Εννέα θέσφατα για τη μετάφραση (του Κώστα Κουτσουρέλη)

nickel

Administrator
Staff member
Στη στήλη Επωνύμως του Book Press αυτού του μήνα ο Κώστας Κουτσουρέλης σχολιάζει μερικές κοινοτοπίες για τη μετάφραση:

«Όταν πρόκειται για τη μετάφραση, οι κοινοτοπίες είναι ο κανόνας. Κοφτές δηλώσεις, ρήσεις αποφαντικές, χρησμοί, ευφυολογήματα, διλήμματα δήθεν κατηγορηματικά — αυτά είναι που ορίζουν και περιορίζουν τις συζητήσεις μας γύρω από το θέμα. Τόσο πολύ μάλιστα, ώστε με τον καιρό να έχουν γίνει πια θέσφατα ενοχλητικά, αν όχι πλήρως ανασταλτικά της σκέψης. Σταχυολογώ και σχολιάζω μερικά, τα πιο χαρακτηριστικά.

«Υπάρχουν μεταφράσεις ωραίες και άπιστες, και άλλες άσχημες και πιστές».
Η φράση έχει προέλευση γαλλική και το αρχικό της νόημα είναι παρεξηγημένο. Ωστόσο, όπως χρησιμοποιείται σήμερα, είναι παντελώς άστοχη στο ένα της σκέλος τουλάχιστον. Δεν ξέρω τι γίνεται με τις άσχημες ερωμένες, αν είναι δηλαδή όντως πιστές όπως θρυλείται, υποτεθείσθω ότι ισχύει ωστόσο είναι των αδυνάτων αδύνατο μια άσχημη μετάφραση ενός λογοτεχνικού έργου να τους παραβγεί. Διότι κρίσιμο (για την ακρίβεια: το κρίσιμο) γνώρισμα του λογοτεχνήματος είναι ακριβώς το αισθητικό του κάλλος. Αν αυτό παραπέσει μεταφραστικά, η έκβαση δεν είναι η πιστή απόδοση του πρωτοτύπου, αλλά η παραποίηση, η καρικατούρα του. Ο μεγάλος σινολόγος Άρθουρ Ουάλλεϋ αναφερόμενος στις μεταφράσεις τις καμωμένες από ειδικούς του κλάδου του, το είχε πει κάποτε επιγραμματικά: μια επιστημονική μετάφραση που προδίδει την αισθητική ποιότητα του πρωτοτύπου, δεν είναι επιστημονική. Με την ίδια λογική, μια άσχημη λογοτεχνική μετάφραση όχι πιστή δεν είναι, δεν είναι καν λογοτεχνία.


Στη συνέχεια, ο Κουτσουρέλης σχολιάζει και άλλες τέτοιες κοινοτοπίες, όπως:

Ο μεταφραστής δεν πρέπει να βελτιώνει το πρωτότυπο.
Σκοπός της μετάφρασης είναι διαβάζοντάς την κανείς, να νιώσει ό,τι ένιωσε ο αναγνώστης του πρωτοτύπου.
Ποίηση είναι ό,τι χάνεται στη μετάφραση.
Traduttore, traditore!
Για να κρίνεις μια μετάφραση, πρέπει να ξέρεις τη γλώσσα του πρωτοτύπου.
Ο μεταφραστής είναι δημιουργός κι αυτός όπως ο συγγραφέας.
Υπάρχουν έργα που δεν μεταφράζονται.
Μεταφράζω σημαίνει μεταφράζω νοήματα.


Ολόκληρο το άρθρο εδώ:
https://www.bookpress.gr/stiles/eponimos/ennea-thesfata-gia-ti-metafrasi-koutsourelis
 

Attachments

  • Εννέα θέσφατα για τη μετάφραση.pdf
    319.5 KB · Views: 155

nickel

Administrator
Staff member
Με την ευκαιρία:

Translation is like a woman. If it is beautiful, it is not faithful. If it is faithful, it is most certainly not beautiful
Οι μεταφράσεις είναι σαν τις γυναίκες: αν είναι όμορφες, δεν είναι πιστές. Αν είναι πιστές, σίγουρα δεν είναι όμορφες.


Πολλοί ιστότοποι αποδίδουν τη γνωστή ρήση για τις μεταφράσεις στον Γεβγκένι Γεφτουσένκο! Εγώ ωστόσο βρήκα το ακόλουθο σε τεύχος του περιοδικού The Linguist του 1952:

Personally, I do not hold with the dictum ascribed to a number of persons, of whom the latest is Renzo Cesana, who wrote the English translation of the film Stromboli. He is reported to have said : “A translation is like a woman; when she is beautiful, she is sometimes not faithful; when she is faithful, she is sometimes not beautiful.” (I am glad he added the word “sometimes.”)
The Linguist - Volume 14 - Page 265 (1952)
https://www.google.gr/search?tbm=bks&hl=en&q="wrote+the+english+translation+of+the+film"

Το 1952 ο Γεφτουσένκο δημοσίευε την πρώτη ποιητική του συλλογή. Άλλωστε, όπως γράφει ο Κουτσουρέλης, η ρήση πιθανότατα είναι γαλλική. Κάποιος την αποδίδει στον Σασά Γκιτρί (όχι πάντως το Wikiquote).

Κι ένας άλλος ξεμπερδεύει φτάνοντας στην Αναγέννηση…

Ce dilemme a été exprimé par une formule célèbre qui remonte à la Renaissance : « Les traductions sont comme les femmes : si elles sont belles, elles ne sont pas fidèles, et si elles sont fidèles, elles ne sont pas belles. »
https://books.google.gr/books?id=PqaD2BTkw5AC&pg=PA31
 
Top