Εδώ και κάνα χρόνο βρίσκεται στην ελληνική Βικιπαίδεια το λήμμα Σύνδρομο του Σαβάντ — με κεφαλαίο Σ, λες και ο «σαβάν(τ)» είναι κανένας γιατρός, σαν τον Ντάουν.
Στο τελευταίο Ορόγραμμα (91) γίνεται μια προσπάθεια να διορθωθεί αυτή η «ανορθογραφία» και προτείνεται ο όρος «σοφός» – μαζί με τα εισαγωγικά. Αντιγράφω:
Θεωρώ ότι η ιατρική κοινότητα πρέπει να φροντίσει γρήγορα να βρεθεί καλύτερος όρος για τον savant γιατί ο σοφός με τα εισαγωγικά δεν είναι ακριβώς «κατ’ αναλογίαν». Οι Αγγλοσάξονες, από τον προηγούμενο όρο (που δεν τον μεταφράζαμε με τη λέξη σοφός) αφαίρεσαν το idiot και αυτό που έμεινε δεν είναι η καθημερινή αγγλική λέξη για τον σοφό. Η λέξη (δείτε τις χρήσεις) μπορεί να μονοπωλήσει τη συγκεκριμένη σημασία, παραμερίζοντας σε μεγάλο βαθμό την παλαιότερη, και μάλιστα χωρίς να χρειάζεται αυτά τα εισαγωγικά. Στα ελληνικά δεν μπορεί να ξεφυτρώσει ξαφνικά ο «σοφός» με αυτή τη σημασία και την ειρωνεία των εισαγωγικών, κάτι σαν την έκφραση «άτομα με ειδικές ικανότητες», για την οποία ακόμα και άτομα με ειδικές ανάγκες έχουν τις αντιρρήσεις τους – και θα είχαν περισσότερες αν κυκλοφορούσε μέσα σε εισαγωγικά.
Πώς δηλαδή θα μεταφράσουμε το Famous savants; Διάσημοι «σοφοί»; Νομίζω λοιπόν ότι χρειαζόμαστε επειγόντως νέα λέξη και σαν πρώτη σκέψη προτείνω τις ιδιόνους (πληθ. ιδιόνοες) και ιδιόνοια. Αλλά αυτό δεν είναι δική μου δουλειά.
Στο τελευταίο Ορόγραμμα (91) γίνεται μια προσπάθεια να διορθωθεί αυτή η «ανορθογραφία» και προτείνεται ο όρος «σοφός» – μαζί με τα εισαγωγικά. Αντιγράφω:
savant syndrome – σύνδρομο του «σοφού»
Ύστερα από ερώτημα της κας Μαρίας Χατζηβασιλείου σχετικά με την απόδοση του όρου savant syndrome εξετάστηκαν –σε συνεργασία και με τον κ. Άγγελο Πεφάνη, εκπρόσωπο της Εταιρείας Ιατρικών Σπουδών στο ΓΕΣΥ– η έννοια και διάφορες αποδόσεις της στα ελληνικά και επελέγη ελληνικός όρος κατ’ αναλογίαν προς τον αγγλικό. Αναλυτικότερα:
Το savant syndrome πρωτοαναγνωρίστηκε από τον J. L. Down (γνωστό και από το άλλο σύνδρομο που πήρε το όνομά του: σύνδρομο Down). Αυτός χρησιμοποίησε τον όρο idiot savant, του οποίου το πρώτο συνθετικό δηλώνει χαμηλή νοημοσύνη, ενώ το δεύτερο (από το γαλλικό ρήμα savoir) σημαίνει γνώστης ή σοφός, για να περιγράψει κάποιον που είχε εξαιρετική μνήμη αλλά μειωμένη συλλογιστική ικανότητα. Ο όρος αυτός ελάχιστα χρησιμοποιείται σήμερα λόγω των αρνητικών συνδηλώσεών του και χρησιμοποιείται ο όρος savant syndrome, ενώ το πάσχον άτομο, με το ουσιαστικό savant.
