πας vs παντοειδής & παντοδαπός vs παντοσ-

Zazula

Administrator
Staff member
Για την απόδοση του προθήματος all- της αγγλικής υπάρχει μεταξύ άλλων το ελληνικό πρόθημα ολο- (π.χ. all-day "ολοήμερος", all-metal "ολομέταλλος", all-pass "ολοπερατός" κλπ), ωστόσο σε τρεις τουλάχιστον λέξεις χρησιμοποιείται η γενική της λέξης πας:

all-purpose | παντός σκοπού
all-terrain | παντός εδάφους
all-weather | παντός καιρού

Παρ' όλη την ανακρίβεια, με αυστηρά ορολογικά κριτήρια, του παντός στις συγκεκριμένες χρήσεις (μ' άλλα λόγια εννοείται ότι μία εταιρεία είναι παντός νόμιμου σκοπού, ένα ελικόπτερο είναι παντός πτήσιμου καιρού κλπ), όλοι μας αντιλαμβανόμαστε για τι πράγμα μιλάμε.

Το ερώτημά μου είναι εάν θα ήταν σωστότερη η υιοθέτηση του παντοδαπός και του παντοειδής, όπως κάνει για παράδειγμα ο στρατός και διάφοροι οργανισμοί κι εταιρείες (όχημα παντοδαπού εδάφους, σύστημα παντοειδούς καιρού). Στα υπέρ τού παντοδαπού καταγράφεται η εύκολη κλίση (κι ήδη έχουμε τα αλλοδαπός κι ημεδαπός), ενώ στα υπέρ τού παντοειδής μετρά η ύπαρξη πολλών άλλων επιθέτων σε -ειδής.

Βέβαια, οφείλω να ομολογήσω πως αντιλαμβάνομαι ότι εδώ, όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, έχουμε να κάνουμε με ένα απολίθωμα. Ο ομιλητής χρησιμοποιεί το παντός χωρίς να ανατρέχει στο πας. Οπότε τελικά, κι αντί να σκεφτόμαστε αν σηκώνει βελτίωση ο επιθετικός προσδιορισμός που θα αποδίδει το all-, ίσως λογικότερο να είναι να μετατραπεί αυτό το "παντός" σε κάποιου είδους πρόθημα μέσω της συναρπαγής - π.χ. παντόσκαιρος (κατά τα άκαιρος, επίκαιρος), παντόσκοπος (κατά το άσκοπος). Άλλωστε, υπάρχει ήδη το πρόθημα παντ(ο)- που αναπόφευκτα ασκεί κι εκείνο την έλξη του και μπορεί να βοηθήσει στην επικράτηση τέτοιων λεκτικών κατασκευών.
 

nickel

Administrator
Staff member
Μια γρήγορη παρατήρηση πρώτα:

Η καθιερωμένη μετάφραση για το all-purpose, σε πολλές τουλάχιστον περιπτώσεις, είναι το «πολλαπλών χρήσεων», που, αν θες, είναι και ακριβέστερο.

Μια δεύτερη, επίσης γρήγορη, παρατήρηση: το «παντοδαπός» δεν έχει καμιά ελπίδα, ακριβώς επειδή θυμίζει το «αλλοδαπός». Το «παντοειδής» έχει — είναι διαφανέστατο.

Αυτά για τώρα. Επιστρέφουμε στις παντοειδείς ασχολίες μας.
 
Οπότε τελικά, κι αντί να σκεφτόμαστε αν σηκώνει βελτίωση ο επιθετικός προσδιορισμός που θα αποδίδει το all-, ίσως λογικότερο να είναι να μετατραπεί αυτό το "παντός" σε κάποιου είδους πρόθημα μέσω της συναρπαγής - π.χ. παντόσκαιρος (κατά τα άκαιρος, επίκαιρος), παντόσκοπος (κατά το άσκοπος). Άλλωστε, υπάρχει ήδη το πρόθημα παντ(ο)- που αναπόφευκτα ασκεί κι εκείνο την έλξη του και μπορεί να βοηθήσει στην επικράτηση τέτοιων λεκτικών κατασκευών.
Αυτές οι "λεκτικές κατασκευές" εμένα μου θυμίζουν Newspeak. Πολύ όμως... Μπρρρ!
 
Top