Ο συντάκτης, της συντάκτριας

Τα παχιά στοιχεία δικά μου:
More important, the diner in a restaurant could order, eat, drink, and pay for only and exactly what she wished. In contrast, in the table d’hôte format one ate what one could grab of what was served. Finally, the restaurant patron could eat at the time of his convenience, rather than when the host chose to serve the meal.

Σ' αυτό το απόσπασμα από άλλο νήμα, ο/η συντάκτης/τρια, αντί ν' ακολουθήσει το σύστημα ισότητας των δύο γενών που μόλις ακολούθησα εγώ, μοιράζει το she και το he σε διαφορετικές φράσεις του κειμένου του/της (με πρώτο μάλιστα κατά σειράν το she).

1) Θα εφαρμόζατε κάτι τέτοιο σ' ένα δικό σας κείμενο (όχι μεταφραστικό);
2) Το παραπάνω απόσπασμα θα το μεταφράζατε ακολουθώντας το σύστημα αυτό του/της συντάκτη/τριας, αν όχι επειδή το πιστεύετε, πάντως για να αποδώσετε τα πιστεύω του/της συντάκτη/τριας; Και αν ναι, σε ποιο γένος θα βάζατε το one που βρίσκεται στη μεσαία περίοδο, ώστε να διατηρηθεί η ισοπαλία; Ή πώς θα σας φαινόταν αν η μεσαία περίοδος έμπαινε, ακριβώς για λόγους ισορροπίας, σε 2ο ενικό πρόσωπο;
 
Σ'αυτές τις περιπτώσεις εγώ κάνω τα εξής (ή νομίζω πως κάνω, γιατί οι έρευνες μας λένε πως άλλα κάνουμε στην πράξη και άλλα λέμε πως κάνουμε:))
Σε μεταφράσεις: αν έχω κείμενο κοινωνικών επιστημών ή π.χ. κείμενο για το φύλο σίγουρα θα μπω στη διαδικασία να σκεφτώ αν θα αφήσω ακριβώς τον τρόπο που ακολουθεί ο συγγραφέας ή αν θα τον αλλάξω, πάντως σίγουρα θα προσπαθήσω να υπηρετήσω το σκοπό του. Τον παραπάνω τρόπο (μια θηλυκό μια αρσενικό σε ίσες δόσεις) δεν θα τον κρατούσα μάλλον, νομίζω πως μπερδεύει.
Σε άλλα κείμενα συνήθως βάζω παντού αρσενικό για λόγους συντομίας, ακολουθώ δηλ. την κλασική σύμβαση. Όταν το πρωτότυπο έχει και τα δύο, συνήθως δεν χρησιμοποιώ τον τρόπο με τις καθέτους: βάζω π.χ. 'ο συντάκτης ή η συντάκτρια' ή 'οι μαθητές και οι μαθήτριες' και μετά το κτητικό 'τους' για να αποφύγω τα του/της.
Γενικά νομίζω ο κανόνας μου θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής: χρησιμοποιώ και το θηλυκό όπου υπάρχει στο πρωτότυπο -όχι όμως αν αυτό καταντάει κουραστικό με συνεχείς επαναλήψεις- και όπου νομίζω πως μου το 'ζητάει' η γλώσσα. Τι εννοώ: αν πω μόνο 'ο συντάκτης' και θεωρώ ότι λόγω συμφραζομένων ο αναγνώστης θα καταλάβει ότι μιλάω μόνο για άντρα, τότε σίγουρα θα βάλω και 'η συντάκτρια' (κλασικό παράδειγμα αυτό που ακούμε στις ειδήσεις: 'οι δράστες ήταν 5, ανάμεσά τους και μια γυναίκα', άρα το 'δράστες' είναι μόνο για άντρες). Στο συγκεκριμένο όμως κείμενο, αν λόγου χάρη έλεγα 'μπορεί κανείς να παραγγείλει', θα συνέχιζα μετά με κτητικό 'του', όχι 'του/της' γιατί αλλιώς θα έπεφτα καθαρά σε πρακτική πολιτικής ορθότητας, νομίζω.
Εξάλλου, με την πολιτική ορθότητα το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα το προσδοκώμενο. Κλασικό παράδειγμα το Ms. στα αγγλικά, που ενώ σκοπός του ήταν να αντικαταστήσει τα Miss και Mrs. τελικά έφτασε να δηλώνει κάποια στιγμή τις ανύπαντρες γυναίκες.
Εννοείται πως όταν μιλάμε μόνο για γυναίκες, χρησιμοποιώ πάντα θηλυκό (π.χ. θηλυκά επαγγελματικά - οι βουλευτίνες).
Σε πρωτότυπο κείμενο, βλέπεις τι κάνω:)
 