Οι άνθρωποι που εμφανίζουν το σύνδρομο αυτό (savants) είναι συνήθως αυτιστικοί, αλλά έχουν μερικές εξαιρετικές δεξιότητες, που όμως αυτές δεν δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό τους ως σοφών (savants). Μάλλον ο αγγλικός όρος δίνεται «κατ΄ευφημισμό».
Οι χρησιμοποιούμενες ελληνικές αποδόσεις π.χ. (από Ίντερνετ): σύνδρομο σαβάντ, σύνδρομο ευφυΐας, σύνδρομο ιδιοφυΐας και άλλες προτάσεις όπως: σύνδρομο υπεραναπληρωτικής ιδιοφυΐας, σύνδρομο υπεραναπληρωτικής νοημοσύνης, σύνδρομο αναπληρωτικής υπερνοημοσύνης ή απλώς σύνδρομο υπεραναπλήρωσης απορρίφθηκαν, δεδομένου ότι οι ικανότητες/δεξιότητες αυτών των ατόμων έχουν ευρύ φάσμα, μερικές μάλιστα δεν έχουν σχέση με την ευφυΐα αυτήν καθεαυτήν.
Κρίθηκε, έτσι, προτιμότερο να ακολουθηθεί, κατ’ αναλογίαν, ο ευφημισμός του αγγλικού όρου, δηλαδή το σύνδρομο του «σοφού», με τοποθέτηση μάλιστα του «σοφού» σε εισαγωγικά. Η απόδοση αυτή, ενώ σαφώς δεν έχει τις αρνητικές συνδηλώσεις του αρχικού όρου idiot savant, υποδηλώνει έμμεσα την ενυπάρχουσα αντίφαση με τον ευφημισμό. Αργότερα, όταν διευκρινιστεί ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός του συνδρόμου, οι νευρολόγοι ενδέχεται να βρουν επιτυχέστερο όρο.
Θυμίζω ότι ο παλαιότερος όρος μεταφραζόταν «ιδιοφυείς μικρόνοες». Καλά και άγια τα διάφορα σύνδρομα, αλλά και ακριβή να ήταν στη φλυαρία τους δεν δίνουν μετάφρασμα για τον ίδιο τον savant (παρεμπιπτόντως, η ευπρεπισμένη λέξη χωρίς το idiot δεν έχει ακόμα περάσει στα αγγλικά λεξικά, που εξακολουθούν να φιλοξενούν την παλιά σημασία, με την οποία σπανιότατα χρησιμοποιείται η λέξη). Μας μένει ο «σαβάντ» (με το «τ» στο τέλος να εκνευρίζει κάθε γαλλομαθή) και ο «σοφός».Ύστερα από ερώτημα της κας Μαρίας Χατζηβασιλείου σχετικά με την απόδοση του όρου savant syndrome εξετάστηκαν –σε συνεργασία και με τον κ. Άγγελο Πεφάνη, εκπρόσωπο της Εταιρείας Ιατρικών Σπουδών στο ΓΕΣΥ– η έννοια και διάφορες αποδόσεις της στα ελληνικά και επελέγη ελληνικός όρος κατ’ αναλογίαν προς τον αγγλικό. Αναλυτικότερα:
Το savant syndrome πρωτοαναγνωρίστηκε από τον J. L. Down (γνωστό και από το άλλο σύνδρομο που πήρε το όνομά του: σύνδρομο Down). Αυτός χρησιμοποίησε τον όρο idiot savant, του οποίου το πρώτο συνθετικό δηλώνει χαμηλή νοημοσύνη, ενώ το δεύτερο (από το γαλλικό ρήμα savoir) σημαίνει γνώστης ή σοφός, για να περιγράψει κάποιον που είχε εξαιρετική μνήμη αλλά μειωμένη συλλογιστική ικανότητα. Ο όρος αυτός ελάχιστα χρησιμοποιείται σήμερα λόγω των αρνητικών συνδηλώσεών του και χρησιμοποιείται ο όρος savant syndrome, ενώ το πάσχον άτομο, με το ουσιαστικό savant.
