Il n'est rien si beau et légitime, que de faire bien l'homme et dûment

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Για την ακρίβεια, Il n'est rien si beau et legitime, que de faire bien l'homme et deuëment, Montaigne, Essais, Livre III, Chapitre XIII, De l'experience (Μονταίν, Δοκίμια, Βιβλίο Γ', κεφάλαιο 13, περί εμπειρίας). Το απόσπασμα που ακολουθεί, από τον ίδιο σύνδεσμο, είναι της έκδοσης του 1595, δηλαδή της χρονιάς που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το συγκεκριμένο Δοκίμιο, οπότε μη σας ξενίσει η ορθογραφία:
Le peuple se trompe : on va bien plus facilement par les bouts, où l'extremité sert de borne, d'arrest et de guide, que par la voye du milieu large et ouverte, et selon l'art, que selon nature ; mais bien moins noblement aussi, et moins recommendablement. La grandeur de l'ame n'est pas tant, tirer à mont, et tirer avant, comme sçavoir se ranger et circonscrire. Elle tient pour grand, tout ce qui est assez. Et montre sa hauteur, à aimer mieux les choses moyennes, que les eminentes. Il n'est rien si beau et legitime, que de faire bien l'homme et deuëment. Ny science si arduë que de bien sçavoir vivre cette vie. Et de nos maladies la plus sauvage, c'est mespriser nostre estre

Είδα ότι τα Δοκίμια έχουν μεταφραστεί, ωστόσο δεν έχω κάποιο αντίτυπο. Αν κανείς έχει, θα μπορούσε να δει πώς έχει αποδοθεί αυτή η φράση;

Εντωμεταξύ, η απόδοση της επίμαχης πρότασης στα αγγλικά:
Grandeur of soul consists not so much in mounting and in pressing forward, as in knowing how to govern and circumscribe itself; it takes everything for great, that is enough, and demonstrates itself better in moderate than in eminent things. There is nothing so fine and legitimate as well and duly to play the man; nor science so arduous as well and naturally to know how to live this life; and of all the infirmities we have, 'tis the most savage to despise our being.

Και μέχρι να βρεθεί κανείς καλός άνθρωπος να μας πει αν και πώς έχει αποδοθεί, να κάνουμε μια απόπειρα να το μεταφράσουμε εμείς;

Βρήκα σε αυτόν τον πολύ χρήσιμο σύνδεσμο ότι το νόημα της λέξης légitime (που τότε γραφόταν legitime) την εποχή που εκδόθηκαν τα Δοκίμια δεν ήταν και πολύ διαφορετική από ό,τι είναι σήμερα, σημαίνει δηλαδή «νόμιμος» αλλά και «λογικός, δίκαιος».

Απόπειρα πρώτη, λοιπόν (με επιείκεια, ε; ):

Δεν υπάρχει τίποτα ωραιότερο και πιο δίκαιο απ' το να παίζεις σωστά και τίμια το ρόλο σου ως άνθρωπος.

Τι λέτε;
 

nickel

Administrator
Staff member
Με δυσκολεύει το legitime. Δίκαιο; Θεμιτό; Αυθεντικό, μήπως;

Και μέχρι να κατασταλάξουμε, μια προσωπική προτίμηση, για το μέτρο της πρότασης: «πιο όμορφο και πιο...». Δηλαδή, στο μέτρο μού πηγαίνει η επανάληψη του «πιο». Έχω άδικο;
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Την έννοια του «αυθεντικού» δεν την είχε τότε, νομίζω.
 

Earion

Moderator
Staff member
Η λαϊκή άποψη είναι εσφαλμένη: είναι πολύ πιο εύκολο να πηγαίνεις από την άκρη, όπου το εξωτερικό όριο χρησιμεύει για οριοθέτημα και οδηγός, αντί να πηγαίνεις από τη μέση οδό, πλατιά κι ανοιχτή. Είναι πολύ πιο εύκολο να πηγαίνεις σύμφωνα με την τέχνη παρά σύμφωνα με τη φύση, αλλά είναι επίσης πολύ λιγότερο τιμητικό και λιγότερο επαινετό. Το μεγαλείο της ψυχής δεν είναι τόσο να τραβάει κατά πάνω και να τραβάει κατά μπρος, όσο να ξέρει να προσαρμόζεται και να περιορίζεται. Θεωρεί μεγάλο ό,τι είναι αρκετό, και δείχνει την ανωτερότητά της με την προτίμηση προς τα μέτρια πράγματα παρά προς τα εξέχοντα. Δεν υπάρχει τίποτα τόσο όμορφο και θεμιτό όσο το να παίζεις τον άνθρωπο καλά και ταιριαστά, ούτε γνώση τόσο δύσκολη από το να ξέρεις να ζεις ετούτη τη ζωή όμορφα και φυσικά· κι η πιο βάρβαρη αρρώστια μας είναι να περιφρονούμε την ύπαρξή μας.​

