Κοντσέρτο ή συναυλία;

Τελικά η λέξη κοντσέρτο και η λέξη συναυλία ταυτίζονται σημασιακά; Ερωτώ διότι το ΛΚΝ δίνει κοντσέρτο1 = συναυλία1 "εκτέλεση ενός ή συνήθ. περισσότερων μουσικών έργων από ορχήστρα ή και από χορωδία, σε δημόσιο χώρο· κονσέρτο1", ενώ το ΛΝΕΓ σημειώνει απλώς: "εκτέλεση μουσικής σύνθεσης, ιδ. της κλασικής μουσικής, μπροστά σε κοινό". Πλήρης ταύτιση στo Μείζον: κονσέρτο1 = συναυλία "εκτέλεση μουσικών έργων μπροστά σε ακροατήριο".

Βέβαια, αν ακολουθήσουμε τον ορισμό τού ΛΚΝ, δεν μπορεί να δώσει συναυλία κανένας μοναχικός καλλιτέχνης ή συγκρότημα — μόνο ορχήστρες ή και χορωδίες... Τουλάχιστον το ΛΝΕΓ, στον ορισμό τής συναυλίας, επιτρέπει σε όλους να δίνουν συναυλίες: "η δημόσια εκτέλεση μουσικών έργων" — ωστόσο, δίνει συνώνυμο το κοντσέρτο, χωρίς χρηστικό σημείωμα για το εάν διαφοροποιούνται σημασιακά και πώς.

Χθες στο The Nanny που έδειχνε το Alpha, ένα «rock concert» ήταν κοντσέρτο απ' την αρχή ως το τέλος. Συμφωνείτε; Θέλω να το ξεκαθαρίσω, για να δω κι αν θα βάλω τα concert και κον(τ)σέρτο στα ψευδόφιλα, ξέρετε (ότι, δηλαδή, ενίοτε το concert πρέπει να αποδίδεται συναυλία, κι όχι κοντσέρτο).

Οι δύο συγκεκριμένες σημασίες τού concert:
1. a public musical performance in which a number of singers or instrumentalists, or both, participate.
2. a public performance, usually by an individual singer, instrumentalist, or the like; recital.

Για να μην πιάσουμε και το recital που φέρνει στην κουβέντα ο παραπάνω ορισμός...

Το έβλεπα κι εγώ και με ξένισε κάπως, και μάλιστα σκέφτηκα «να κι άλλη μια για τις ψευδόφιλες» :). Στο μυαλό μου τα κοντσέρτα είναι κυρίως κλασική μουσική, γίνονται στο Μέγαρο και πας φορώντας τα καλά σου, ενώ οι συναυλίες είναι σε κάποιον ανοιχτό χώρο όπου πας με μπύρες και σταράκια.

Με τη στενή έννοια, κονσέρτο είναι μια πολύ συγκεκριμένη μουσική μορφή. Από εκεί και πέρα, ο όρος χρησιμοποιείται χαλαρά. Ο σωστός όρος είναι συναυλία.

Ambrose said:

Με τη στενή έννοια, κονσέρτο είναι μια πολύ συγκεκριμένη μουσική μορφή. Από εκεί και πέρα, ο όρος χρησιμοποιείται χαλαρά. Ο σωστός όρος είναι συναυλία.

Click to expand...

