετου, στη σύντομη αναγγελία του θέματος, που παραπέμπει τον αναγνώστη στις μέσα σελίδες —προφανώς γιατί κάποιος άλλος το έγραψε).
Ιδού λοιπόν θέμα για προβληματισμό: η κατάληξη των σλαβικών (ή σλαβοφανών) επιθέτων, που παλαιότερα τη μεταγράφαμε με ωμέγα: —ωφ, και τώρα πια με όμικρον: —οφ. Σημειώνω ότι ανάλογη κίνηση εδώ και πολύν καιρό έχει γίνει πρώτα στα αγγλικά και στα γαλλικά, μια και από —of ή —off που έγραφαν παλιά τώρα γράφουν σταθερά —ov. Αυτό για λόγους που έχουν να κάνουν με μεταβολές στο σύστημα μεταγραφής των κυριλλικών και με μια γενικότερη τάση προς ομοιογένεια. Εμείς κάναμε την ίδια στροφή όχι από μίμηση των αγγλικών, θέλω να πιστεύω (αν και δεν μου φεύγει η υποψία από το μυαλό ότι ακριβώς αυτό έγινε), αλλά με τη σκέψη ότι στη γενικότερη απλοποίηση της μεταγραφής των ξένων λέξεων καλό είναι να πάρει το σχέδιο και αυτή την περίπτωση, όπου το ωμέγα του —ωφ δεν αντιπροσωπεύει κάτι με όρους αντιστρεψιμότητας (ή δεν αντιπροσωπεύει πια· δεν γνωρίζω αν υπήρχε αρχικά κάποιος λόγος διαφοροποίησης βασισμένος στη σλαβική φωνητική). Έτσι έχουμε Τσέχοφ και Γκορμπατσόφ και σκυλιά του Παβλόφ και Δημητρόφ.
Με τα σλάβικα ονόματα εντάξει. Με τα ελληνικά όμως; Γιατί υπάρχουν αρκετά ελληνικά ονόματα στα οποία οι κάτοχοί τους προσέθεσαν ένα —ωφ είτε για να δείξουν κάποιου είδους σχέση με τη Ρωσία είτε για να σταδιοδρομήσουν εκεί και με αυτό το ωμέγα έγιναν γνωστοί. Μήπως θα έπρεπε να σταθούμε λίγο και να σκεφτούμε προτού εφαρμόσουμε μια γενική λύση; Τι θα γίνουν, λόγου χάρη, ο Αβέρωφ, ο Παππούδωφ, ο Ψαλτώφ, ο Πιστώφ, ο Παπάζωφ, ο Μαργαριτώφ και ο Κολοζώφ ;
Ο ζήλος της απλοποίησης δεν πρέπει νομίζω να τους παρασύρει.
Ιδού λοιπόν θέμα για προβληματισμό: η κατάληξη των σλαβικών (ή σλαβοφανών) επιθέτων, που παλαιότερα τη μεταγράφαμε με ωμέγα: —ωφ, και τώρα πια με όμικρον: —οφ. Σημειώνω ότι ανάλογη κίνηση εδώ και πολύν καιρό έχει γίνει πρώτα στα αγγλικά και στα γαλλικά, μια και από —of ή —off που έγραφαν παλιά τώρα γράφουν σταθερά —ov. Αυτό για λόγους που έχουν να κάνουν με μεταβολές στο σύστημα μεταγραφής των κυριλλικών και με μια γενικότερη τάση προς ομοιογένεια. Εμείς κάναμε την ίδια στροφή όχι από μίμηση των αγγλικών, θέλω να πιστεύω (αν και δεν μου φεύγει η υποψία από το μυαλό ότι ακριβώς αυτό έγινε), αλλά με τη σκέψη ότι στη γενικότερη απλοποίηση της μεταγραφής των ξένων λέξεων καλό είναι να πάρει το σχέδιο και αυτή την περίπτωση, όπου το ωμέγα του —ωφ δεν αντιπροσωπεύει κάτι με όρους αντιστρεψιμότητας (ή δεν αντιπροσωπεύει πια· δεν γνωρίζω αν υπήρχε αρχικά κάποιος λόγος διαφοροποίησης βασισμένος στη σλαβική φωνητική). Έτσι έχουμε Τσέχοφ και Γκορμπατσόφ και σκυλιά του Παβλόφ και Δημητρόφ.
Με τα σλάβικα ονόματα εντάξει. Με τα ελληνικά όμως; Γιατί υπάρχουν αρκετά ελληνικά ονόματα στα οποία οι κάτοχοί τους προσέθεσαν ένα —ωφ είτε για να δείξουν κάποιου είδους σχέση με τη Ρωσία είτε για να σταδιοδρομήσουν εκεί και με αυτό το ωμέγα έγιναν γνωστοί. Μήπως θα έπρεπε να σταθούμε λίγο και να σκεφτούμε προτού εφαρμόσουμε μια γενική λύση; Τι θα γίνουν, λόγου χάρη, ο Αβέρωφ, ο Παππούδωφ, ο Ψαλτώφ, ο Πιστώφ, ο Παπάζωφ, ο Μαργαριτώφ και ο Κολοζώφ ;
Ο ζήλος της απλοποίησης δεν πρέπει νομίζω να τους παρασύρει.
Last edited:
