Στίγμα: μόνο αρνητικό ή και θετικό;

Το ΛΚΝ δεν γνωρίζει τη θετική σημασία του "στίγματος", στη μεταφορική χρήση της λέξης:

4. (μτφ.) έντονα μειωτικός χαρακτηρισμός που αποδίδεται σε κπ. και από τον οποίο είναι πολύ δύσκολο να απαλλαγεί· ηθικό στίγμα: Έχει το ~ του απατεώνα. Προσπαθεί να αποβάλει το ~ του προδότη. H ομοφυλοφιλία θεωρείται από ορισμένους κοινωνικό ~.

Αντιθέτως, το ΛΝΕΓ τη γνωρίζει:

(β) σημάδι δηλωτικό της παρουσίας κάποιου, κυρ. στη ΦΡ. αφήνω (κάπου / σε κάτι) το στίγμα μου (έχω καθοριστική παρουσία σε κάτι: η δράση του άφησε το στίγμα της στην ιστορία εκείνης της περιόδου || το γεγονός αυτό άφησε το στίγμα του στην πολιτική ζωή της χώρας)

Ουφ!

Costas said:

Αντιθέτως, το ΛΝΕΓ τη γνωρίζει:

(β) σημάδι δηλωτικό της παρουσίας κάποιου, κυρ. στη ΦΡ. αφήνω (κάπου / σε κάτι) το στίγμα μου (έχω καθοριστική παρουσία σε κάτι: η δράση του άφησε το στίγμα της στην ιστορία εκείνης της περιόδου || το γεγονός αυτό άφησε το στίγμα του στην πολιτική ζωή της χώρας)

Click to expand...

Πώς προκύπτει ότι οι συγκεκριμένες αναφορές είναι σε κάτι θετικό; Παρουσία, ναι· θετική, όμως;

Βλέποντας τον τίτλο του νήματος, η πρώτη μου σκέψη ήταν: μα πότε μπορεί να είναι θετικό το στίγμα; Αλλά διαβάζοντας τα παραδείγματα του ΛΝΕΓ (θα σε στενοχωρήσω, Δόκτωρ) άλλαξα λίγο γνώμη.

Πέραν της φράσης "άφηνω το στίγμα μου" (μιλάω γι' αυτό το "κυρ.") πού αλλού έχει θετική έννοια το "στίγμα";

Marinos said:

Βλέποντας τον τίτλο του νήματος, η πρώτη μου σκέψη ήταν: μα πότε μπορεί να είναι θετικό το στίγμα; Αλλά διαβάζοντας τα παραδείγματα του ΛΝΕΓ (θα σε στενοχωρήσω, Δόκτωρ) άλλαξα λίγο γνώμη.

Click to expand...

Η παρατήρησή σου άφησε το στίγμα της, αλλά δεν στενοχωρήθηκα. Θα ήθελα πάντως να δω τα παραδείγματα στο συνολικό τους περιβάλλον. Εναλλακτικά, φτιάξτε εσείς.

Ας πω δυο τρία παραδείγματα:

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής άφησε το στίγμα του στην περίοδο της λεγόμενης χρυσής οκταετίας, 1955-1963.
Το τσουνάμι της Φουκουσίμα άφησε το στίγμα του στην πολιτική ζωή της Ιαπωνίας.
Η ποίηση του Ελύτη άφησε το στίγμα της στην ελληνική κοινωνία.

(Αυτό που θέλω να πω είναι ότι είναι τόσο έντονα μειωτικός ο χαρακτηρισμός, όπως λέει το ΛΚΝ, που πρέπει να είναι πολύ ξεκάθαρη και πολύ επαινετική όλη η υπόλοιπη φράση --και πάλι, δύσκολο είναι.)

Τα παραδείγματα κατά την γνώμη μου είναι ατυχή, γιατί είναι διφορούμενα. Το να αφήσεις το στίγμα σου στην πολιτική μπορεί να σημαίνει κάτι κακό. Μπορούμε όμως να πούμε "άφησε το στίγμα του στην λογοτεχνική παραγωγή του τόπου", που είναι συνώνυμο της επιρροής, κάτι που στην τέχνη νοείται συνήθως θετικό.

