Διορθωτές, επιμελητές, μεταφραστές

nickel

Administrator
Staff member
Μια συνάθροιση θεμάτων ήθελα να κάνω κι εγώ, αλλά με πρόλαβε ο Σαραντάκος. Ελπίζω να μη μου θυμώσει που θα φτιάξω ένα παρόμοιο νήμα.

Στο μπλογκ του ΣΜΕΔ, διαβάστε την ανακοίνωση για τις εκλογές του Συλλόγου και τις εγγραφές μελών.

Κάνω και μια υπενθύμιση για τη διημερίδα του ΕΚΕΜΕΛ, Σάββατο και Κυριακή, στο αμφιθέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης.

Και προσθέτω το άρθρο του Περικλή Κοροβέση από τη σημερινή Ελευθεροτυπία για τη σημαντική προσφορά των διορθωτών, των επιμελητών και των μεταφραστών. Με τη συνδρομή του, ας βλογήσουμε τα γένια μας.

Ανώνυμοι σημαντικοί δημιουργοί
Του ΠΕΡΙΚΛΗ ΚΟΡΟΒΕΣΗ

Υπάρχει μια πολύ σημαντική κατηγορία δημιουργών που κατά κανόνα μένει ανώνυμη, όσο και αν η προσφορά τους είναι εξαιρετικά σημαντική.

Και αν υποθέσουμε πως αυτοί οι άνθρωποι εξαφανίζονταν, τότε ένα έθνος θα κινδύνευε να χάσει τη γλώσσα του και τον πολιτισμό του. Ή στη χειρότερη περίπτωση θα ξαναγύριζε στον προφορικό πολιτισμό, δηλαδή στις εθνότητες εκείνες που αγνοούν τη γραφή (σενάριο επιστημονικής φαντασίας).

Μιλάω για τους διορθωτές, τους επιμελητές και τους μεταφραστές. Τα δύο πρώτα επαγγέλματα δεν έχουν σαφή όρια. Οι μεταφραστές συγγενεύουν περισσότερο με τους συγγραφείς ή καλύτερα θα έλεγα πως είναι συγγραφείς που διαφέρουν από τους άλλους σε ένα και μόνο σημείο. Ο συγγραφέας δημιουργεί με βάση τη φαντασία του, ο μεταφραστής στη βάση ενός άλλου βιβλίου που έχει ήδη γραφτεί.

Δεν ξέρω αν έχουμε σκεφθεί πως όποιο έντυπο και να διαβάζουμε, από το πιο σκανδαλοθηρικό ώς το πιο έγκριτο φιλοσοφικό ή ψυχαναλυτικό, πριν από εμάς το έχουν διαβάσει οι διορθωτές που έχουν εγκύψει με φροντίδα να διορθώσουν τα διάφορα λάθη, ορθογραφικά και συντακτικά, και ενίοτε να αναμορφώσουν κάποια φράση, χωρίς εντούτοις να αλλοιώσουν την ιδιομορφία και το στιλ της γραφής του συντάκτη. Δουλειά επίπονη και εξαντλητική. Κατά κανόνα κακοπληρωμένη. Οι διορθωτές στην πλειονότητά τους είναι φιλόλογοι, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο προσόν. Υπάρχουν ταλέντα που γνωρίζουν βαθιά την ελληνική γλώσσα και δεν είναι σπάνια η περίπτωση που οι φιλόλογοι τους συμβουλεύονται. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο αξέχαστος Δήμος Μαυρομμάτης, δικηγόρος που δημιούργησε σχολή. Ή ο Παντελής Μπουκάλας που είναι οδοντίατρος.

Οι επιμελητές πάνε πιο βαθιά. Μπορεί να αναπλάσουν ένα κείμενο με τη σύμφωνη πάντα γνώμη του συγγραφέα. Ταλέντο και σωστά ελληνικά δεν πάνε πάντοτε μαζί. Μπορεί ένας ταλαντούχος συγγραφέας να χειρίζεται άσχημα τα ελληνικά. Η δουλειά του επιμελητή είναι να αναδείξει αυτό που θέλει να πει ο συγγραφέας με ενάργεια. Ακόμα και στην περίπτωση που ο συγγραφέας χειρίζεται άψογα τα ελληνικά, ο επιμελητής πάντα βρίσκει κάτι. Ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, όταν αποφάσισε την οριστική έκδοση των απάντων του, κατέφυγε στη βοήθεια του Γιάννη Η. Χάρη και μαζί αποφάσισαν πώς θα είναι η τελική μορφή του ποιήματος.

