Από τους διάλογους του Σωτήρη Κακίση στο «Κ» της κυριακάτικης Καθημερινής (14/12/2008, σελ. 78-82). Συζήτηση για την ελληνική γλώσσα με τον Βασίλη Αλεξάκη και τον Γιώργο Πανουσόπουλο. Τη συζήτηση σχολιάζει ο Γιάννης Χάρης στο μπλογκ του.
Συναντήθηκαν στη Δεξαμενή, εκεί όπου υπάρχει και η προτομή του Παπαδιαμάντη. Είπαν οι δυο τους ν’ αρχίσουν πάλι ένα διάλογο για τη γλώσσα, για τους λαούς και τις γλώσσες τους, να εκφράσουν μερικές ιδέες που τους απασχολούν. Για το πού βρίσκονται σήμερα τα πράγματα εδώ γύρω, για το αν η αρχαία υπόθεση της Ελληνικής έχει μέλλον και συνέχεια αντάξιά της στο μέλλον.
Φίλοι από τα παλιά, ο Βασίλης Αλεξάκης ο πεζογράφος, ο συγγραφέας του πρόσφατου μπεστ σέλερ «Μ.Χ.», της «Μητρικής Γλώσσας» και των «Ξένων Λέξεων», κι ο Γιώργος Πανουσόπουλος, ο σκηνοθέτης της «Μανίας» και των «Απέναντι», ο σε διαρκές «Ταξίδι του Μέλιτος» με τα Ελληνικά και την Ιστορία, διαφωνούν εδώ συμφωνώντας για τις αξίες και τον τρόπο αυτής της επίμονης και πληγωμένης, ποιητικότατης όμως πάντα γλώσσας.
Ο σπουδαίος ομηριστής, βυζαντινoλόγoς αλλά και νεοελληνιστής Μανόλης Χατζηγιακουμής μού έλεγε προ ημερών πως όλη η υπόθεση της γλώσσας μας είναι ήχοι, τελικά. Καθαρά υπόθεση ήχου, παράδοση ήχων.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ: Δεν αναφέρεται, δηλαδή, στον γραπτό λόγο, αλλά στον προφορικό ο Χατζηγιακουμής: στον «πολιτισμό του αυτιού», που λέει ο Μανιάτης.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ: Τώρα, δεν ξέρω αν κανένας μας έχει ακούσει τόσο πολλές γλώσσες, ώστε να ισχυριζόμαστε ως Έλληνες τέτοια πράγματα ...
Μα, για όλες τις γλώσσες του κόσμου παρόμοια δεν πρέπει να είναι λίγο-πολύ τα πράγματα;
Β.Α.: Εγώ, βέβαια, ακούω συνέχεια τρομερά κομπλιμέντα για την Ελληνική από μας πιο πολύ τους ίδιους, με τον υπουργό Παιδείας να πρωτοστατεί μάλιστα, λες και είμαστε μοναδική περίπτωση στον πλανήτη ολόκληρο. Αυτό δηλώνει, κατά τη γνώμη μου, πλήρη άγνοια για το τι συνέβη πριν, για το τι συμβαίνει αλλού, για, για ... Αυτή η εθνικιστική έπαρση, που περνάει μέσα από ένα σωρό πράγματα και που πάνω στην οποία εγώ προσωπικά τρακάρω κάθε μέρα στην Αθήνα, είναι, τελικά, πολύ εξαντλητικό πράγμα.
Τι εννοείτε;
Β.Α.: Εννοώ πως υπάρχουν πολλοί εδώ γύρω που δεν ξέρουν πως και τα Ελληνικά από άλλες γλώσσες προέρχονται, παλιότερες, που μιλούσαν ας πούμε στην Ουκρανία και όχι μόνο.
Γ.Π.: Δεν πάει έτσι. Η εξήγηση που δίνεις δεν είναι καλή. Η ελληνική γλώσσα, κι ας μην το ξέρει ο κάθε υπουργός αυτό αλλά το ξέρω εγώ, θεωρείται ονοματοποιός γλώσσα. Δεν είναι η μοναδική, αλλά τα Αγγλικά και τα Γαλλικά π.χ. ονοματοποιοί γλώσσες δεν είναι. Τι να κάνουμε τώρα;
Β.Α.: Ωραία. Και δεν γίνεται κι αλλού αυτό;
Γ.Π.: Θα γίνεται, αλλά όχι στις νεότερες ευρωπαϊκές. Θα γίνεται στα Κινέζικα πιθανώς, σε άλλες γλώσσες με παρόμοια λειτουργία. Ο Πάoυντ τέλος πάντων, ο ποιητής, ο ειδικός οπωσδήποτε, έχει δηλώσει πως «αν δεν υπήρχαν τα Ελληνικά, θα ήμασταν μουγγοί». Η λέξη ενέργεια, θέλω να πω, για έναν Άγγλο είναι σημειολογική και τίποτα παραπάνω. Ένα σύμβολο, που να το εξηγήσει γλωσσικά, αν δεν καταφύγει στα Ελληνικά, του είναι αδύνατο.