Νομίζω πάντως ότι αυτό το στίγμα έχει διαφορετική πηγή. Έτσι όπως το αντιλαμβάνομαι προκύπτει από τον ρανταρικό εντοπισμό (στίγμα) κι όχι από το σημάδι (π.χ. στίγμα προσώπου). Το πρώτο μπορεί να έχει ουδέτερη ως θετική χροιά, γιατί σε τοποθετεί στον χάρτη, πάει να πει έχεις κάνει κάτι σημαντικό.

drsiebenmal said:

Η παρατήρησή σου άφησε το στίγμα της, αλλά δεν στενοχωρήθηκα.

Click to expand...

Χμμφφφ! χαρ χαρ χαρ! Συμφωνώ εντελώς, κατά τα άλλα.

Το θετικό στίγμα έχω την υποψία ότι έχει προκύψει από απόδοση του αγγλικού left his mark:

leave its (or one's or a) mark
have a lasting or significant effect: he left his mark on English football
http://oxforddictionaries.com/definition/english/mark?q=mark

Πάντως το στιγματίζω έχει μόνο αρνητική σημασία:

ΛΚΝ
στιγματίζω [stiγmatízo] -ομαι Ρ2.1 : α. κατηγορώ, επικρίνω κτ. ή κπ. με οξύτητα, επισημαίνοντας τον ιδιαίτερα αρνητικό χαρακτήρα των ενεργειών του, τον στηλιτεύω: Φαινόμενα ηθικής παρακμής πρέπει να στιγματίζονται. Στιγματίστηκε δημόσια για την ανέντιμη διαγωγή του. β. αποδίδω σε κπ. ένα βαρύ χαρακτηρισμό, που έχει ως αποτέλεσμα την οριστι κή ηθική του μείωση ή εξόντωση: H κοινωνία τον στιγμάτισε ως ψεύτη. Οι ανήλικοι παραβάτες του νόμου δεν πρέπει να στιγματίζονται με τη δημοσίευση των ονομάτων τους. Ένας άνθρωπος στιγματισμένος ως κλέφτης δεν μπορεί να βρει εύκολα δουλειά.

[λόγ. < ελνστ. στιγματίζω `σημα δεύω΄ σημδ. γαλλ. stigmatiser & αγγλ. stigmatize < ελνστ. στιγματίζω (δες στο στίγμα 1)]

nickel said:

Το θετικό στίγμα έχω την υποψία ότι έχει προκύψει από απόδοση του αγγλικού left his mark:

leave its (or one's or a) mark
have a lasting or significant effect: he left his mark on English football
http://oxforddictionaries.com/definition/english/mark?q=mark

Click to expand...

Λέτε η "θετική" σημασία του στίγματος να προήλθε από κάποια ατυχή μετάφραση αντί του "αφήνω το σημάδι μου";

Eleni_B said:

Λέτε η "θετική" σημασία του στίγματος να προήλθε από κάποια ατυχή μετάφραση αντί του "αφήνω το σημάδι μου";

Click to expand...

Δεν ξέρω. Το στίγμα σημαίνει σημάδι. Την αρνητική σημασία την απέκτησε στην πορεία. Δεν υπάρχει αρνητική σημασία στο ακτοπλοϊκό στίγμα. Επίσης, δεν έχουμε χρησιμοποιήσει το στίγμα για να αποδώσουμε (με κάποια σύμφραση τού κάνω με το στίγμα) το make one's mark (attain recognition or distinction: it took four years of struggle before we managed to make our mark). Έχω τη βάσιμη υποψία μου, αλλά δεν θεωρώ ότι είναι κακό το αποτέλεσμα. Από την άλλη, είμαι βέβαιος ότι κάποιοι προτιμούν το «άφησε το αποτύπωμά του».

To "στιγματίζω" το βλέπω να χρησιμοποιείται καμιά φορά λαθεμένα θετικό, πρέπει να έχω γράψει και στο ιστολόγιο, ιδίως σε νεκρολογίες όταν λένε ότι ο τάδε "στιγμάτισε την εποχή του" (αντί για σημάδεψε), όπως εδώ η Μέριλυν:
http://www.athensmagazine.gr/portal/gossip/15412

...that marked an era...

Καλά, σε καμιά δεκαπενταριά χρόνια μπορεί να ξαναγίνει η συζήτηση, από κάποιον που θα διαπιστώνει ότι το ΛΚΝ (Γ΄ έκδοση, του 2025) έχει στο λήμμα στίγμα τη θετική σημασία (αφήνω το στίγμα μου), αλλά έχει ξεχάσει να βάλει τη θετική σημασία στο ρήμα στιγματίζω.

nickel said:

...that marked an era...

