Ambrose
¥
Όλοι λίγο ως πολύ ξέρουμε ή πιστεύουμε ότι το πρωτότυπο, χάρη στον πρωτογενή χαρακτήρα του, υπερέχει πάντα έναντι του μεταφράσματος. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου ισχύει το αντίθετο, όπου δηλαδή τον πρωτογενή ρόλο έχει το μεταφρασμένο κείμενο και το πρωτότυπο απουσιάζει ή είναι σχετικά άνευ σημασίας;
Τα πρώτα παραδείγματα που μπόρεσα να εντοπίσω είναι από τη μουσική φιλολογία και αφορούν τη σχέση μεταξύ λόγου και μουσικής. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για μελοποιημένα ποιήματα που για λόγους διαφορετικούς και ξεχωριστούς κάθε φορά, βασίστηκαν απευθείας στη μετάφραση ή την ελεύθερη απόδοση του πρωτοτύπου.
Ο αυστριακός συνθέτης Gustav Mahler εμπνεύστηκε το Τραγούδι της γης από μια ανθολογία κινέζικων ποιημάτων σε μετάφραση Hans Bethge. Δεδομένου ότι το έργο γράφτηκε την περίοδο 1908-1909 και η διάδοση της Κινέζικης γλώσσας ήταν τότε μάλλον περιορισμένη στην Ευρώπη, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πώς επήρθε αυτή η ευτυχής συγκυρία και η μετάφραση αυτών των κινέζικων ποιημάτων καταλαμβάνει το προσκήνιο και αποθανατίζεται χάρη στη μεγαλοφυία του συνθέτη. Τα περισσότερα ποιήματα που απαρτίζουν το Τραγούδι της γης είναι του πασίγνωστου Λι Πο και συμπληρώνουν ο Κιάν Κι, ο Μενγκ Χαοράν και ο Γουάγκ Γουέι.
Πολλά έχουν γραφτεί και ακουστεί για το συγκεκριμένο έργο, αλλά πέρα από το ενδιαφέρον για τον πρώτο ρόλο που παίρνει μετάφραση σε ένα έργο, ενδιαφέρον έχουν:
α. οι ιδιαιτερότητες του περάσματος από τα Κινέζικα στα Γερμανικά (κάποια ενδιαφέροντα σχόλια εδώ υπό Teng-Leong Chew).
β. οι πηγές των κειμένων του Μάλερ. Γνωρίζουμε ότι χρησιμοποίησε τη μετάφραση του Hans Bethge, η οποία όμως είχε βασιστεί σε μια μετάφραση του Hans Heilmann, η οποία με τη σειρά της είχε βασιστεί σε δύο γαλλικές μεταφράσεις του Μαρκησίου Hervey de Saint-Denys και της Judith Gautier (κόρης του Θεοφίλου Γκωτιέ)! Ένα ενδιαφέρον βιβλίο για τις περιπέτειες της κινέζικης ποίησης στην Ευρώπη στα Google Books.
Στη συνέχεια θα ρίξουμε μια ματιά στη σχέση που είχε ο Ιταλός Οττορίνο Ρεσπίγκι με τον Άγγλο Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ, ο Εσθονός Άρβο Περτ με τα Ισπανικά και βέβαια ο Νίκος Γκάτσος και ο Μάνος Χατζιδάκις με τον Λόρκα.
Όσοι πιστοί με ανάλογα παραδείγματα μεταφράσεων που έπαιξαν τον πρώτο ρόλο, προσέλθετε!
Τα πρώτα παραδείγματα που μπόρεσα να εντοπίσω είναι από τη μουσική φιλολογία και αφορούν τη σχέση μεταξύ λόγου και μουσικής. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για μελοποιημένα ποιήματα που για λόγους διαφορετικούς και ξεχωριστούς κάθε φορά, βασίστηκαν απευθείας στη μετάφραση ή την ελεύθερη απόδοση του πρωτοτύπου.
Ο αυστριακός συνθέτης Gustav Mahler εμπνεύστηκε το Τραγούδι της γης από μια ανθολογία κινέζικων ποιημάτων σε μετάφραση Hans Bethge. Δεδομένου ότι το έργο γράφτηκε την περίοδο 1908-1909 και η διάδοση της Κινέζικης γλώσσας ήταν τότε μάλλον περιορισμένη στην Ευρώπη, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πώς επήρθε αυτή η ευτυχής συγκυρία και η μετάφραση αυτών των κινέζικων ποιημάτων καταλαμβάνει το προσκήνιο και αποθανατίζεται χάρη στη μεγαλοφυία του συνθέτη. Τα περισσότερα ποιήματα που απαρτίζουν το Τραγούδι της γης είναι του πασίγνωστου Λι Πο και συμπληρώνουν ο Κιάν Κι, ο Μενγκ Χαοράν και ο Γουάγκ Γουέι.
Πολλά έχουν γραφτεί και ακουστεί για το συγκεκριμένο έργο, αλλά πέρα από το ενδιαφέρον για τον πρώτο ρόλο που παίρνει μετάφραση σε ένα έργο, ενδιαφέρον έχουν:
α. οι ιδιαιτερότητες του περάσματος από τα Κινέζικα στα Γερμανικά (κάποια ενδιαφέροντα σχόλια εδώ υπό Teng-Leong Chew).
β. οι πηγές των κειμένων του Μάλερ. Γνωρίζουμε ότι χρησιμοποίησε τη μετάφραση του Hans Bethge, η οποία όμως είχε βασιστεί σε μια μετάφραση του Hans Heilmann, η οποία με τη σειρά της είχε βασιστεί σε δύο γαλλικές μεταφράσεις του Μαρκησίου Hervey de Saint-Denys και της Judith Gautier (κόρης του Θεοφίλου Γκωτιέ)! Ένα ενδιαφέρον βιβλίο για τις περιπέτειες της κινέζικης ποίησης στην Ευρώπη στα Google Books.
Στη συνέχεια θα ρίξουμε μια ματιά στη σχέση που είχε ο Ιταλός Οττορίνο Ρεσπίγκι με τον Άγγλο Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ, ο Εσθονός Άρβο Περτ με τα Ισπανικά και βέβαια ο Νίκος Γκάτσος και ο Μάνος Χατζιδάκις με τον Λόρκα.
Όσοι πιστοί με ανάλογα παραδείγματα μεταφράσεων που έπαιξαν τον πρώτο ρόλο, προσέλθετε!