Η ευσταχιανή, οι Ευστάχιοι και οι Ευστάθιοι

Η ευσταχιανή σάλπιγγα βρίσκεται μέσα στο αφτί μας και ευτυχώς δεν έρχεται κανείς να την παίζει, αλλιώς θα είχαμε κουφαθεί όλοι. Στην πραγματικότητα είναι ένας σωλήνας με τον οποίο το κοίλο του τυμπάνου του αφτιού επικοινωνεί με το φάρυγγα. Γι’ αυτό λέει η Wikipedia:
Στα λεξικά μου βρίσκω και ακουστικός σωλήνας και φαρυγγοτυμπανικός σωλήνας, αλλά δεν είδα να τα χρησιμοποιεί κανείς.

Αλλά το θέμα μου είναι ο Ευστάχιος. Ο Ιταλός γιατρός του 16ου αιώνα που ανακάλυψε και περιέγραψε τη σάλπιγγα και της έδωσε το όνομά του είναι Ευστάχιος στη Βικιπαίδεια και το παπυρολεξικό, αλλά Εουστάκιο στην εγκυκλοπαίδεια (και Εουστάκι στο ιστολόγιο Ιστορία της Ιατρικής).

Έτσι κι αλλιώς, το όνομα προέρχεται από το αρχαίο επίθετο εύσταχυς, που είναι αυτός που έχει πολλά και όμορφα στάχυα και, κατ’ επέκταση, είναι ανθηρός και καρποφόρος.

Το λεξικό των κύριων ονομάτων (Dictionary of Proper Names) και σελίδες στο διαδίκτυο λένε ότι το αγγλικό Eustace «appears to mean ‘fruitful’, ‘bountiful’, from Greek eu, ‘good’, and stakhus, ‘ear of corn’, as if implying that the person would reap a good harvest». Κι εγώ που τόσο καιρό νόμιζα ότι το Eustace αντιστοιχεί στον Ευστάθιο;

Ευτυχώς, υπάρχει και η Wikipedia, που γράφει:

Και ακολουθεί κατάλογος με διάφορους επιφανείς των οποίων το όνομα, αν έχει περάσει κάποια εποχή, το μεταγράφουμε Γιούστας*. Πάντως, τον άγιο των Δυτικών (Saint Eustace, also known as Eustachius or Eustathius ) θα τον βρούμε στον Ευστάθιο στον Πάπυρο.


* Γιούστας Μπάτζελ έγινε ο Eustace Budgell (που δεν έχει σχέση με την κυρία Μπατζελή).

Το μπέρδεμα δημιουργεί ο άγιος Ευστάχιος ( ; ), γνωστός μόνο από μεταγενέστερο και παντελώς αναξιόπιστο μαρτυρολόγιο. Έχουν ήδη εκφραστεί αμφιβολίες για το όνομα. Και οι αμφιβολίες αυτές μου φαίνονται βάσιμες. Βρίσκω μόλις έναν Εύσταχυ στις αρχαίες επιγραφές (υπάρχει και ένα Εύσταχις, θηλυκό). Αυτά τα δύο δείγματα είναι και τα μόνα που αποδελτιώνει το Lexicon of Greek Personal Names. Θα ήταν λοιπόν μάλλον περίεργο να σχηματιστεί ένα λατινικό όνομα από ένα ελληνικό που μαρτυρείται μόλις μια φορά.

Μ' ένα γρήγορο ψάξιμο, βλέπω ότι ο Ευστάθιος από τη Σεβαστή γίνεται στα ιταλικά Eustazio και στα ισπανικά Eustacio. Μου φαίνεται λοιπόν πιθανότερη η διαδρομή Ευστάθιος --> Eustathius --> Eustazio --> Eustacio (και Eustace). Ακόμη και το νησί που πήρε το όνομά του από τον άγιο, Sint Eustatius λέγεται. Το πολύ πολύ να δεχτώ ότι ο συντάκτης του μαρτυρολογίου πήρε το Ευστάθιος και το τροποποίησε επί το αλληγορικότερον για τον ανύπαρκτο άγιό του. Αλλά πραγματικό όνομα Eustachius δεν μου φαίνεται πιθανό να υπήρξε.

Και φυσικά, μόνο αφού έγραψα όλα τα ανωτέρω σκέφτηκα να ψάξω και στις λατινικές επιγραφές. Και φυσικά, βρήκα τρεις Ευστάχιους, δύο στη Ρώμη (έναν χριστιανό, έναν εθνικό) και έναν στο Βέλγιο. Προτίμησα όμως να αφήσω και τα προηγούμενα ως μνημείο βιαστικού και λανθασμένου σχολιασμού.

Πιο πιθανό μοιάζει να υπήρξε και Ευστάχιος και Ευστάθιος, και λόγω της ομοιότητας να δημιουργείται σύγχιση.

Αόρατη, το ίδιο λέμε. Απλώς ο nickel κι εγώ νομίζαμε πως στη λατινική απαρχή του ονόματος υπήρχε μόνο ο Ευστάθιος κι ότι ο Ευστάχιος ήταν εκ των υστέρων ερμηνεία, φαίνεται όμως πως υπήρχαν και Ευστάθιος και Ευστάχιος κι ότι η σύγχυση υπήρχε εξαρχής.