Χμ... Τα πράγματα είναι λίγο ύπουλα: άλλο το "concerto" (που πέρασε σε γαλλικά και αγγλικά έτσι ακριβώς, διατηρώντας την ιταλική μορφή του, και το οποίο δηλώνει συγκεκριμένο είδος σύνθεσης, δηλ. σήμερα τη σύνθεση σε μορφή σονάτας για ένα όργανο-σολιστ και ορχήστρα) και άλλο το "concert" που αφορά την εκτέλεση μουσικών συνθέσεων ενώπιον κοινού (και το οποίο περιλαμβάνει και την εκτέλεση από έναν μόνο μουσικό, παρά τον ορισμό του ΛΚΝ). Στα ελληνικά, το κοντσέρτο χρησιμοποιείται και για τις δύο σημασίες.
Βεβαίως, στα αγγλικά και τα γαλλικά ο όρος concert χρησιμοποιείται αδιακρίτως, ανεξαρτήτως του μουσικού είδους. Στα καθ' ημάς, όμως, φαίνεται να υπάρχει μια σημασιολογική διαφοροποίηση στην πράξη: κοντσέρτο για τις εκτελέσεις κλασσικής μουσικής (ή έστω άλλων "λόγιων" μορφών μουσικής), συναυλία για τα ροκ/ μοντέρνα/ ποπ/ λαϊκά κ.ο.κ. Αυτή η διαφοροποίηση δεν επιβάλλεται από τους όρους: κανονικά η συναυλία περιλαμβάνει κάθε εκτέλεση μουσικών έργων. Εντούτοις, η διαφορά στη χρήση του ενός και του άλλου όρου υπάρχει στην καθημερινότητά μας και πρέπει να ληφθεί υπόψη (έτσω και για να αντικρουσθεί με επιχειρήματα).

Προσωπικά αντιλαμβάνομαι ότι η συναυλία καλύπτει όλα τα είδη της μουσικής (συμπεριλαμβανομένης και της κλασικής, φυσικά), ενώ το κοντσέρτο αναφέρεται αποκλειστικά σε "λόγιες" μορφές μουσικής.

Zazula said:

Προσωπικά αντιλαμβάνομαι ότι η συναυλία καλύπτει όλα τα είδη της μουσικής (συμπεριλαμβανομένης και της κλασικής, φυσικά), ενώ το κοντσέρτο αναφέρεται αποκλειστικά σε "λόγιες" μορφές μουσικής.

Click to expand...

ΟΚ, κι εγώ το λέω ότι στην πράξη έτσι ακριβώς το χρησιμοποιούμε στα ελληνικά (και μπορούμε να το εξηγήσουμε με κοινωνιολογικούς, ιστορικούς και ψυχολογικούς λόγους το γιατί συνέβη αυτό). Ωστόσο ο όρος "συναυλία" περιλαμβάνει οποιαδήποτε δημόσια εκτέλεση μουσικής (λόγια και μη), είναι κατ' ουσία απόλυτα συνώνυμη του γαλλικού και του αγγλικού concert.

Τώρα, βέβαια, το να μεταφράζει κανείς το concert σαν "κοντσέρτο", ενώ πρόκειται για συναυλία ροκ συγκροτήματος, ε, κι εμένα με ξενίζει (για να μην πώ ότι το θεωρώ, εντελώς, άστοχο).

Zazula said:

Ερωτώ διότι το ΛΚΝ δίνει κοντσέρτο1 = συναυλία1 "εκτέλεση ενός ή συνήθ. περισσότερων μουσικών έργων από ορχήστρα ή και από χορωδία, σε δημόσιο χώρο· κονσέρτο1",

Βέβαια, αν ακολουθήσουμε τον ορισμό τού ΛΚΝ, δεν μπορεί να δώσει συναυλία κανένας μοναχικός καλλιτέχνης ή συγκρότημα — μόνο ορχήστρες ή και χορωδίες...

Click to expand...

κοντσέρτο το [kontsérto] & κονσέρτο το [konsérto] Ο39 : 1. συναυλία1. 2. (μουσ.) σύνθεση για σόλο όργανο (ή όργανα) και ορχήστρα: ~ για πιάνο και ορχήστρα.
ΛΚΝ
Να πούμε ότι δεν περιλαμβάνει το κοντσέρτο για πολυβόλα, μάλιστα :)

Αντιλαμβάνομαι ότι στα Αγγλικά, άλλο concerto και άλλο concert (παρόλο που έχουν κοινή ρίζα), αλλά στα Ελληνικά η λέξη κοντσέρτο, σύμφωνα με το ΛΝΕΓ, μας έχει έρθει από το Ιταλικό concerto.