nickel

Administrator
Staff member
Καλημέρα. Δεν πάνε πολλές μέρες που είχα, σε πρωτότυπο κείμενο, την πρόταση: «Είναι ευνόητο πως ο καθηγητής/-τρια [...] θα βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τους μαθητές και θα τους λύνει τις απορίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν». Γενικά απεχθάνομαι να προσπαθούμε σε ένα κείμενο να δείξουμε ότι το αρσενικό γένος δεν είναι το γενικό γένος και να κάνουμε ειδική διάκριση για τις γυναίκες. Εδώ ήταν εύκολη η διόρθωση, η οποία συνοδευόταν από τη σημείωση: «Διέγραψα το /τρια αφού και στους μαθητές δεν έχουμε και μαθήτριες». Πιστεύω ότι θα ήταν γελοίο ένα κείμενο που θα προσπαθούσε να κάνει με συνέπεια τη διάκριση, είτε με πλάγιες (μπάρες) είτε με φλύαρες αναλυμένες φράσεις: «ο μαθητής ή η μαθήτρια πρέπει να γράφει την εργασία του/της...». Αυτό βέβαια δεν αποκλείει φράσεις όπως «μαθητές και μαθήτριες, φοιτητές και φοιτήτριες» εκεί που θέλουμε να δώσουμε μια έμφαση στη συλλογικότητα, εφόσον φροντίσουμε να μη γίνεται δύσκαμπτο το κείμενο, σαν νομικό κείμενο που το έχουν περάσει δέκα φοβικοί δικηγόροι. Οπότε, συμφωνώ με την anef σε όλα τα σημεία που ανέφερε.
 
Γενικά απεχθάνομαι να προσπαθούμε σε ένα κείμενο να δείξουμε ότι το αρσενικό γένος δεν είναι το γενικό γένος και να κάνουμε ειδική διάκριση για τις γυναίκες.
Παρομοίως.
Και στο παράδειγμα της anef
Τι εννοώ: αν πω μόνο 'ο συντάκτης' και θεωρώ ότι λόγω συμφραζομένων ο αναγνώστης θα καταλάβει ότι μιλάω μόνο για άντρα, τότε σίγουρα θα βάλω και 'η συντάκτρια' (κλασικό παράδειγμα αυτό που ακούμε στις ειδήσεις: 'οι δράστες ήταν 5, ανάμεσά τους και μια γυναίκα', άρα το 'δράστες' είναι μόνο για άντρες).
ακριβώς το "δράστες" δείχνει ότι είναι το γενικό που περιλαμβάνει ό,τι άλλο, όπως "... ανάμεσά τους και μία γυναίκα, ένας αλλοδαπός, μία ανήλικη, ένας ογδοντάχρονος).
 
ακριβώς το "δράστες" δείχνει ότι είναι το γενικό που περιλαμβάνει ό,τι άλλο, όπως "... ανάμεσά τους και μία γυναίκα, ένας αλλοδαπός, μία ανήλικη, ένας ογδοντάχρονος).

Νομίζω δείχνει πως με το 'δράστες' ο ακροατής θα καταλάβει μόνο άντρες, γι'αυτό και γίνεται η επεξήγηση. Αν π.χ. ένας μάρτυρας πει ότι είδε 'δύο κλέφτες να φεύγουν' κανένας δεν θα καταλάβει ότι ενδέχεται ένας να είναι γυναίκα. Μόνο αν το διευκρινίσει θα γίνει κατανοητό.
Όπως και αν πει κανείς ότι στο δρόμο του συνάντησε έναν άνθρωπο. Των περισσότερων το μυαλό θα πάει σε άντρα.
 

nickel

Administrator
Staff member
Πολύ σωστή η παρατήρηση. Αναρωτιέμαι τι σκεφτόμαστε όταν ακούμε όρους όπως το μοντέλο / τα μοντέλα. Ευτυχώς έχει καταργηθεί το «έχω δυο παιδιά κι ένα κορίτσι».
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Προσωπικά, χρησιμοποιώ τη διάκριση του φύλου μόνο όταν το ζητάει το κείμενο. Ειδάλλως, στο παράδειγμα του Costas θα άφηνα το αρσενικό. Οι αστυνομικοί στις περιγραφές τους πάντως λένε «είδαμε δύο άτομα και μία γυναίκα». Για να δείτε σε τι εκτίμηση μας έχουν.
 