Οι μεταφραστές συχνά είναι και οι ίδιοι συγγραφείς και κάνουν αυτή τη δουλειά για βιοπορισμό. Ακόμα υπάρχουν άνθρωποι που έχουν αγαπήσει την κουλτούρα μιας χώρας είτε επειδή έζησαν εκεί ή απλά και μόνο αγάπησαν τη λογοτεχνία της χώρας και έμαθαν την άλλη γλώσσα σε βάθος. Και πήγαν και έζησαν στη χώρα που τους γοήτευσε. Αν δεν ζήσεις μέσα στη γλώσσα, δεν τη μαθαίνεις ποτέ. Η γλώσσα είναι βίωμα, δεν είναι ινστιτούτο. Λέγεται πως για να μεταφράσεις π.χ. Σέξπιρ, πρέπει να έχεις το ίδιο ταλέντο με τον Σέξπιρ. Αν π.χ. η Μάιρα Παπαθανασοπούλου μετέφραζε το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» θα είχαμε μια άλλη εκδοχή του βιβλίου της «Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα». Στην περίπτωση του Άρη Αλεξάνδρου, που κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια πόσα βιβλία των Ρώσων κλασικών έχει μεταφράσει, έχεις την εντύπωση πως ο Ντοστογιέφσκι έγραφε στα ελληνικά. Γιατί αυτή είναι η καλή μετάφραση. Να μην καταλαβαίνεις πως είναι μετάφραση.

Οι μεταφραστές στην ουσία τους είναι εισαγωγείς πολιτισμού από όλο τον πλανήτη και μας κάνουν κατοίκους όχι μόνο όλης της Γης αλλά και της Ιστορίας του Πολιτισμού. Θα έλεγα και της ίδιας της Ιστορίας. Όταν βλέπεις «Αντιγόνη» καταλαβαίνεις καλά πώς λειτουργούσε η Αθηναϊκή Δημοκρατία, που αν δεν υπήρχε αυτή, δεν θα υπήρχε και θέατρο.

Στους ανώνυμους δημιουργούς πρέπει να βάλουμε και τους συντάκτες ύλης. Χωρίς αυτούς δεν μπορεί να βγει καμιά εφημερίδα. Στην ιεραρχία είναι πάνω από τους συντάκτες γιατί ουσιαστικά είναι αρχισυντάκτες. Εκτός από έναν επαγγελματικό κύκλο κανείς δεν τους ξέρει, όπως και οι διορθωτές και οι επιμελητές είναι γνωστοί μόνο στην «πιάτσα». Οι μεταφραστές είναι πιο τυχεροί. Αλλά όταν σου λέει κάποιος, διάβασα αυτό το βιβλίο σε μια θαυμάσια μετάφραση και ρωτήσεις ποιος το μετέφρασε, η πιο συνηθισμένη απάντηση που παίρνεις είναι: «Δεν θυμάμαι». Αυτό το Σαββατοκύριακο οι μεταφραστές έχουν το συνέδριό τους. Θα τους θυμηθεί κανείς;
 
Δεν κάνουμε και μια υπενθύμιση για την ετήσια γενική συνέλευση της Πανελλήνιας Ένωσης Μεταφραστών, που θα γίνει αυτήν την Κυριακή στο Ινστιτούτο Goethe Θεσσαλονίκης;
 

nickel

Administrator
Staff member
Μόλις πάρουμε πλήρη ενημέρωση, με μεγάλη μας χαρά.
 
