metafrasi banner

"institution" με την έννοια "οργανισμός, (θεσμικό) όργανο"

"Τα μέτρα που επιβάλλει ο θεσμός..." (από το βιβλιαράκι της κυριακάτικης Αυγής που περιέχει άρθρα της Monde Diplomatique για την "Ευρώπη σε κρίση"). Όχι, βρε παιδιά. Το ΔΝΤ δεν είναι "θεσμός" και το institution δεν μεταφράζεται παντού και πάντα με το "θεσμός".
Οι βασικές σημασίες του "institution" συνοψίζονται με τον ακόλουθο τρόπο στο Collins Cobuild:

1 An institution is a large important organization such as a university, church, or bank.
The Hong Kong Bank is Hong Kong's largest financial institution.
2 An institution is a building where certain people are looked after, for example people who are mentally ill or children who have no parents.
Larry has been in an institution since he was four...
3 An institution is a custom or system that is considered an important or typical feature of a particular society or group, usually because it has existed for a long time.
I believe in the institution of marriage.
4 The institution of a new system is the act of starting it or bringing it in.
There was never an official institution of censorship in Albania.


Οι αποδόσεις στα ελληνικά είναι εύκολο να βρεθούν, και τα πράγματα είναι μάλλον ξεκάθαρα όσον αφορά τις βασικές αποδόσεις των τριών τελευταίων σημασιών (2- ίδρυμα, 3- θεσμός, 4- θεσμοθέτηση, θέσπιση). Η πρώτη όμως σημασία του "institution" προξενεί ενδημικά προβλήματα, με χαρακτηριστικότερο όλων εκείνο που αναφέρεται στο ποστ που προκάλεσε το άνοιγμα αυτού του νήματος: δηλαδή τη μηχανική αντιστοίχιση των λέξεων institution και θεσμός, και όποιον πάρει ο χάρος. Ας δούμε όμως τι μας λένε και άλλα λεξικά σχετικά με αυτή την πρώτη σημασία:

[Longman] a large organization that has a particular kind of work or purpose - financial/educational/research etc institution
the government and other political institutions
powerful institutions such as world banks
the Institution of Electrical Engineers

[Longman Thesaurus] a large important organization such as a bank, church, or university : The University is an important academic institution. | financial institutions such as banks
[Oxford Dictionary of English] An organization founded for a religious, educational, professional, or social purpose.
• an organization providing residential care for people with special needs: about 5 per cent of elderly people live in institutions.
• an established official organization having an important role in a society, such as the Church or parliament: the institutions of democratic government.
• a large company or other organization involved in financial trading: City institutions.
[Wiktionary] An established organisation, especially one dedicated to education, public service, culture or the care of the destitute, poor etc.


Ως προς την ελληνική απόδοση, μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

- Κατά βάση, έχουμε εκπαιδευτικά/ πανεπιστημιακά/ ερευνητικά/ πιστωτικά/ θρησκευτικά κτλ. ιδρύματα.

- Όταν τα ιδρύματα αναφέρονται όχι στην απτή υπόστασή τους αλλά στη γενική έννοιά τους, είναι δυνατόν να γίνει λόγος για θεσμό. Μπορούμε να μιλήσουμε για τον "θεσμό του πανεπιστημίου", αλλά όχι για τους "πανεπιστημιακούς θεσμούς" και να εννοούμε το Καποδιστριακό συν το Αριστοτέλειο κτλ. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται σαφώς για τη σημασία 3 που έχει εισχωρήσει στη σημασία 1.

- Από την άλλη πλευρά, κυρίως σε διεθνές επίπεδο, έχουμε την περίπτωση που μας προκάλεσε πρόβλημα εξαρχής, όπως όταν αναφερόμαστε στο ΔΝΤ, στην Παγκόσμια Τράπεζα, στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου κτλ. Εκεί έχουμε να κάνουμε με οργανισμούς, οι οποίοι μάλιστα βρίσκονται συνήθως ψηλά στην ιεραρχία καθώς έχουν προκύψει από ευρείες διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις. Όπως στα ελληνικά δεν θα λέγαμε εύκολα Οργανισμός των Απανταχού Λεξιλόγων, έτσι και στα αγγλικά αυτό μάλλον δεν θα χαρακτηριζόταν institution. Δεν νομίζω να έχω συναντήσει ποτέ το international institutions με έννοια άλλη από τους διεθνείς οργανισμούς, επομένως συνώνυμο του international organizations, το οποίο όμως έχει τη δυνατότητα να περιλάβει και οργανισμούς σαφώς υποδεέστερης θεσμοθέτησης.

Στην ΕΕ αντιμετώπισαν την ανάγκη διάκρισης ανάμεσα στα όργανα που ιδρύονται από την ίδια την καταστατική Συνθήκη (institutions - άρθρο 13 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση) και τα όργανα που ιδρύονται με πράξεις του "παράγωγου" δικαίου (agencies, bodies κτλ.). Εκεί τα πρώτα καθιερώθηκαν ως θεσμικά όργανα (αλλά αναφέρονται και ως σκέτα όργανα ανάλογα με τα συμφραζόμενα) και τα δεύτερα ως επικουρικά όργανα, αλλά επίσης και ως υπηρεσίες, οργανισμοί και διάφορα άλλα, πάντα με προσοχή να διατηρείται η διάκριση από τα θεσμικά όργανα.

Οι επισημάνσεις αυτές δεν θα ήταν καθόλου άχρηστες αν μας τύχει το institutions με τέτοια έννοια και σε εθνικό επίπεδο (μου έχει τύχει, αλλά δεν το έχω καταγράψει). Μου έχουν φανεί χρήσιμα τα θεσμικά όργανα αλλά και οι θεσμικοί μηχανισμοί.
 
Top