Ευτυχώς έχει καταργηθεί το «έχω δυο παιδιά κι ένα κορίτσι».
Σιγά μην έχει καταργηθεί. Σήμερα κιόλας ρωτήσανε τον πατέρα μου αν κατέβηκε το παιδί του (όχι το άλλο παιδί του) κι εγώ ήμουνα μπροστά.
 
Επειδή η γλώσσα δεν είναι αθώα ούτε ουδέτερη, το πώς τη χρησιμοποιούμε και αν τηρούμε τον "κανόνα" του ισχυρότερου αρσενκού γραμματικού γένους παίζει ρόλο στο αν διαιωνίζουμε αυτή την άνιση σύμβαση. Σε άλλες γλώσσες με γραμματικά γένη, που δεν μπορούν να ξεφύγουν τόσο εύκολα από το he/she όσο η αγγλική, σε πολλά κείμενα έχει καθιερωθεί η εναλλαγή αρσενικού/θηλυκού γένους σε διάφορα σημεία του κειμένου.
 
Αυτό δηλαδή που κάνει ο/η συντάκτης/τρια παραπάνω, μολονότι γράφει στην αγγλική. Που όμως, αν το πάρεις ιστορικά, δε στέκει και πολύ, με την έννοια ότι "πόσοι ήταν οι άντρες και πόσες οι γυναίκες diners την εποχή για την οποία μιλάει το άρθρο;" Όπως μια μετάφραση του Τάο Τε Τσινγκ που διάβαζα, όπου κάθε τόσο πέταγε και ένα she ο μεταφραστής --ίσως πιάστηκε από το ότι δεν υπάρχει διαφορά (προφορική τουλάχιστον) ανάμεσα στο αυτός και στο αυτή στα κινέζικα --στην έκδοση που έχω ο μεταφραστής άφησε έτσι κι αλλιώς ασχολίαστο αυτό το σημείο.
Πόσο πιθανό είναι το 250 π.Χ. να σκέφτονταν οι Κινέζοι έτσι; Αλλά τέλος πάντων, αυτό αφορά το πρωτότυπο (στην πρώτη περίπτωση), και τον Αμερικάνο μεταφραστή (στη δεύτερη), ο οποίος μάλλον υπερέβη τα εσκαμμένα. Το θέμα είναι εμείς τι κάνουμε, σαν μεταφραστές ενός πρωτοτύπου όπως το παραπάνω. Οι προλαλήσαντες είπαν ο καθένας την άποψή τους, αλλά δεν τοποθετήθηκαν ως προς το τελευταίο μου ερώτημα: εσύ τι λες; θα έβαζες τη μεσαία φράση στο 2ο ενικό, αντί του one του πρωτοτύπου, ώστε να διατηρηθεί η ισοπαλία; Είναι φανερό ότι στο παράθεμα ο/η συντάκτης/τρια κρατάει ζυγαριά.
 
