Costas
¥
Άκουσα στο αεροδρόμιο:
“Παρακαλείσθε όπως μαζί με το εισιτήριό σας να επιδεικνύετε και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας”.
Καταρχήν, το ‘όπως’ λύνει ένα συντακτικό πρόβλημα. Γιατί, αν βάλουμε ‘να’, τότε θα γίνει:
Παρακαλείσθε να επιδεικνύετε μαζί με το εισιτήριό σας και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας.
Ή:
Παρακαλείσθε, μαζί με το εισιτήριό σας, να επιδεικνύετε και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας.
Ή:
Μαζί με το εισιτήριό σας, παρακαλείσθε να επιδεικνύετε και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας.
Ωραίοι τρόποι όλοι αυτοί, αλλά κάπως λογοτεχνικοί, του γραπτού λόγου, ή έστω του προσεγμένου προφορικού. Όταν μιλάμε αυθόρμητα, αντιθέτως, θα ξεκινήσουμε με το ρήμα και αμέσως μετά θα θέλουμε το ‘να’ και, αμέσως μετά απ' αυτό, θα θέλουμε το ρήμα της δευτερεύουσας και το όποιο αντικείμενο:
Παρακαλείσθε να εκκενώσετε την αίθουσα.
Μόλις όμως κάνουν την εμφάνισή τους τα “μαζί με το εισιτήριό σας” ή όποιος άλλος προσδιορισμός, το πράμα μπερδεύεται. Δεν μπορείς να πεις:
*Παρακαλείσθε να μαζί με εισιτήριό σας επιδεικνύετε και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας*.
Σ' αυτή λοιπόν την τάση να είναι το 'παρακαλώ' ει δυνατόν κολλητά με το 'να' και το 'να' ει δυνατόν κολλητά με το ρήμα της τελικής πρότασης βρίσκει έδαφος το ‘όπως’ και φτιάχνει τον οικολογικό του θώκο. Έλα όμως που ο Ρωμιός χρειάζεται παρ' όλα αυτά το ‘να’ του· οπότε γεννήθηκε η φράση που άκουσα στο αεροδρόμιο.
Ας αφήσουμε όμως τη σύνταξη και ας πάμε στη σημασιολογία:
Το ‘όπως’ αυτό, κανονικά είναι ‘να’. Ωστόσο, ίσως δηλώνει, όταν χρησιμοποιείται και απ’ όσους χρησιμοποιείται, κάτι ελαφρώς διαφορετικό από το ‘να’. Συγκεκριμένα, απαλύνει το αίτημα, το κάνει πιο σεβαστικό. Το κάνει να ισοδυναμεί όχι με το “παρακαλώ να” αλλά με το “θα παρακαλούσα να”. Έτσι, το “παρακαλώ να” ακούγεται πια σχεδόν σαν “απαιτώ να”.
Τέτοια σκεφτόμουνα, όταν ξαφνικά προχτές στις ειδήσεις άκουσα κάτι πιο προχωρημένο ακόμα: τη διερμηνέα της συνέντευξης που έδωσε η Άνγκελα Μέρκελ μαζί με τον Στρως-Καν και τους άλλους, να λέει:
“Έχω παρακαλέσει επανειλημμένα όπως να μη χρησιμοποιούνται αριθμοί…”
Εδώ δεν έχουμε καμιά φορτωμένη σύνταξη, παρά μόνο ρήμα1-να-ρήμα2-αντικείμενο. Και όμως, ειπώθηκε αυτό που γράφω. Και μάλιστα, από διερμηνέα καλή.
[…a clearly displeased Mrs. Merkel responded, “I have asked over and over again in the past days that figures not be named, as long as figures are not in conjunction with a completed program.”]
Τελικά, μήπως αυτό το παιδί ο Οπωσνά έχει μέλλον;
“Παρακαλείσθε όπως μαζί με το εισιτήριό σας να επιδεικνύετε και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας”.
Καταρχήν, το ‘όπως’ λύνει ένα συντακτικό πρόβλημα. Γιατί, αν βάλουμε ‘να’, τότε θα γίνει:
Παρακαλείσθε να επιδεικνύετε μαζί με το εισιτήριό σας και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας.
Ή:
Παρακαλείσθε, μαζί με το εισιτήριό σας, να επιδεικνύετε και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας.
Ή:
Μαζί με το εισιτήριό σας, παρακαλείσθε να επιδεικνύετε και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας.
Ωραίοι τρόποι όλοι αυτοί, αλλά κάπως λογοτεχνικοί, του γραπτού λόγου, ή έστω του προσεγμένου προφορικού. Όταν μιλάμε αυθόρμητα, αντιθέτως, θα ξεκινήσουμε με το ρήμα και αμέσως μετά θα θέλουμε το ‘να’ και, αμέσως μετά απ' αυτό, θα θέλουμε το ρήμα της δευτερεύουσας και το όποιο αντικείμενο:
Παρακαλείσθε να εκκενώσετε την αίθουσα.
Μόλις όμως κάνουν την εμφάνισή τους τα “μαζί με το εισιτήριό σας” ή όποιος άλλος προσδιορισμός, το πράμα μπερδεύεται. Δεν μπορείς να πεις:
*Παρακαλείσθε να μαζί με εισιτήριό σας επιδεικνύετε και την ταυτότητα ή το διαβατήριό σας*.
Σ' αυτή λοιπόν την τάση να είναι το 'παρακαλώ' ει δυνατόν κολλητά με το 'να' και το 'να' ει δυνατόν κολλητά με το ρήμα της τελικής πρότασης βρίσκει έδαφος το ‘όπως’ και φτιάχνει τον οικολογικό του θώκο. Έλα όμως που ο Ρωμιός χρειάζεται παρ' όλα αυτά το ‘να’ του· οπότε γεννήθηκε η φράση που άκουσα στο αεροδρόμιο.
Ας αφήσουμε όμως τη σύνταξη και ας πάμε στη σημασιολογία:
Το ‘όπως’ αυτό, κανονικά είναι ‘να’. Ωστόσο, ίσως δηλώνει, όταν χρησιμοποιείται και απ’ όσους χρησιμοποιείται, κάτι ελαφρώς διαφορετικό από το ‘να’. Συγκεκριμένα, απαλύνει το αίτημα, το κάνει πιο σεβαστικό. Το κάνει να ισοδυναμεί όχι με το “παρακαλώ να” αλλά με το “θα παρακαλούσα να”. Έτσι, το “παρακαλώ να” ακούγεται πια σχεδόν σαν “απαιτώ να”.
Τέτοια σκεφτόμουνα, όταν ξαφνικά προχτές στις ειδήσεις άκουσα κάτι πιο προχωρημένο ακόμα: τη διερμηνέα της συνέντευξης που έδωσε η Άνγκελα Μέρκελ μαζί με τον Στρως-Καν και τους άλλους, να λέει:
“Έχω παρακαλέσει επανειλημμένα όπως να μη χρησιμοποιούνται αριθμοί…”
Εδώ δεν έχουμε καμιά φορτωμένη σύνταξη, παρά μόνο ρήμα1-να-ρήμα2-αντικείμενο. Και όμως, ειπώθηκε αυτό που γράφω. Και μάλιστα, από διερμηνέα καλή.
[…a clearly displeased Mrs. Merkel responded, “I have asked over and over again in the past days that figures not be named, as long as figures are not in conjunction with a completed program.”]
Τελικά, μήπως αυτό το παιδί ο Οπωσνά έχει μέλλον;