Καλά, σε καμιά δεκαπενταριά χρόνια μπορεί να ξαναγίνει η συζήτηση, από κάποιον που θα διαπιστώνει ότι το ΛΚΝ (Γ΄ έκδοση, του 2025) έχει στο λήμμα στίγμα τη θετική σημασία (αφήνω το στίγμα μου), αλλά έχει ξεχάσει να βάλει τη θετική σημασία στο ρήμα στιγματίζω.

Click to expand...

Να τους στείλουμε ένα μέιλ, κάτι...

Από γλωσσική άποψη, πάντως, στιγματίζω, σημαδεύω και αφήνω αποτύπωμα (ή στάμπα) είναι το ίδιο. Θέλω να πω ότι δεν υπάρχει κάποιος εγγενής λόγος κάποιο απ' αυτά να έχει θετική χροιά.

Hellegennes said:

Θέλω να πω ότι δεν υπάρχει κάποιος εγγενής λόγος κάποιο απ' αυτά να έχει θετική χροιά.

Click to expand...

Δηλαδή, εσύ δεν πιστεύεις στη νοηματική γλώσσα; :) ;):cheek:

Hellegennes said:

Από γλωσσική άποψη, πάντως, στιγματίζω, σημαδεύω και αφήνω αποτύπωμα (ή στάμπα) είναι το ίδιο. Θέλω να πω ότι δεν υπάρχει κάποιος εγγενής λόγος κάποιο απ' αυτά να έχει θετική χροιά.

Click to expand...

Μισό -πώς δεν υπάρχει, αφού το στίγμα είναι πολύ συχνά αρνητικό, ενώ το σημάδι ή το αποτύπωμα είναι ουδέτερα;

sarant said:

Μισό -πώς δεν υπάρχει, αφού το στίγμα είναι πολύ συχνά αρνητικό, ενώ το σημάδι ή το αποτύπωμα είναι ουδέτερα;

Click to expand...

Το σημάδι τουλάχιστον είναι πολλές φορές αρνητικό. Λέμε "το γεγονός τον σημάδεψε", "είναι σημαδεμένος", "έχει σημάδια στο σώμα του", "τού άφησε/έμεινε σημάδι". Ετυμολογικά οι λέξεις "σημάδι" και "στίγμα" είναι στην ουσία το ίδιο πράγμα. Το αποτύπωμα, ναι, είναι πιο συχνά ουδέτερο (δεν λείπουν όμως και οι αρνητικές συμφράσεις).

Ναι και ο Π. Μανδραβέλης να γράφει για τα επεισόδια του 2008 και τη «μέρα του Αλέξη»:

Είναι τα παιδιά που έζησαν τη μέθη του δρόμου, ένιωσαν την αδρεναλίνη του αγώνα και θέλησαν με κάποιον (έστω ηροστράτειο) τρόπο να αφήσουν το στίγμα τους στην Ιστορία.

Αντί για ίχνος, αποτύπωμα, σημάδι. Και όχι επειδή το εννοεί αρνητικά.

nickel said:

Ναι και ο Π. Μανδραβέλης να γράφει για τα επεισόδια του 2008 και τη «μέρα του Αλέξη»:

Είναι τα παιδιά που έζησαν τη μέθη του δρόμου, ένιωσαν την αδρεναλίνη του αγώνα και θέλησαν με κάποιον (έστω ηροστράτειο) τρόπο να αφήσουν το στίγμα τους στην Ιστορία.

Αντί για ίχνος, αποτύπωμα, σημάδι. Και όχι επειδή το εννοεί αρνητικά.

Click to expand...

Μα και φυσικά το εννοεί αρνητικά. Δεν γράφει πέντε λέξεις πιο μπροστά για ηροστράτειο τρόπο;

Στο μήνυμα #1, στην εγγραφή του ΛΝΕΓ, δεν βλέπουμε να θεωρείται αρνητική αυτή η σημασία του στίγματος. Όταν θέλεις να αφήσεις το αποτύπωμά σου στην ιστορία, ο ιδιωματισμός δεν περιγράφει αν σκέφτηκες πρώτα να πλύνεις τα πόδια σου ή όχι.