Προσωπικά μάλλον θα κρατούσα την εναλλαγή φύλου, αφενός επειδή προσπαθώ να αποκλίνω όσο γίνεται λιγότερο από τις προθέσεις του συγγραφέα και αφετέρου γιατί το βλέπω και λίγο σαν παιχνίδισμα και νομίζω ότι μου αρέσει. Στη μεσαία πρόταση θα μπορούσε να μπει 2ο ενικό πρόσωπο ή ίσως κάτι του στιλ "θα μπορούσε κανείς να φάει ...", το οποίο δεν χρωματίζεται ως προς το φύλο, κι ας είναι αρσενικού γένους. Τώρα που το σκέφτομαι μάλλον θα απέφευγα το 2ο ενικό γιατί χαλάει τη συμμετρία.
Πιθανότατα θα απέδιδα το diner ως "πελάτισσα" και το patron ως "τακτικός πελάτης", για αντιδιαστολή, οπότε η πρόταση θα πήγαινε κάπως έτσι, πολύ πρόχειρα:
"Το πιο σημαντικό, μια πελάτισσα ενός εστιατορίου μπορούσε να παραγγείλει, να φάει, να πιει και να πληρώσει ακριβώς γι' αυτά που εκείνη επιθυμούσε. Από την άλλη, στο ταμπλ ντ' οτ μπορούσε κανείς να φάει μόνο [ό,τι προλάβαινε να τσιμπήσει;] από όσα σερβίρονταν. Τέλος, ο τακτικός πελάτης μπορούσε να τρώει όποτε εκείνος ήθελε, ..."
Ή κάτι τέτοιο.
Βέβαια, αν στόχος του συγγραφέα είναι να αποφύγει τον σεξισμό, τότε μια τέτοια επιλογή ίσως αφήνει τελικά έναν σεξιστικό υπαινιγμό: η απλή πελάτισσα είναι γυναίκα, ενώ ο τακτικός πελάτης άντρας. Θα το αποφεύγαμε αυτό αν αντιστρέφαμε τα γένη: "... ο πελάτης ενός εστιατορίου ... Τέλος, η τακτική πελάτισσα ...".
Εξαρτάται πάντως και από το πόσες φορές εμφανίζονται τέτοιες διακρίσεις στο κείμενο, γιατί αν γίνονται συχνά καταντάει κωμικό.
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Πιστεύω πως ο καλύτερος τρόπος να αποφευχθεί ο προσδιορισμός του φύλου είναι ο πληθυντικός: «οι πελάτες των εστιατορίων...» Ωστόσο, και πάλι θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ή αρσενικό ή θηλυκό στα επίθετα, περίπτωση στην οποία εγώ πάλι θα προτιμούσα το αρσενικό - βάσει γραμματικής

Εξάλλου, και νομίζω ότι ήδη ειπώθηκε, στο συγκεκριμένο παράδειγμα νομίζω ότι η χρήση του θηλυκού μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε παρανοήσεις - λαμβάνοντας υπόψη τη συγκεκριμένη εποχή και τις κοινωνικές συμβάσεις της.
 

nickel

Administrator
Staff member
Σε ολόκληρο το κείμενο είναι φανερή η προσπάθεια του καθηγητή του Κορνέλ να μην κάνει εχθρούς ανάμεσα στον ευαίσθητο θηλυκό πληθυσμό του πανεπιστημίου. Έτσι, σε 7 σελίδες πράμα, πάνω από 4.000 λέξεις, έχει 1 αναπόφευκτο he, 1 (PC) she, 1 his or her, 1 γενικό his, 2 αναπόφευκτα his και κανένα her (εκτός από το his or her). Και πολλά they (που όμως στα ελληνικά είναι αυτοί και αυτές).
Χρησιμοποιεί με μεγάλη τέχνη διατυπώσεις όπως:
One ate what one could get from the common serving.
The hungry traveller […] On the other hand, that person [...]
Και πολλά ουσιαστικά (που στα ελληνικά έχουν γένος και φύλο):
traveler, diner, patron, regular, stranger, visitor, table companion.

Αν στα ελληνικά κάνεις το λάθος να δείξεις ότι δεν θεωρείς ότι το αρσενικό είναι το γένος και των δύο φύλων, σε περιμένει κόλαση ή ασυνέπεια. Όπως ήδη είπα, διάκριση κάνουμε και στον πληθυντικό (students, αλλά φοιτητές και φοιτήτριες) και στα ουσιαστικά και στις αντωνυμίες. Μπορεί να είναι καλή και αξιέπαινη η πρόθεση του συγγραφέα στην αγγλική γλώσσα, αλλά στη δική μας θα πρέπει να διαλέξουμε ανάμεσα σε αρσενικό γένος, άκομψες διατυπώσεις ή ασυνέπεια. Εγώ δήλωσα ότι διαλέγω το πρώτο. Εκτός αν πρόκειται για γυμνάσιο θηλέων με καθηγήτριες. :)

Με λίγα λόγια: άλλη η ζυγαριά στα αγγλικά και άλλη στα ελληνικά.
 
Σε άλλες γλώσσες με γραμματικά γένη, που δεν μπορούν να ξεφύγουν τόσο εύκολα από το he/she όσο η αγγλική, σε πολλά κείμενα έχει καθιερωθεί η εναλλαγή αρσενικού/θηλυκού γένους σε διάφορα σημεία του κειμένου.

I'd just like to point out that this is a non-trivial issue in English, too. Hence the long discussions on the epicene pronoun.
 
