Ιεράρχηση κριτηρίων στην ετυμολογική έρευνα

nickel

Administrator
Staff member
Στο τρέχον τεύχος (19) της Γλωσσολογίας θα βρείτε κείμενο του Θ. Μωυσιάδη με τίτλο «Ιεράρχηση κριτηρίων στην ετυμολογική έρευνα». Αποσπώ μία ενότητα και τέσσερις τίτλους. Ολόκληρο το άρθρο θα το βρείτε εκεί, σε pdf, με ανάλυση και ενδιαφέροντα παραδείγματα.


2. Κατευθυντήριες γραμμές στην ετυμολογική έρευνα
Η ιεράρχηση των κριτηρίων είναι απολύτως αναγκαία στην ετυμολογία και στη λεξικογραφική επεξεργασία τού ετυμολογικού λήμματος, ιδίως όταν ο ετυμολόγος πρέπει να χειριστεί διιστάμενες προτάσεις, φαινομενικώς ισοδύναμες ή ισόκυρες. Με βάση τις αρχές αυτές, ο γλωσσολόγος θα κινηθεί σε δύο θεμελιώδεις άξονες:
α) Προτεραιότητα: Ο ετυμολόγος χρειάζεται να αποφασίσει ποιο κριτήριο πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν πρώτο, καθώς και ποιο θα είναι το σημείο αφετηρίας στην αξιολόγηση του ετύμου. Επιπλέον, είναι αναγκαίο να ασκήσει καλή κρίση στον χειρισμό τού γλωσσικού υλικού, ώστε να διακρίνει ποιο στοιχείο από τον όγκο των δεδομένων έχει προτεραιότητα για την έρευνα.
β) Σπουδαιότητα: Ο ετυμολόγος θα χρειαστεί να αποφασίσει ποια κριτήρια έχουν τον πλέον βαρύνοντα ρόλο, όταν φαίνεται ότι περισσότερες από μία αρχές ή διέξοδοι θα μπορούσαν να επιλεγούν στη μελετώμενη περίπτωση. Ακόμη, θα χρειαστεί να επιλέξει κάποια αρχή ως κανόνα, ο οποίος θα τον βοηθήσει να αποφύγει κατά το δυνατόν το ετυμολογικό σφάλμα.
Χωρίς να καλύπτεται κάθε πλευρά τού ζητήματος, οι ακόλουθες τέσσερεις κατευθυντήριες γραμμές αποδεικνύονται καίριες:

2.1. Το μορφολογικό κριτήριο έχει προτεραιότητα έναντι της φωνητικής ομοιότητας
2.2. Τα κριτήρια μορφής έχουν προτεραιότητα έναντι της σημασιολογικής εγγύτητας
2.3. Τα γλωσσολογικά κριτήρια έχουν προτεραιότητα έναντι των εξωγλωσσικών
2.4. Η αρχή τής ομοχρονίας είναι ισχυρός παράγοντας ελέγχου τής ετυμολογικής πρότασης
 
Top