Μισέλ ντε Μονταίνι. Δοκίμια. Μετάφραση Φίλιππος Δρακονταειδής. Αθήνα: Εστία, 1985.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Και τώρα που είδαμε και το μεταφρασμένο από τον Φ.Δ. να πω ότι δεν καταλαβαίνω τι μπορεί να σημαίνει «θεμιτό» εδώ (ούτε το legitimate στο αγγλικό, ούτε τα υπόλοιπα με πολυευχαριστούν -- και θα έψαχνα μήπως υπήρχε τότε καμιά δευτερεύουσα σημασία "εύλογος" ή "έμφυτος") και να πω επίσης ότι θα προτιμούσα το "υποδύομαι" αντί του "παίζω". Αλλά τέτοιου επιπέδου γαλλικά δεν ξέρω, μόνο από τη μετάφραση κρίνω και τελικά, γούστα ειναι αυτά...
 

Earion

Moderator
Staff member
Τώρα που είναι ημέρες εξετάσεων, ας προσαρμοστούμε κι εμείς:

Όταν τελειώσετε με την καθαυτό εργασία σας, παρακαλώ σημειώστε/σχολιάστε:
(α) οριοθέτημα. Τι ωραία λέξη! Τι ακριβώς μεταφράζει; Το borne, ή το arrêt;
(β) Μισέλ ντε Μονταίνι. Είχε γίνει λίγο σούσουρο την εποχή που κυκλοφόρησε η μετάφραση, και ο Δρακονταειδής έλεγε πως αυτή είναι η επιλογή του για να αποδώσει το GN. Μήπως είχανε κάποιο λόγο οι παλαιοί που παρέπλεαν το σκόπελο λέγοντας Μονταίνιος;
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Και τώρα που είδαμε και το μεταφρασμένο από τον Φ.Δ. να πω ότι δεν καταλαβαίνω τι μπορεί να σημαίνει «θεμιτό» εδώ (ούτε το legitimate στο αγγλικό, ούτε τα υπόλοιπα με πολυευχαριστούν -- και θα έψαχνα μήπως υπήρχε τότε καμιά δευτερεύουσα σημασία "εύλογος" ή "έμφυτος") και να πω επίσης ότι θα προτιμούσα το "υποδύομαι" αντί του "παίζω". Αλλά τέτοιου επιπέδου γαλλικά δεν ξέρω, μόνο από τη μετάφραση κρίνω και τελικά, γούστα ειναι αυτά...

Ο λίνκος που παραθέτω πιο πάνω είναι από γαλλικά λεξικά 16ου ως 20ού αιώνα, τα οποία δεν έχουν έννοια του légitime που να είναι «εύλογος» ή «έμφυτος». Π.χ., η πρώτη έκδοση του λεξικού της γαλλικής ακαδημίας (1694) λέει:

  • Qui a les conditions requises par la loy. [που έχει όλες τις εκ του νόμου απαραίτητες προϋποθέσεις]
  • Juste, équitable, fondé en raison. [δίκαιος, που βασίζεται στη λογική]
  • La portion que la loy attribuë aux enfants sur les biens de leurs Peres & de leurs meres. [το μέρος που ο νόμος αποδίδει στα τέκνα επί των αγαθών των γονέων τους, το οποίο είμαι σίγουρη ότι κάπου το έχουμε ξανασυζητήσει]

(α) οριοθέτημα. Τι ωραία λέξη! Τι ακριβώς μεταφράζει; Το borne, ή το arrêt;

Μάλλον και τα δύο, εδώ.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Ο λίνκος που παραθέτω πιο πάνω είναι από γαλλικά λεξικά 16ου ως 20ού αιώνα, τα οποία δεν έχουν έννοια του légitime που να είναι «εύλογος» ή «έμφυτος». Π.χ., η πρώτη έκδοση του λεξικού της γαλλικής ακαδημίας (1694) λέει:


[*]Juste, équitable, fondé en raison. [δίκαιος, που βασίζεται στη λογική
Εμένα, αυτό με καλύπτει... :)
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Σε καλύπτει δηλαδή περισσότερο κάτι που κινείται προς το λογικός; Δεν επιμένω, διότι δεν έχω ιδέα από γαλλικά του 16ου αιώνα (:D), θέλω όμως να παρατηρήσω ότι όλο το παραπάνω είναι ένας ορισμός, όχι εναλλακτικές. Σε μετάφραση στα αγγλικά δλδ νομίζω ότι θα ήταν just, equitable, based on reason.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Ναι, αλλά δεν μπορώ να επιμείνω και πολύ επειδή κρίνω διαισθητικά, από τη μετάφραση.
 
Top