Περί της χρήσης και εδραίωσης της λέξης «φέτα» στη σημασία “είδος τυριού”

Zazula

Administrator
Staff member
Επειδή έκανα μια αναζήτηση τεκμηρίων για το ότι η σημασία φέτα “είδος τυριού” υπάρχει ήδη από τα τέλη του 19ου αι., προκειμένου να τα χρησιμοποιήσω γι’ αντίκρουση μιας άποψης που εμφανίστηκε στο FB πως τάχατες η λέξη είναι εφεύρημα της δεκαετίας του 1970, κι επειδή είναι βέβαιο πως αυτά στο FB θα χαθούν, τα βάζω εδώ — και προσθέστε κι εσείς ό,τι σχετικό έχετε ή βρίσκετε.

Απλώς να επισημάνω, λόγω και της προέλευσής μου από κτηνοτροφική οικογένεια, ότι η διάκριση φέτα-τελεμές ήταν απόλυτα σαφής και ισχυρή όσο θυμάμαι την οικογένειά μου — η δε χαμηλότερη τιμή του τελεμέ απ’ τη φέτα ίσως και να συνέτεινε (μαζί με άλλα στοιχεία, όπως λ.χ. ο ήχος της λέξης) στην επιβίωση του τελεμέ ως μειωτικού χαρακτηρισμού προσώπων.

«…διά των λόγων της αναιρέσεως διατείνεται ότι ο πωληθείς παρ’ αυτού τυρός δεν ανήκεν εις την κατηγορίαν του τυρού φέτας, δι’ ην πράγματι υπήρχεν η εν τη αποφάσει αναφερομένη αστυνομική διάταξις, αλλ’ ετέραν γνωστήν υπό την ονομασίαν τελεμές, δι’ ην δεν υπήρχεν τοιαύτη ή απόφασις γνωμοδοτικής επιτροπής ότι επωλήθη εις υπερβολικήν τιμήν…» (Θέμις, 1921)

«Περί πωλήσεως τυρού τύπου Αγράφων και φέτας Ελληνικού κατασκευασθέντων εν τη Γεωργική Σχολή Κασσαβετείας κατά την τυροκομικήν περίοδον του 1903»
(Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, 1903)

«φέτα (η) Είδος λευκού μαλακού τυριού διατηρουμένου εντός άλμης»
(Λεξικό Πρωίας, τόμ. Β, σελ 2272, έτος έκδοσης 1932)

«Προς τούτο πρέπει να ληφθώσιν ειδικά διοικητικά, νομοθετικά και οικονομολογικά μέτρα, δι’ ων η αγοραία τιμή τινών τουλάχιστον ζωικών τροφίμων, όπως των ωών, τού γάλακτος και των κοινοτέρων ειδών του τυρού (φέτας, κασσερίου και άλλων σκληρών τυρών), ως και των ευθηνοτέρων ειδών των κρεάτων και των ιχθύων, νωπών ή αλιπάστων, ελαττωθή κατά το δυνατόν εις τιμάς επιτρέπουσας την συχνοτέραν χρήσιν των τροφίμων τούτων υπό των απορωτέρων τάξεων.»
(Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, τόμος ΙΒ, σελ. 468, έτος 1937)

«Τυρί· […] φέτα· τουλουμοτύρι· τουλουμίσιο· κασέρι […]»
(Συνώνυμα και συγγενικά: τέχνες και σύνεργα / Πέτρου Βλαστού, σελ. 279, έτος έκδοσης 1931)

«τυρός φέτα»
(Κυθηραϊκή Επιθεώρηση, 1923)

Ο όρος «τυρός εν άλμη (φέτα, τουλουμοτύρι)» εμφανίζεται στη Στατιστική Επιθεώρηση της Ελλάδος από το 1931, με στοιχεία από το 1927. Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, ότι η συγκεκριμένη αναφορά έχει να κάνει με εισαγωγές (παρότι “Π.Ο.Π.” η «φέτα», με τα σημερινά δεδομένα). Η ΣΕΕ του 1931 ήταν η δεύτερη που εκδόθηκε, σε εκείνη του 1930 η αναφορά ήταν σε «τυρό εν γένει». Τις αντίστοιχες χρονιές ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή δεν εξειδικεύεται σε «φέτα», αλλά σε «τυρό λευκό» — πράγμα εύλογο, καθότι επιτρέπει συμπερίληψη σαφώς φθηνότερων της φέτας άσπρων τυριών.