Β.Α.: Πάντως, η έπαρση για οποιαδήποτε γλώσσα κατ’ εμέ δεν δικαιολογείται, γιατί καμία γλώσσα δεν είναι προϊόν ενός και μόνο λαού. Άρα δεν δικαιούται ο υπουργός να βγαίνει και να λέει διάφορα, κομπάζοντας για τα Ελληνικά.
Γ.Π.: Δεν δικαιούται γιατί δεν τα ξέρει τα Ελληνικά, αυτό να το δεχτώ. Αλλά όλη αυτή η θεωρία περί ινδοευρωπαϊκής γλώσσας ένα παραμύθι φιλολογικό είναι, που οι Γάλλοι σου, Βασίλη, πολύ το αγαπήσαν.
Β.Α.: Το όφελος της επιστήμης από τα Ελληνικά ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει; Αλλά αν το πλασάρουμε συνέχεια αυτό το όφελος παντού, μειώνουμε, δεν το μειώνουμε; Τι λες;
Γ.Π.: Λέω, πες μου μιαν άλλη λέξη για τη λέξη δημοκρατία, μπορείς; Εγώ θυμάμαι ένα σίριαλ που κορόιδευε ο Άγγλος πρωθυπουργός τον Ιρλανδό πρωθυπουργό, που ζητούσε δημοκρατία για την Ιρλανδία, λέγοντάς του «Εσείς δεν έχετε καν λέξη για τη δημοκρατία, κύριε!». Ο Άγγλος την έβγαινε, δηλαδή, στον Ιρλανδό με ξένα κόλλυβα. Δεν σ’ αρέσει, λοιπόν, σ’ ενοχλεί, που η Ελληνική έχει δώσει όνομα σε τόσο πολλά πράγματα;
Β.Α.: Επαναλαμβάνω: δεν την αμφισβητώ τη σημασία της ελληνικής γλώσσας. Για τη μοναδικότητά της δεν έχω πειστεί. Πόσω μάλλον από το «εμείς είμαστε και κανένας άλλος». Και για να επανέλθουμε και στα της αρχής ...
Επιτέλους ...
Φίλοι από τα παλιά, ο Βασίλης Αλεξάκης ο πεζογράφος, ο συγγραφέας του πρόσφατου μπεστ σέλερ «Μ.Χ.», της «Μητρικής Γλώσσας» και των «Ξένων Λέξεων», κι ο Γιώργος Πανουσόπουλος, ο σκηνοθέτης της «Μανίας» και των «Απέναντι», ο σε διαρκές «Ταξίδι του Μέλιτος» με τα Ελληνικά και την Ιστορία, διαφωνούν εδώ συμφωνώντας για τις αξίες και τον τρόπο αυτής της επίμονης και πληγωμένης, ποιητικότατης όμως πάντα γλώσσας.
Ο σπουδαίος ομηριστής, βυζαντινoλόγoς αλλά και νεοελληνιστής Μανόλης Χατζηγιακουμής μού έλεγε προ ημερών πως όλη η υπόθεση της γλώσσας μας είναι ήχοι, τελικά. Καθαρά υπόθεση ήχου, παράδοση ήχων.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ: Δεν αναφέρεται, δηλαδή, στον γραπτό λόγο, αλλά στον προφορικό ο Χατζηγιακουμής: στον «πολιτισμό του αυτιού», που λέει ο Μανιάτης.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ: Τώρα, δεν ξέρω αν κανένας μας έχει ακούσει τόσο πολλές γλώσσες, ώστε να ισχυριζόμαστε ως Έλληνες τέτοια πράγματα ...