Η χρήση στα Ελληνικά της λέξης κονσέρτο με την έννοια της συναυλίας λόγιας μουσικής φαίνεται να οφείλεται σε κατάχρηση και παραφθορά της αρχικής σημασίας της λέξης κονσέρτο (της συγκεκριμένης μουσικής μορφής).

Οι όροι που χρησιμοποιώ απαράβατα όταν μεταφράζω (και όταν μιλάω για την καριέρα του γιου μου) είναι:
Ρεσιτάλ όταν πρόκειται για εμφάνιση καλλιτέχνη σόλο.
Συναυλία όταν πρόκειται για ορχήστρα. Φυσικά σ' αυτό υπάγονται και οι συναυλίες των λαϊκών καλλιτεχνών ή ποπ ή ροκ.
Ποτέ κοντσέρτο, αυτόν τον όρο τον χρησιμοποιώ όταν μιλάω για συγκεκριμένα έργα, π.χ. 2ο Κοντσέρτο του Ραχμάνινοφ.

Άλλος ένας αγγλισμός έχει μπει στη γλώσσα μας. Concert δεν σημαίνει κοντσέρτο, οι αγγλόφωνοι όταν θέλουν να πουν το 5ο Κοντσέρτο Μπετόβεν, το λένε concerto όχι concert.

Δείτε εδώ, άλλο concert άλλο concerto.

Concert
Ελληνική (Greek)
n. - συνεννόηση, ομοφωνία, συμφωνία, συντονισμός (ενεργειών), (μουσ.) συναυλία

1. Music. A performance given by one or more singers or instrumentalists or both.
2. a. Agreement in purpose, feeling, or action.
b. Unity achieved by mutual communication of views, ideas, and opinions: acted in concert on the issue.
c. Concerted action: “One feels between them an accumulation of gentleness and strength, a concert of energies” (Vanity Fair).

Concerto
Ελληνική (Greek)
n. - (μουσ.) κον(τ)σέρτο
A composition for an orchestra and one or more solo instruments, typically in three movements.

Και όχι, η διαφορά μεταξύ συναυλίας και κοντσέρτου δεν είναι στο είδος της μουσικής που παίζεται, το "κοντσέρτο" είναι ένας αγγλισμός που βγαίνει από το concert, και συγκρούεται με τη σωστή χρήση του όρου που είναι τύπος μουσικού έργου. Κανένας που ξέρει μουσική δεν λέει τη συναυλία κοντσέρτο.

tsioutsiou said:

κοντσέρτο το [kontsérto] & κονσέρτο το [konsérto] Ο39 : 1. συναυλία1. 2. (μουσ.) σύνθεση για σόλο όργανο (ή όργανα) και ορχήστρα: ~ για πιάνο και ορχήστρα. ΛΚΝ

Click to expand...

Δεν κατάλαβα. Το κοντσέρτο έχει και άλλη μία σημασία, η οποία αντιστοιχεί στο ιταλ. (και αγγλ. κλπ) concerto. Δεν αφορά τη δική μου ερώτηση, απλώς αναφέρθηκε παράπλευρα. Και η συναυλία έχει κι άλλη σημασία. Και;

Alexandra said:

Κανένας που ξέρει μουσική δεν λέει τη συναυλία κοντσέρτο.

Click to expand...

Ναι, αλλά ορισμένοι από αυτούς λένε και κοντσέρτι για τον πληθυντικό τής λέξης κοντσέρτο. Και κανένας που ξέρει από γραφικές τέχνες δεν λέει το λιθογραφείο «τυπογραφείο», αλλά όλοι οι υπόλοιποι το λέμε. :) Τι να κάνουμε, υπάρχει και η γενική χρήση.

Για το δε αν είναι η σημασία κοντσέρτο=συναυλία αγγλισμός (ή μάλλον για το αντίθετο), παραθέτω από Δημητράκο:

Προσέξτε, η λέξη από την ιταλική (όχι την αγγλική), με μία και μόνο σημασία. Στο σπίτι θα δω και Πρωίας κλπ.