Προσωπικά μάλλον θα κρατούσα την εναλλαγή φύλου, αφενός επειδή προσπαθώ να αποκλίνω όσο γίνεται λιγότερο από τις προθέσεις του συγγραφέα και αφετέρου γιατί το βλέπω και λίγο σαν παιχνίδισμα και νομίζω ότι μου αρέσει. Στη μεσαία πρόταση θα μπορούσε να μπει 2ο ενικό πρόσωπο ή ίσως κάτι του στιλ "θα μπορούσε κανείς να φάει ...", το οποίο δεν χρωματίζεται ως προς το φύλο, κι ας είναι αρσενικού γένους. Τώρα που το σκέφτομαι μάλλον θα απέφευγα το 2ο ενικό γιατί χαλάει τη συμμετρία.
(....)
Εξαρτάται πάντως και από το πόσες φορές εμφανίζονται τέτοιες διακρίσεις στο κείμενο, γιατί αν γίνονται συχνά καταντάει κωμικό.
Το "κανείς", ιδωμένο από την ίδια "φεμινιστική" σκοπιά που διέπει όλο το κείμενο, δεν έχει καμία διαφορά από τα άλλα αρσενικά. Γι' αυτό εγώ σκέφτηκα το 2ο ενικό. Είναι το μόνο όπου, αν δεν έχει μέσα στη φράση επίθετο/μετοχή, θα σε βγάλει χωρίς μπελάδες ως το τέλος της φράσης.

Δεν πιστεύω πως υπάρχουν γλώσσες σεξιστικές και μη, ανεξάρτητα από το πόσα γραμματικά γένη έχουν: 1, 2 ή 3. Ούτε βέβαια υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στα γραμματικά γένη μιας γλώσσας και στα δικαιώματα των γυναικών στις κοινωνίες που μιλούν τη συγκεκριμένη γλώσσα. Υπάρχουν όμως διεργασίες στο εσωτερικό της κάθε γλώσσας ανάλογα με το φεμινιστικό λόγο που αναπτύσσεται στη συγκεκριμένη κοινωνία. Οι διεργασίες αυτές, για όσους θέλουν, όταν μεταφράζουν, να είναι "άσχημοι πιστοί" και όχι "όμορφοι άπιστοι", κάπως πρέπει να αποδοθούν. Το κείμενο αυτό, ας πούμε, όπως το ανέλυσε στατιστικά ο nickel, αν το πλακώσεις στα αρσενικά όπως είναι πιο φυσικό στα ελληνικά που έχουν 3 γένη με το αρσενικό ως γενικό, για μένα γίνεσαι traditore, προδίδεις μια σημαντική διάστασή του.
nickel said:
Αν στα ελληνικά κάνεις το λάθος να δείξεις ότι δεν θεωρείς ότι το αρσενικό είναι το γένος και των δύο φύλων, σε περιμένει κόλαση ή ασυνέπεια. Όπως ήδη είπα, διάκριση κάνουμε και στον πληθυντικό (students, αλλά φοιτητές και φοιτήτριες) και στα ουσιαστικά και στις αντωνυμίες. Μπορεί να είναι καλή και αξιέπαινη η πρόθεση του συγγραφέα στην αγγλική γλώσσα, αλλά στη δική μας θα πρέπει να διαλέξουμε ανάμεσα σε αρσενικό γένος, άκομψες διατυπώσεις ή ασυνέπεια. Εγώ δήλωσα ότι διαλέγω το πρώτο. Εκτός αν πρόκειται για γυμνάσιο θηλέων με καθηγήτριες. [γελαστό μουτράκι]

Με λίγα λόγια: άλλη η ζυγαριά στα αγγλικά και άλλη στα ελληνικά.