«Το πρόσωπόν του απέκτησε την λευκότητα τυρού φέτας. Η επιδερμίς του έστιλβεν ως επιφάνεια δοχείου ελαίου. Αι παρειαί του εκοκκίνιζαν ως κοκκινογούλια και τα μέλη του, εν γένει, απέσταζαν, ούτως ειπείν, λίπος.»
(Ο βασιλεύς της Ξηροκαμπιάς / Δημητρίου Ηλιάδου, σελ. 33, έτος έκδοσης 1924)

«Η οικογένεια Παπαδέλη δειπνούσε, στριμωγμένη στο μακρύ τραπέζι. Απλό φαΐ. Λίγο κρέας με φασόλια, φανερό περίσσεμα του μεσημεριού. Μια μεγάλη αγγουροντοματοσαλάτα, τυρί φέτα, και ψωμί. Μπόλικο ψωμί, χορταστικό, που το κατέβαζαν τα έξη παιδιά με μεγάλες μπουκιές. Όλοι, εξόν απ’ τη μητέρα, τρώγαν λαίμαργα, και σιωπηλοί, αφοσιωμένοι στο φαΐ και στους συλλογισμούς τους.»
(Ο Γιούγκερμαν και τα στερνά του / Μ. Καραγάτσης, Νέα Εστία, τόμος ΚΓ, σελ. 540, έτος 1938)
 

SBE

¥
Αν κατάλαβα καλά, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η λέξη "φέτα" είναι επινόηση της δεκαετίας του '70;
Δηλαδή όταν εγώ μικρή τη δεκαετία του '70 δεν έβαζα φέτα στο στόμα μου και με κυνηγούσαν οι παππούδες μου, οι παππούδες χρησιμοποιούσαν γλώσσα μοδάτη και σύγχρονη;
 

Zazula

Administrator
Staff member
Αν κατάλαβα καλά, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η λέξη "φέτα" είναι επινόηση της δεκαετίας του '70;
 

Attachments

  • φέτα.png
    φέτα.png
    19.6 KB · Views: 411

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Για να πάμε ακόμη πιο πίσω χρονικά, ίσως να ψάξουμε αυτό (από http://www.tsopanaki.gr/2012-03-17-13-35-52.html)

Στην Κύπρο εισήχθη η συνταγή από την Ελλάδα και είναι τεκμηριωμένη η παραγωγή και η εξαγωγή φέτας ήδη από το 1904, ωστόσο μετά την κατοχύρωσή της στην Ελλάδα οι τυροπαραγωγοί αναγκάστηκαν να τη μετονομάσουν. Οι περισσότεροι παραγωγοί υιοθέτησαν επίσημα τον όρο «λευκό τυρί», ενώ οι καταναλωτές δεν έπαυσαν να την ονομάζουν «φέτα» στην καθημερινότητά τους.
 

Earion

Moderator
Staff member
οι καταναλωτές δεν έπαυσαν να την ονομάζουν «φέτα» στην καθημερινότητά τους.

Πολύ σωστά. Φέτα ζητούσαν στον μπακάλη στη δεκαετία του 1960.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Στην Κύπρο εισήχθη η συνταγή από την Ελλάδα και είναι τεκμηριωμένη η παραγωγή και η εξαγωγή φέτας ήδη από το 1904, ωστόσο μετά την κατοχύρωσή της στην Ελλάδα οι τυροπαραγωγοί αναγκάστηκαν να τη μετονομάσουν. Οι περισσότεροι παραγωγοί υιοθέτησαν επίσημα τον όρο «λευκό τυρί», ενώ οι καταναλωτές δεν έπαυσαν να την ονομάζουν «φέτα» στην καθημερινότητά τους.
Δεδομένου ότι αυτός που τα γράφει αυτά έχει για κάποιον λόγο σημείο αναφοράς του την Κύπρο, εγώ καταλαβαίνω ότι οι «παραγωγοί» και οι «καταναλωτές» στη δεύτερη πρόταση είναι Κύπριοι.