Τη διάκριση "concerto" και "concert" μπορούν να την κάνουν οι αγγλόφωνοι και γαλλόφωνοι, διατηρώντας την πρωτότυπη ιταλική μορφή της πρώτης λέξης. Οι Ιταλοί είναι προφανές ότι χρησιμοποιούν την ίδια λέξη για τη συναυλία και για το μουσικό είδος. Κατά το Zingarelli "Concerto: ... 3. Trattenimento, un tempo privato, oggi spec. pubblico, consistente nell' esecuzione di brani musicali: dare, tenere un concerto; andare a un concerto; ascoltare un concerto... 4. (mus.) composizione strumentale in più tempi/ C. grosso,....
/C. solistico, in cui il contrasto si sviluppa fra la massa orchestrale e strumenti solisti: c. per violino e orchestra ...".
Όπως διαπιστώνουμε, η σημασία "συναυλία" είναι η υπ' αριθ. 3, αυτή του μουσικού είδους (σολίστ-ορχήστρα) η 4β΄.

Για τη χρήση στα ελληνικά του όρου 'κοντσέρτο" με τη σημασία της συναυλίας, να προσθέσουμε πέραν της αρχικής ιταλικής επιρροής και την επίδραση που άσκησε το γαλλικό "concert" στους ελληνικούς φιλόμουσους κύκλους άλλων εποχών.

Βέβαια, από την άλλη, και η λέξη συναυλία στην ελληνική γλώσσα ξεκίνησε με τη σημασία "συμφωνία αυλών", πέρασε στο "τραγούδι με συνοδεία αυλού", κατόπιν στο "συμφωνία αυλού και λύρας", μετά στο "συμφωνία ενόργανης μουσικής, πολλών και διαφόρων οργάνων, σε αντίθεση με τη μονωδία", ενώ παράλληλα υπάρξαν και σημασίες "συμφωνία αυλού και ρυθμού" και (μτφ) "από κοινού" και "συμφωνία".

ΥΓ Για να μην πούμε για το συναυλία (συν+αυλή) —τα παραπάνω είναι για το συν+αυλός— που δηλώνει τη συζυγική συμβίωση. Τώρα καταλαβαίνω κι αυτό που 'λεγε ο πατέρας μου: «Όταν γνωρίζεται ένα ζευγάρι, μιλάει ο άντρας κι ακούει η γυναίκα. Όταν αρραβωνιάζονται, μιλάει η γυναίκα κι ακούει ο άντρας. Κι όταν παντρεύονται, μιλάνε κι οι δύο κι ακούει η γειτονιά.» Εμ, λογικό είναι, κοτζάμ συναυλία είν' αυτή!

Ναι, είπα αγγλισμός, και μπορεί στην πραγματικότητα να είναι ιταλισμός, όπου με την ίδια λέξη εννοούν και τα δύο πράγματα. Στην ελληνική όμως υπάρχουν δύο λέξεις: συναυλία και κοντσέρτο. Για κάποιους η δεύτερη λέξη απέκτησε και τη δεύτερη σημασία (ψευδόφιλη θα μπορούσαμε να πούμε;) που ήταν ήδη καλυμμένη από την πρώτη. Μπορεί κάποιοι να μην επιθυμούν να χρησιμοποιούν ελληνικές λέξεις στην ορολογία της μουσικής, παρά μόνο ξένες, οπότε γι' αυτούς δεν υπάρχει η λέξη συναυλία, υπάρχουν μόνο τα κοντσέρτα (και τα κοντσέρτι). Πάντως στο Μέγαρο Μουσικής χρησιμοποιούν πάντα τη λέξη συναυλία, π.χ. λένε "Αρχίζει η συναυλία, σας θυμίζουμε να απενεργοποιήσετε τα κινητά σας τηλέφωνα".

Ναι, Αλεξάνδρα, αλλά όπως σημείωσα παραπάνω, κι η συναυλία έχει μεταβάλει τη σημασία της και την έχει εμπλουτίσει.