Πολύ μου αρέσει αυτό το ότι ο Ελύτης "όταν αποφάσισε την οριστική έκδοση των απάντων του, κατέφυγε στη βοήθεια του Γιάννη Η. Χάρη και μαζί αποφάσισαν πώς θα είναι η τελική μορφή του ποιήματος." Έτσι μπράβο! Αν υπήρχε δικαιοσύνη, ο διορθωτής θα έπρεπε να μοιραστεί το Νόμπελ, και τη δόξα και τα λεφτά εξ ημισείας. Αλλά πού...

Άσε το άλλο πως "για να μεταφράσεις π.χ. Σέξπιρ, πρέπει να έχεις το ίδιο ταλέντο με τον Σέξπιρ" (όπως η κ. Μάιρα Παπαθανασοπούλου). Μπράβο, κ. Κοροβέση. Να τα λες έτσι σταράτα να μαθαίνουμε κι εμείς οι νεότεροι. Προτείνω στους φίλους μεταφρασεολόγους-καθηγητές μεταφραστικών σπουδών να συμπεριλάβουν το κείμενο του Κοροβέση στη διδακτέα ύλη τους.
 
Για τον Σέξπιρ δεν ξέρω, αλλά στην περίπτωση Ελύτη-Χάρη αυτό που αποφάσισαν μαζί ήταν αν κάποιες λέξεις θα γραφτούν σαν μία ή δύο λέξεις, αν το απ' ανέκαθεν θα διορθωθεί, τέτοια πράγματα. Και νομίζω ότι αυτό καταλαβαίνει και ο καλόπιστος αναγνώστης, και όχι ότι ο Χάρης υπέδειξε στον Ελύτη να ονομάσει Μαρία-Νεφέλη την Ευλαμπία. Άλλωστε, αυτό έγινε μετά το Νόμπελ.
 
Ναι, αλλά ο Κοροβέσης ξέρει για τον Σαίξπηρ και το λέει καθαρά. Όπως και το ότι ο Ελύτης αποφάσισε μαζί με τον Χάρη για τη μορφή των ποιημάτων του. Ένας καλόπιστος (όχι σαν εμένα που είμαι κακόπιστος) και άπειρος αναγνώστης, που δεν ξέρει να διαβάζει ένα κείμενο και να μαντεύει προθέσεις άλλες από αυτές που είναι προφανείς ή δεν ξέρει τα παρασκήνια (το "από ανέκαθεν" που επέμενε ο Ελύτης κλπ.) τι θα καταλάβει από το κείμενο του Κοροβέση; Αυτά ακριβώς που λέει. Δεν αλλοίωσα τίποτα.
Όπως όλοι οι γράφοντες συμπατριώτες μας έγιναν ειδικοί στη γλώσσα, έτσι πάνε να γίνουν και ειδικοί στη μετάφραση. Το άρθρο του Κοροβέση, κ. Σαραντάκο, είναι χαρακτηριστικό δείγμα του απερίγραπτου γενικότερου ερασιτεχνισμού που θολώνει ή και γελοιοποιεί τον δημόσιο διάλογο.
 
Δεν θα συμφωνήσω. Μου φάνηκε πως είναι το άρθρο ενός ανθρώπου που αγαπάει το διάβασμα και που συναναστρέφεται μερικούς από το σινάφι μας χωρίς να ανήκει σ' αυτό (δεν τον ξέρω προσωπικά). Οπότε, ναι, ερασιτεχνικό' αλλά ποιος θα έγραφε επαγγελματικά; Ο μεταφρασεολόγος;
 
Υπάρχουν πάντως και τα απλά: :) Η γνωστή σημείωση πριν το τελικό κείμενο των πρακτικών της Βουλής (Γι' αυτό και κάτι μαργαριταράκια των εθνοπατέρων, τα οποία βγαίνουν αμέσως στα ΜΜΕ, τυχαίνει να εξαφανίζονται στα επίσημα πρακτικά)
Το παρακάτω Πρακτικό δεν αποτελεί το τελικό κείμενο, διότι εκκρεμούν ορθογραφικές, συντακτικές και νομοτεχνικές διορθώσεις.
 