Αλλά φυσικά αυτό δεν λέει κάτι για τη χρήση του όρου «φέτα» στην Ελλάδα, άλλωστε εξαρχής είπα πως μπορώ από πρώτο χέρι να επιβεβαιώσω πως ήταν διαδεδομένη και μεταξύ των κτηνοτρόφων και τυροκόμων, και μεταξύ των εμπόρων, και μεταξύ των καταναλωτών.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Αλλά φυσικά αυτό δεν λέει κάτι για τη χρήση του όρου «φέτα» στην Ελλάδα, άλλωστε εξαρχής είπα πως μπορώ από πρώτο χέρι να επιβεβαιώσω πως ήταν διαδεδομένη και μεταξύ των κτηνοτρόφων και τυροκόμων, και μεταξύ των εμπόρων, και μεταξύ των καταναλωτών.

Επιπλέον, ο όρος «Ελλάδα» του 1900 δεν έχει καμία σχέση με τον αντίστοιχο όρο σήμερα.
 

SBE

¥
Πολύ φοβάμαι ότι η βαρύτητα του φεισμπουκικού διαλόγου περί φέτας που παρατίθεται πιο πάνω ειναι ίδια με τις συζητήσεις περί δισεκατομμυρίων λέξεων της ελληνικής γλώσσας.
Δυστυχώς δεν έχω πρόχειρο κανένα ετυμολογικό-ιστορικό λεξικό, αλλά βρήκα αυτό εδώ (που δεν ξέρω αν είναι σοβαρό, δε μου μοιάζει συνωμοσιολογικό ελληνόπληκτο πάντως) ¨
Η πρώτη γραπτή αναφορά της ονομασίας υπάρχει στο κατάστημα του συριανού τοκιστή Στ. Ρήγα, όταν στις 23 Απριλίου 1892 αγοράζει φέτα.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Πολύ φοβάμαι ότι η βαρύτητα του φεισμπουκικού διαλόγου περί φέτας που παρατίθεται πιο πάνω ειναι ίδια με τις συζητήσεις περί δισεκατομμυρίων λέξεων της ελληνικής γλώσσας.
Πιθανότατα — αλλά αν δεν τα καταπολεμήσεις αυτά μικρά, τα βρίσκεις κατόπιν μπροστά σου μεγάλα.

Δυστυχώς δεν έχω πρόχειρο κανένα ετυμολογικό-ιστορικό λεξικό, αλλά βρήκα αυτό εδώ (που δεν ξέρω αν είναι σοβαρό, δε μου μοιάζει συνωμοσιολογικό ελληνόπληκτο πάντως) ¨
Η πρώτη γραπτή αναφορά της ονομασίας υπάρχει στο κατάστημα του συριανού τοκιστή Στ. Ρήγα, όταν στις 23 Απριλίου 1892 αγοράζει φέτα.
Την αναφορά την είχα βρει κι εγώ, όπως κι εκείνη του Δόκτορα, αλλά το νήμα το άνοιξα κατά κύριο λόγο για πρωτογενείς πηγές.
 

SBE

¥
Δεν υπάρχει πουθενά κανένα δημόσιο έγγραφο των αρχ'ων του 20ου αιώνα π.χ. που να αναφέρεται σε τρόφιμα και ποτά; Δεν μπορεί, θα υπάρχει!
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Ενδιαφέρον ότι το βιβλίο του 1899 αναφέρεται σε φέτα από αγελαδινό γάλα.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Ενδιαφέρον ότι το βιβλίο του 1899 αναφέρεται σε φέτα από αγελαδινό γάλα.
Αν μιλήσεις με παλιούς κτηνοτρόφους πάλι το ίδιο θα σου πουν· ασχέτως του πώς έγινε κατόπιν η διαδικασία Π.Ο.Π. του προϊόντος.
 
Top