αμφιτρύων

Με αφορμή αυτό το σχόλιο του sarant, ρωτώ το εξής: Αν ένας πολιτικός έλεγε «Η Ελλάδα δε θα γίνει αμφιτρύων του κάθε κατατρεγμένου», τι θα καταλαβαίνατε;

Σύμφωνα με το μύθο, ο Αμφιτρύων απουσίαζε σε εκστρατεία. Λίγες μέρες πριν επιστρέψει, ο Δίας μεταμορφώθηκε σε Αμφιτρύωνα, πήγε στο σπίτι του και πέρασε τη νύχτα (η οποία φρόντισε να κρατήσει όσο τρία μερόνυχτα) με τη γυναίκα του Αμφιτρύωνα, την Αλκμήνη, αφήνοντάς την έγκυο (με τον Ηρακλή). Την επομένη επέστρεψε ο πραγματικός Αμφιτρύων, ο οποίος έκρινε ότι η υποδοχή δεν άρμοζε σε κάποιον που έλειπε τόσον καιρό. Όταν η Αλκμήνη του είπε ότι και χτες ήταν εκεί, αυτός θεώρησε ότι τον είχε απατήσει και, επιπλέον, τον ενέπαιζε και επιχείρησε να την κάψει ζωντανή, αλλά την έσωσε ο Δίας. Όταν ο Αμφιτρύων έμαθε την αλήθεια, δήλωσε ότι είναι τιμή του που μοιράστηκε τη γυναίκα του με ένα θεό και αναγνώρισε το όφελος του να έχει για (έστω και νόθο) γιο του τον Ηρακλή.
[Οι τραγωδίες "Αμφιτρύων" του Σοφοκλή και "Αλκμήνη" του Ευριπίδη δε σώζονται. Προσωπικά αμφιβάλλω αν οι τραγωδίες είχαν τόσο βολικό happy end. Εικάζω ότι στη Δ. Ευρώπη ο μύθος του Αμφιτρύωνα έγινε γνωστός κυρίως από την κωμωδία Amphitruo του Plautus.]

Σημειώνω ότι στα Ισπανικά anfitrión λέγονται ο οικοδεσπότης (ανεξαρτήτως του πόσο φιλόξενος ή καλόκαρδος είναι), η γηπεδούχος ομάδα στα σπορ, η διοργανώτρια χώρα ενός τουρνουά κλπ. Στα Ελληνικά, όμως, θα μπορούσε να μη σημαίνει απλά κάθε οικοδεσπότη, αλλά αυτόν που είναι εξαιρετικά μεγαλόψυχος και, ανάλογα με το συγκείμενο, αυτόν που είναι τόσο φιλόξενος ώστε να γίνεται θύμα των προσκεκλημένων ή απρόσκλητων επισκεπτών.

Εσείς, λοιπόν, τι θα καταλαβαίνατε; Και, κυρίως, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, και μάλιστα χωρίς κεφαλαίο Α, όπως γίνεται με άλλες λέξεις όπως εφιάλτης, σωσίας, σάτυρος;
 

nickel

Administrator
Staff member
Η δήλωση «Η Ελλάδα δε θα γίνει αμφιτρύων του κάθε κατατρεγμένου» θα μου φαινόταν λίγο περίεργη. Έχω συνδυάσει στη σκέψη μου τον αμφιτρύωνα (ναι, με πεζό), από τις φορές που έχω συναντήσει τη λέξη σε κείμενα, με κάποιον ευγενή και γενναιόδωρο οικοδεσπότη. Εδώ μετά κόπου παρέχουμε τα στοιχειώδη στους πρόσφυγες και τους μετανάστες, οπότε δύσκολα θα συναντηθούν οι αμφιτρύωνες με αυτούς. Για τους υπόλοιπους επισκέπτες, με τα γεμάτα πορτοφόλια και τα έγκυρα διαβατήρια, κανένα πρόβλημα.
 
Ευχαριστώ, Zazula. Ομολογώ ότι δεν την είχα συναντήσει. Άρα, από το σύνδεσμό σου καταλαβαίνω ότι στα Ελληνικά σημαίνει συγκεκριμένα τον οικοδεσπότη που κάνει κάποια γιορτή και/ή παραθέτει γεύμα/δείπνο. Επομένως, η ερώτησή μου είναι: θα έβγαζε νόημα στο παράδειγμα που έδωσα στην αρχή;
 

Earion

Moderator
Staff member
Όχι, θα παραξένευε η συσχέτισή του με εξαθλιωμένους ανθρώπους στους οποίους παρέχονται τα απολύτως αναγκαία.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Η έννοια του αμφιτρύωνα δεν είναι συνυφασμένη με προσκεκλημένους;
 
Ούτε εγώ ήξερα αυτή τη χρήση της λέξης. Κι έτσι, χωρίς να την ξέρω, απλώς διαβάζοντας τον μύθο όπως τον περιγράφει ο Lexoplast, από τη συγκεκριμένη υποθετική φράση κατάλαβα ότι αυτός ο πολιτικός θα εννοούσε την πρόθεσή του να μην ισχύσει το "δώσε θάρρος στον χωριάτη να σ' ανέβει στο κρεβάτι". Αλλά αν η λέξη δε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί έτσι, μάλλον δεν έχει και πολλή σημασία αυτή η ερμηνεία της φράσης στο #1.
 

nickel

Administrator
Staff member
Η εξήγηση της σημερινής σημασίας από το ΛΝΕΓ4:

Η σημασία «οικοδεσπότης που οργανώνει πλούσια γεύματα» προέρχεται από την ομώνυμη κωμωδία τού Μολιέρου, όπου ο Αμφιτρύων, κεντρικό πρόσωπο τού έργου, προσκαλεί φίλους του σε πλούσιο συμπόσιο, για να επιδειχθεί. Χαρακτηριστικός είναι ο ακόλουθος στίχος τής κωμωδίας: le véritable Amphitryon est l'Amphitryon où l'on dîne «ο αληθινός Αμφιτρύων είναι εκείνος στον οποίο γευματίζουμε».
https://en.wikipedia.org/wiki/Amphitryon_(Molière_play)

Η πιο συνηθισμένη χρήση είναι «ο αμφιτρύωνας / οι αμφιτρύωνες της διοργάνωσης / της εκδήλωσης.

Ένας χαρακτηριστικός τίτλος άρθρου: «Από γκαρσόνια της Ευρώπης, αμφιτρύωνες».
 
Top