Άρα, πρέπει να δεχτούμε ότι ο σύγχρονος αυτός λόγος του συγγραφέα είναι αμετάφραστος στα ελληνικά; Πώς θα σχολίαζε τη μετάφρασή μας ένας συγγραφέας με έντονο το "φεμινιστικό" αυτό στοιχείο, αν τη διάβαζε και δεν διέκρινε ίχνος απ' όλη τη δική του επένδυση στο θέμα αυτό; Εντέλει, δεν μεταφράζουμε το στιλ, και μάλιστα ένα στιλ που είναι φορέας ολόκληρης ιδεολογίας;
Θα διάλεγα λοιπόν μάλλον το δεύτερο από τα τρία στοιχεία του τριλήμματος του nickel. Για μένα μάλλον είναι προτιμότερη η "κόλαση" και οι "άκομψες διατυπώσεις", γιατί ακριβώς αναπαράγουν το non-trivial του ζητήματος, όπως είπε και ο agezerlis, και μάλιστα, μια και ο συγκεκριμένος συγγραφέας εναλλάσσει τα γένη (αντί να τα παραθέτει μαζί ως he/she), μήπως μου δίνει και συγκεκριμένη γραμμή για το κείμενό του, να τα εναλλάξω κι εγώ, αντί για ο/η; Πράγμα που, αν και αντιβαίνει στην ελληνική πρακτική, δεν βλέπω πού αντιβαίνει στην ελληνική γραμματική. Για όσους δε δεν τους αρέσει το 2ο ενικό, θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν εναλλακτικά τα κανείς - καμιά, κάποιος - κάποια. Από κει και πέρα, αν θα εναλλάσσω τα γένη 1 προς 1 ή, ας πούμε, παράγραφο προς παράγραφο (μία ολόκληρη παράγραφος αρσενική, μία θηλυκή) ή κάπως αλλιώς, αυτό θα εξαρτηθεί από το πώς το κάνει ο ίδιος στο πρωτότυπο, ή, ανεξάρτητα από το τι κάνει αυτός, από το πώς θα μου φανεί εμένα πιο κομψό στα ελληνικά. Μετά δηλαδή την πρώτη βασική μου επιλογή να εναλλάσσω τα γένη και να δείξω στον Έλληνα αναγνώστη ότι ο συγγραφέας μου είναι ακραιφνής γλωσσικός φεμινιστής (ή ίσως απλώς ισορροπιστής), αρχίζει η προσωπική μου ελευθερία ως μεταφραστή να δω πώς θα το "σιάξω" πιο όμορφα.

Χρησιμοποίησες όμως, nickel, και τη λέξη "ασυνέπεια". Αυτό όντως με απασχολεί. Τι ακριβώς εννοείς; Μπορείς να μας δώσεις ένα παράδειγμα;
 
Το κείμενο αυτό, ας πούμε, όπως το ανέλυσε στατιστικά ο nickel, αν το πλακώσεις στα αρσενικά όπως είναι πιο φυσικό στα ελληνικά που έχουν 3 γένη με το αρσενικό ως γενικό, για μένα γίνεσαι traditore, προδίδεις μια σημαντική διάστασή του.
... Εντέλει, δεν μεταφράζουμε το στιλ, και μάλιστα ένα στιλ που είναι φορέας ολόκληρης ιδεολογίας;
... Μετά δηλαδή την πρώτη βασική μου επιλογή να εναλλάσσω τα γένη και να δείξω στον Έλληνα αναγνώστη ότι ο συγγραφέας μου είναι ακραιφνής γλωσσικός φεμινιστής (ή ίσως απλώς ισορροπιστής), αρχίζει η προσωπική μου ελευθερία ως μεταφραστή να δω πώς θα το "σιάξω" πιο όμορφα.

Εδώ νομίζω ότι έθεσες μια σημαντική διάσταση του ζητήματος. Και εξηγούμαι:
Είναι όντως ακραιφνής γλωσσικός φεμινιστής ο συγγραφέας; Ή απλώς ισορροπιστής;

Το λέω επειδή, όπως εύστοχα σχολίασε ο nickel, οι ισορροπίες είναι άλλες στην αγγλική γλώσσα και άλλες στην ελληνική. Κάποιος ο οποίος θέλει απλώς να φανεί ισορροπιστής στα αγγλικά (εναλλάσσοντας τα he/she), πολύ εύκολα θα φανεί ακραιφνής φεμινιστής στα ελληνικά, όπου μια τέτοια εναλλαγή γενών δεν συνηθίζεται καθόλου, και αφήνει περισσότερο την εντύπωση μιας "σκληρής" πολιτικής θέσης, παρά μιας απόπειρας να τηρηθούν κάποιες ισορροπίες.
 