κ. Σαραντάκο,

το θέμα δεν είναι ποιός αγαπάει το διάβασμα κλπ. Καλές προθέσεις έχουν όλοι.
Αλλά όταν συζητάμε δημοσίως πράγματα που τα θεωρούμε και είναι σοβαρά, τότε οι καλές προθέσεις δεν αρκούν. Το να αναπαραγάγουμε και να προωθούμε κείμενα ερασιτεχνών καί άσχετων με το θέμα, δεν νομίζω ότι προάγει κανένα διάλογο, απλώς τον γελοιοποιεί και τον καθιστά ατελέσφορο. Και δεν χρειάζεται νά μιλήσουν για αυτά οι μεταφρασεολόγοι, υπάρχουν και οι μεταφραστές που έχουν αφιερώσει μια ολόκληρη ζωή στη μετάφραση και όχι απλώς δικαιούνται να έχουν, έχουν βαρύνουσα γνώμη.
 

tuna

¥
κ. Σαραντάκο,

το θέμα δεν είναι ποιός αγαπάει το διάβασμα κλπ. Καλές προθέσεις έχουν όλοι.
Αλλά όταν συζητάμε δημοσίως πράγματα που τα θεωρούμε και είναι σοβαρά, τότε οι καλές προθέσεις δεν αρκούν. Το να αναπαραγάγουμε και να προωθούμε κείμενα ερασιτεχνών καί άσχετων με το θέμα, δεν νομίζω ότι προάγει κανένα διάλογο, απλώς τον γελοιοποιεί και τον καθιστά ατελέσφορο. Και δεν χρειάζεται νά μιλήσουν για αυτά οι μεταφρασεολόγοι, υπάρχουν και οι μεταφραστές που έχουν αφιερώσει μια ολόκληρη ζωή στη μετάφραση και όχι απλώς δικαιούνται να έχουν, έχουν βαρύνουσα γνώμη.

Κατανοώ την ένστασή σας. Ωστόσο, το άρθρο του Π. Κοροβέση αποπνέει σεβασμό (έστω και ερασιτεχνικό) για τους μεταφραστές, οπότε, κατά την ταπεινή μου γνώμη (ως μεταφράστριας), δεν διέπραξε κάποιο σοβαρό παράπτωμα ούτε ο ίδιος που αποφάσισε να το γράψει, ούτε, βεβαίως, και ο υπεύθυνος της Λεξιλογίας, που το ανάρτησε σε αυτό το νήμα.
 
Κατανοώ την ένστασή σας. Ωστόσο, το άρθρο του Π. Κοροβέση αποπνέει σεβασμό (έστω και ερασιτεχνικό) για τους μεταφραστές, οπότε, κατά την ταπεινή μου γνώμη (ως μεταφράστριας), δεν διέπραξε κάποιο σοβαρό παράπτωμα ούτε ο ίδιος που αποφάσισε να το γράψει, ούτε, βεβαίως, και ο υπεύθυνος της Λεξιλογίας, που το ανάρτησε σε αυτό το νήμα.

Θα διαφωνήσω: και η γιαγιά μου μού έλεγε ότι είμαι τρομερός επιστήμονας, και με αγαπούσε, και σεβασμό έδειχνε, αλλά εφόσον αυτά που έλεγε δεν πήγαζαν από γνώση στο αντικείμενο μάλλον δεν θα ήταν σωστό να γράψει κοτζάμ άρθρο σε μεγάλη εφημερίδα.

Συμφωνώ με τον arberlis σχετικά με τον ερασιτεχνισμό στο δημόσιο διάλογο. Ωστόσο, διαφωνώ πάνω στο θέμα της αναπαραγωγής στη λεξιλογία: καλά έκανε ο nickel και το ανέφερε το άρθρο αυτό. Εδώ δεν έχουμε συγκεκριμένο αριθμό από σελίδες (ούτε και εθνική απήχηση): επομένως όσο πιο πολλά άρθρα/λινκ πάνω σε μεταφραστικά θέματα τόσο το καλύτερο.
 
Με κάλυψε η Tuna. Άρθρα γραμμένα με αγάπη, σε μεγάλες εφημερίδες, καλό κάνουν παρά κακό.
 
Top