Οι άνθρωποι που εμφανίζουν το σύνδρομο αυτό (savants) είναι συνήθως αυτιστικοί, αλλά έχουν μερικές εξαιρετικές δεξιότητες, που όμως αυτές δεν δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό τους ως σοφών (savants). Μάλλον ο αγγλικός όρος δίνεται «κατ΄ευφημισμό».
Οι χρησιμοποιούμενες ελληνικές αποδόσεις π.χ. (από Ίντερνετ): σύνδρομο σαβάντ, σύνδρομο ευφυΐας, σύνδρομο ιδιοφυΐας και άλλες προτάσεις όπως: σύνδρομο υπεραναπληρωτικής ιδιοφυΐας, σύνδρομο υπεραναπληρωτικής νοημοσύνης, σύνδρομο αναπληρωτικής υπερνοημοσύνης ή απλώς σύνδρομο υπεραναπλήρωσης απορρίφθηκαν, δεδομένου ότι οι ικανότητες/δεξιότητες αυτών των ατόμων έχουν ευρύ φάσμα, μερικές μάλιστα δεν έχουν σχέση με την ευφυΐα αυτήν καθεαυτήν.
Κρίθηκε, έτσι, προτιμότερο να ακολουθηθεί, κατ’ αναλογίαν, ο ευφημισμός του αγγλικού όρου, δηλαδή το σύνδρομο του «σοφού», με τοποθέτηση μάλιστα του «σοφού» σε εισαγωγικά. Η απόδοση αυτή, ενώ σαφώς δεν έχει τις αρνητικές συνδηλώσεις του αρχικού όρου idiot savant, υποδηλώνει έμμεσα την ενυπάρχουσα αντίφαση με τον ευφημισμό. Αργότερα, όταν διευκρινιστεί ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός του συνδρόμου, οι νευρολόγοι ενδέχεται να βρουν επιτυχέστερο όρο.
Θεωρώ ότι η ιατρική κοινότητα πρέπει να φροντίσει γρήγορα να βρεθεί καλύτερος όρος για τον savant γιατί ο σοφός με τα εισαγωγικά δεν είναι ακριβώς «κατ’ αναλογίαν». Οι Αγγλοσάξονες, από τον προηγούμενο όρο (που δεν τον μεταφράζαμε με τη λέξη σοφός) αφαίρεσαν το idiot και αυτό που έμεινε δεν είναι η καθημερινή αγγλική λέξη για τον σοφό. Η λέξη (δείτε τις χρήσεις) μπορεί να μονοπωλήσει τη συγκεκριμένη σημασία, παραμερίζοντας σε μεγάλο βαθμό την παλαιότερη, και μάλιστα χωρίς να χρειάζεται αυτά τα εισαγωγικά. Στα ελληνικά δεν μπορεί να ξεφυτρώσει ξαφνικά ο «σοφός» με αυτή τη σημασία και την ειρωνεία των εισαγωγικών, κάτι σαν την έκφραση «άτομα με ειδικές ικανότητες», για την οποία ακόμα και άτομα με ειδικές ανάγκες έχουν τις αντιρρήσεις τους – και θα είχαν περισσότερες αν κυκλοφορούσε μέσα σε εισαγωγικά.
Πώς δηλαδή θα μεταφράσουμε το Famous savants; Διάσημοι «σοφοί»; Νομίζω λοιπόν ότι χρειαζόμαστε επειγόντως νέα λέξη και σαν πρώτη σκέψη προτείνω τις ιδιόνους (πληθ. ιδιόνοες) και ιδιόνοια. Αλλά αυτό δεν είναι δική μου δουλειά.