Although a bit disconcerted at first, I'm in concert with Alexandra in this.
After all, she's a concert mom...;)
Στη γενική χρήση όμως, και όχι στην κουβέντα με μουσικούς, δεν θα έλεγα ποτέ κονσέρτο (ούτε κοντσέρτο) μια συναυλία του David Byrne ή του Ψαρο-Γιώργη, π.χ.
Πιστεύω ότι η χρήση του κονσέρτο ως ταυτόσημου της συναυλίας είναι πράγματι σχετικά πρόσφατος αγγλισμός. Και εικάζω τα εξής, dear Watson:):

The facts:
ελληνικά:
δημόσια εκτέλεση μουσικού έργου=συναυλία.
σύνθεση για σόλο όργανο/α με συνοδεία ορχήστρας=κονσέρτο (από το ιταλικό concerto).
αγγλικά:
δημόσια εκτέλεση μουσικού έργου=concert.
σύνθεση για σόλο όργανο/α με συνοδεία ορχήστρας=concerto (από το ιταλικό concerto).
ιταλικά:
δημόσια εκτέλεση μουσικού έργου=concerto (σύμφωνα με τον Ρογήρο, παραπάνω)
σύνθεση για σόλο όργανο/α με συνοδεία ορχήστρας=concerto (πληθ. concerti)

The time of death: Άγνωστος· για να προσδιοριστεί, απαιτείται ιστορική αναδρομή σε λεξικά και σχετικά έντυπα.

The scene of the crime/possible suspects: Άγνωστα, επίσης. Πιθανoί (συνήθεις) ύποπτοι: δημοσιογραφική πένα ή γραφομηχανή.

The working hypothesis/the motives:
Με την επιρροή της αγγλικής στην ελληνική, σχετικά πρόσφατα:
concert=κονσέρτο=συναυλία.
Κάποια στιγμή, δηλαδή, κάπου, κάποιος, επηρεασμένος από την προϋπάρχουσα χρήση του concerto στη μουσική και τη μέχρι τότε (όχι 100%) ψευδοφιλία των concert και κονσέρτο, αποφάσισε να τις παντρέψει (να συναυλιστούν, όπως λέει ο Ζαζ παραπάνω), να επεκτείνει τη στενή χρήση του όρου από τη μουσική ορολογία και σε γενικότερη χρήση.

Αναμένω στοιχεία ενίσχυσης ή απόρριψης της ανωτέρω εικασίας...
Any more clues, anybody?
Φαίνεται ότι τώρα μεταφράζω crime investigation, έτσι;

Ανήκω σε εκείνους που μεταφράζουν κοντσέρτο το αγγλικό concerto και συναυλία (ή μουσική εκδήλωση) το concert. Ωστόσο, τα σχεδόν 600 «κοντσέρτο κλασικής μουσικής» δείχνουν ότι η διάκριση αποτελεί ελιτισμό (που δεν είναι απαραιτήτως κακό πράμα).

nickel said:

Ανήκω σε εκείνους που μεταφράζουν κοντσέρτο το αγγλικό concerto και συναυλία (ή μουσική εκδήλωση) το concert.

Click to expand...

Ακριβώς.
Δεν μπορώ να διανοηθώ άνθρωπο που έχει κάποια σχέση με την κλασική μουσική να χρησιμοποιεί τον όρο κοντσέρτο για οτιδήποτε άλλο εκτός από τη μουσική σύνθεση για σόλο όργανο (ή όργανα) και ορχήστρα.

nickel said:

αποτελεί ελιτισμό (που δεν είναι απαραιτήτως κακό πράμα)

Click to expand...

> Q: That sounds like an elitist argument.
> A: It's certainly elitist. What's wrong with being elitist if you are trying to encourage people to join the elite rather than being exclusive? I'm very, very keen that people should raise their game rather than the other way around.
(από συνέντευξη του Richard Dawkins στο Slate)

@Sapere_Aude: +1 (δαγκωτό).