Χάος, δηλαδή. Γιατί η ενδιαφέρουσα άποψή σου πρακτικά κλίνει, αν βαίνω καλά από τον προβληματισμό στο δια ταύτα, υπέρ της μη απόδοσης του συγκεκριμένου στιλ, επειδή άλλη δόση "φεμινισμού" σημαίνει (ή υποθέτουμε εμείς ότι σημαίνει) η εναλλαγή όχι πια στην αγγλική γλώσσα αλλά στην αμερικανική κοινωνία, και άλλη όχι πια στην ελληνική γλώσσα αλλά στην ελληνική κοινωνία. Και επίσης πρέπει να μαντέψουμε, πράγμα αδύνατον, αν ο συγγραφέας είναι όντως "φεμινιστής" ή απλώς φυλάει τα καπούλια του από τους "φεμινιστές", και αναλόγως να μεταφράσουμε· όπερ άτοπον, λέω εγώ.
Το ότι η 50-50 εναλλαγή μοιάζει πιο φυσική στην αμερικάνικη κοινωνία απ' ό,τι στην ελληνική, μήπως θα μπορούσε να "αποδοθεί" στο ελληνικό μετάφρασμα με μια αναλογία 66-33; Ακούγεται γελοίο, αλλά μην ξεχνάμε ότι στο συγκεκριμένο κείμενο ο συγγραφέας κρατάει πραγματικά ζυγαριά. Όσο και αν η ελληνική και η αμερικάνικη ζυγαριά είναι διαφορετικές, μπορεί αυτό να φτάσει μέχρι την πλήρη κατάργηση της ελληνικής; Γιατί βέβαια, ένα 100-0 τι άλλο είναι; Επομένως, αν είναι θέμα αντιστοίχισης των "δόσεων", μοιραία θα πρέπει να βρεθεί μια συγκεκριμένη δοσολογία που κάπως να "αντιστοιχεί" για τον Έλληνα αναγνώστη στο εφέ που κάνει το 50-50 στους Αμερικανούς.

Η τελευταία αυτή τροπή της συζήτησης μου θύμισε λίγο την άποψη ότι τα Ομηρικά έπη είναι καλύτερο (όχι απλώς θεμιτό) σήμερα να αποδίδονται σε πεζό, με το επιχείρημα ότι ο πεζός λόγος είναι αυτός που αναπνέουμε, ενώ στην αρχαιότητα ανάπνεαν τον έμμετρο.
 
Και επίσης πρέπει να μαντέψουμε, πράγμα αδύνατον, αν ο συγγραφέας είναι όντως "φεμινιστής" ή απλώς φυλάει τα καπούλια του από τους "φεμινιστές", και αναλόγως να μεταφράσουμε· όπερ άτοπον, λέω εγώ.

Δεν θεωρώ ότι είναι εκ προοιμίου αδύνατο. Συνήθως καταλαβαίνεις από το όλο ύφος του συγγραφέα τι από τα δύο παίζει. Ο συγκεκριμένος, από το μικρό απόσπασμα που διάβασα, μάλλον για ισορροπιστής μου φαίνεται (αν ήταν φεμινιστής φαντάζομαι θα χρησιμοποιούσε περισσότερα she).
Οπότε, αν θες να μείνεις πιστός στην προσπάθειά του να μην κάνει διακρίσεις, θα μπορούσες να χρησιμοποιήσεις την εναλλαγή των γενών μία μόνο φόρα, προσεκτικά διατυπωμένα, απλά και μόνο για να δείξεις ότι ο συγγραφέας συνειδητά φροντίζει να μην αποκλείσει τις γυναίκες από τη σκέψη του ή από το αναγνωστικό κοινό του.
Στις 4000 λέξεις ελληνικού κειμένου, μία τέτοια αναφορά μου φαίνεται αρκετή ώστε να υπενθυμίσει ότι υπάρχουν και γυναίκες στον κόσμο, χωρίς παράλληλα το κείμενο να αποκτήσει μια χροιά φεμινιστικής πολεμικής.

Αν, από την άλλη, ο συγγραφέας είναι στρατευμένος φεμινιστής και έχει γεμίσει το κείμενό του με he/she, his/hers κλπ., τότε θεωρώ ότι αν θέλεις να φανείς πιστός στην ιδεολογία του πρέπει αντίστοιχα να κρατήσεις την ίδια σύμβαση και να γράφεις αυτός/αυτή, εκείνου/εκείνης, του/της κλπ. (ίσως σε λίγο μικρότερο ποσοστό, προκειμένου να μην γίνει το κείμενο υπερβολικά δυσανάγνωστο).
 
Στις 4000 λέξεις ελληνικού κειμένου, μία τέτοια αναφορά μου φαίνεται αρκετή ώστε να υπενθυμίσει ότι υπάρχουν και γυναίκες στον κόσμο.

Mάλλον ότι υπάρχουν και μεταμοντέρνες γλωσσικές μόδες.
 
Top