metafrasi banner

Genius: από τον γενέθλιο δαίμονα στην ιδιοφυΐα

nickel

Administrator
Staff member
Ο δαίμων είναι λέξη που υπάρχει ήδη στον Όμηρο. Άλλωστε οι δαίμονες είναι αρχαιότεροι από τους θεούς. Σύμφωνα με το ΕΛΝΕΓ, η λέξη προέρχεται από θέμα δαι– (ρήμα δαίομαι = μοιράζω): ο δαίμων είναι η θεότητα που ορίζει και νέμει τη μοίρα.

Ο Πλάτωνας στον Κρατύλο ταυτίζει τον δαίμονα με τον «δαήμονα», τον γνώστη. Δεν είναι ακριβές, αλλά και ο δαίμονας θα δώσει τον δαιμόνιο, που ήδη από τα αρχαία χρόνια σημαίνει και τον επιτήδειο. Όμως οι δαίμονες ταυτίζονται και με τη μοίρα του κάθε ανθρώπου (βλ. ευδαίμων, κακοδαιμονία). Δημιουργείται η πεποίθηση ότι κάθε άνθρωπος γεννιέται με τον προσωπικό του δαίμονα («γενέθλιος δαίμων»). Το δαιμόνιο του Σωκράτη έβαλε σε μπελάδες τον φιλόσοφο, αφού τον κατηγόρησαν ότι εισήγαγε καινά δαιμόνια και ξέρουμε τι έπαθε μετά. Ο πατέρας του Τζιμ Μόρισον έβαλε και έγραψαν στην ταφόπετρα του γιου του το ελληνικό: ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ (όπως λέει η Wikipedia, «usually interpreted as "true to his own spirit"»). Γύρευε ποιος δαίμονας τον βασάνιζε κι αυτόν.

Ο genius της ρωμαϊκής μυθολογίας αντιστοιχεί στον δαίμονα της ελληνικής. Υπάρχει ο genius natalis, ο γενέθλιος δαίμων, αλλά κι ο genius loci, ο δαίμων του τόπου, το «επιχώριο πνεύμα» (με τη σημερινή μεταφορική σημασία, της ατμόσφαιρας που κάνει ένα μέρος να ξεχωρίζει). Ο λατινικός όρος προέρχεται από το ρήμα gigno = γεννώ, ομόρριζο με το γίγνομαι.

Οι Γάλλοι έκαναν génie τον δαίμονα των Ρωμαίων, αλλά πήγαν και τον μπέρδεψαν με το τζίνι του λυχναριού της αραβικής μυθολογίας (με αυτή τη λέξη μετέφρασαν στα γαλλικά το τζίνι των Παραμυθιών της Χαλιμάς). Τη γαλλική λέξη πήραν και οι Εγγλέζοι και χρησιμοποιούν το genie μαζί με τις ορθογραφίες jinn ή Djinn.

Από τη σημασία του ιδιαίτερου χαρακτήρα και της φυσικής ικανότητας ή κλίσης που κάνει κάτι ή κάποιον να ξεχωρίζει και με την επιρροή δαιμόνων και δαιμονίων ήθελε ένα βήμα για να φτάσει το genius στη σημασία της ξεχωριστής διάνοιας και της ιδιοφυΐας.

Αλλά κι εμείς, όταν λέμε ότι κάποιος είναι τζίνι, ανακατεύουμε λίγο «τζίνιους» στο αραβικό στοιχειό.

 
Last edited by a moderator:

daeman

Administrator
Staff member
Ευχαριστώ πολύ, Nickel, για την τιμή της αφιέρωσης! :)
Έμπνευση για τη χρήση αυτού του ψευδώνυμου εδώ αποτέλεσε ο Daeman Uhr, ένα από τα πρόσωπα (ή μάλλον ήρωες, αφού οι πράξεις του τελικά ήταν nothing short of heroic) της διλογίας Ίλιον/Όλυμπος του Dan Simmons, η οποία κατατάσσεται στα έργα της λεγόμενης literary science fiction.
Ένας ήρωας που - παρότι στα δυο αυτά βιβλία βρέθηκε αιφνιδιαστικά σε πρωτόγνωρες κι εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, κατατρεγμένος από τον δικό του δαίμονα, τον Caliban - κατάφερε από άβγαλτος και μακάριος ηδονιστής να γενεί ολοκληρωμένος άνθρωπος, και να προσπαθήσει επιτήδεια να ορίσει, ενόσω εγίγνετο και όσο γινόταν, τη μοίρα του, διατηρώντας όμως στο ακέραιο την ανθρωπιά που δηλώνει το δεύτερο συνθετικό της λεξιπλασίας του συγγραφέα για το όνομά του.
Παύω τώρα· δεν μπορώ άλλωστε να συναγωνιστώ τον Ρογέριο, με τη γλαφυρή περιγραφή της προέλευσης του δικού του χρηστώνυμου, εδώ.
Αναφέρω μόνο το προφανές: όσοι δαίμονες και δαιμόνια κι αν βάλουν το χεράκι τους (ή το ποδαράκι τους, όπως συνηθίζουν οι δαίμονες), ο δικός μου θέλει ακόμη αμέτρητα βήματα για να πλησιάσει έστω και κατά διάνοια στο genius. :eek:
Ευχαριστώ και για το κομμάτι, ένα από τα αγαπημένα μου του Χαμαιλέοντα!
Και παίρνω το θάρρος να αλλάξω τον σύνδεσμο που έδωσες στην πρώτη ανάρτηση, ελπίζοντας αυτή τη φορά να επιτρέπεται η ενσωμάτωσή του εδώ.
 
Top