Μα, για όλες τις γλώσσες του κόσμου παρόμοια δεν πρέπει να είναι λίγο-πολύ τα πράγματα;
Β.Α.: Εγώ, βέβαια, ακούω συνέχεια τρομερά κομπλιμέντα για την Ελληνική από μας πιο πολύ τους ίδιους, με τον υπουργό Παιδείας να πρωτοστατεί μάλιστα, λες και είμαστε μοναδική περίπτωση στον πλανήτη ολόκληρο. Αυτό δηλώνει, κατά τη γνώμη μου, πλήρη άγνοια για το τι συνέβη πριν, για το τι συμβαίνει αλλού, για, για ... Αυτή η εθνικιστική έπαρση, που περνάει μέσα από ένα σωρό πράγματα και που πάνω στην οποία εγώ προσωπικά τρακάρω κάθε μέρα στην Αθήνα, είναι, τελικά, πολύ εξαντλητικό πράγμα.
Τι εννοείτε;
Β.Α.: Εννοώ πως υπάρχουν πολλοί εδώ γύρω που δεν ξέρουν πως και τα Ελληνικά από άλλες γλώσσες προέρχονται, παλιότερες, που μιλούσαν ας πούμε στην Ουκρανία και όχι μόνο.
Γ.Π.: Δεν πάει έτσι. Η εξήγηση που δίνεις δεν είναι καλή. Η ελληνική γλώσσα, κι ας μην το ξέρει ο κάθε υπουργός αυτό αλλά το ξέρω εγώ, θεωρείται ονοματοποιός γλώσσα. Δεν είναι η μοναδική, αλλά τα Αγγλικά και τα Γαλλικά π.χ. ονοματοποιοί γλώσσες δεν είναι. Τι να κάνουμε τώρα;
Β.Α.: Ωραία. Και δεν γίνεται κι αλλού αυτό;
Γ.Π.: Θα γίνεται, αλλά όχι στις νεότερες ευρωπαϊκές. Θα γίνεται στα Κινέζικα πιθανώς, σε άλλες γλώσσες με παρόμοια λειτουργία. Ο Πάoυντ τέλος πάντων, ο ποιητής, ο ειδικός οπωσδήποτε, έχει δηλώσει πως «αν δεν υπήρχαν τα Ελληνικά, θα ήμασταν μουγγοί». Η λέξη ενέργεια, θέλω να πω, για έναν Άγγλο είναι σημειολογική και τίποτα παραπάνω. Ένα σύμβολο, που να το εξηγήσει γλωσσικά, αν δεν καταφύγει στα Ελληνικά, του είναι αδύνατο.
Β.Α.: Πάντως, η έπαρση για οποιαδήποτε γλώσσα κατ’ εμέ δεν δικαιολογείται, γιατί καμία γλώσσα δεν είναι προϊόν ενός και μόνο λαού. Άρα δεν δικαιούται ο υπουργός να βγαίνει και να λέει διάφορα, κομπάζοντας για τα Ελληνικά.
Γ.Π.: Δεν δικαιούται γιατί δεν τα ξέρει τα Ελληνικά, αυτό να το δεχτώ. Αλλά όλη αυτή η θεωρία περί ινδοευρωπαϊκής γλώσσας ένα παραμύθι φιλολογικό είναι, που οι Γάλλοι σου, Βασίλη, πολύ το αγαπήσαν.
Β.Α.: Το όφελος της επιστήμης από τα Ελληνικά ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει; Αλλά αν το πλασάρουμε συνέχεια αυτό το όφελος παντού, μειώνουμε, δεν το μειώνουμε; Τι λες;
Γ.Π.: Λέω, πες μου μιαν άλλη λέξη για τη λέξη δημοκρατία, μπορείς; Εγώ θυμάμαι ένα σίριαλ που κορόιδευε ο Άγγλος πρωθυπουργός τον Ιρλανδό πρωθυπουργό, που ζητούσε δημοκρατία για την Ιρλανδία, λέγοντάς του «Εσείς δεν έχετε καν λέξη για τη δημοκρατία, κύριε!». Ο Άγγλος την έβγαινε, δηλαδή, στον Ιρλανδό με ξένα κόλλυβα. Δεν σ’ αρέσει, λοιπόν, σ’ ενοχλεί, που η Ελληνική έχει δώσει όνομα σε τόσο πολλά πράγματα;
Β.Α.: Επαναλαμβάνω: δεν την αμφισβητώ τη σημασία της ελληνικής γλώσσας. Για τη μοναδικότητά της δεν έχω πειστεί. Πόσω μάλλον από το «εμείς είμαστε και κανένας άλλος». Και για να επανέλθουμε και στα της αρχής ...
Επιτέλους ...
