Η μετάφραση των αγγλικών φραστικών ονομάτων

nickel

Administrator
Staff member
Στα αγγλικά είναι συνηθισμένο φαινόμενο να μπαίνει ένα ουσιαστικό (και δύο και τρία και βάλε), σε θέση επιθετικού προσδιορισμού (το λένε και premodifier) μπροστά από το κύριο ουσιαστικό ενός φραστικού ονόματος (αλλιώς: ονοματικής φράσης, noun phrase). Στα ελληνικά, όταν μεταφράζουμε τα αγγλικά φραστικά ονόματα, έχουμε να διαλέξουμε συνήθως από τα παρακάτω:
  • κανονική σύνθεση (π.χ. olive oil = ελαιόλαδο, seabird = θαλασσοπούλι)
  • παραθετικά σύνθετα (π.χ. keyword = λέξη-κλειδί, member state = κράτος-μέλος — προσέξτε τη διαφορετική σειρά)
  • όνομα + όνομα σε γενική πτώση (π.χ. contact lens = φακός επαφής, lamplight = φως της λάμπας)
  • επίθετο + όνομα (π.χ. credit card = πιστωτική κάρτα, state school = δημόσιο σχολείο).

Τα ουσιαστικά σε θέση επιθετικού προσδιορισμού οι Άγγλοι τα ονομάζουν noun adjuncts (ονοματικά προσαρτήματα) ή attributive nouns (επιθετικά ουσιαστικά).
Στα αγγλικά ο προσδιορισμός από το προσδιοριζόμενο μπορεί να χωρίζεται με ενωτικό ή διάστημα ή να είναι και τα δύο μία λέξη. Για παράδειγμα, το playroom ήταν play-room και play room προτού γίνει μία λέξη. Ευτυχώς, αυτό δεν γίνεται με πολλά ουσιαστικά μαζί, όπως το κάνουν οι Γερμανοί.



Στη θέση του προσδιορισμού μπορούμε να έχουμε ένα άλλο φραστικό όνομα (π.χ. newspaper boy) ή σειρά από άλλα ουσιαστικά (π.χ. a web search result classification system). Τα τεχνικά κείμενα και οι τίτλοι των εφημερίδων φιλοξενούν συχνά τέτοια πολυλεκτικά μακρινάρια.

Ποιες σκέψεις πρέπει να κάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε μια ονοματική φράση της αγγλικής αν δεν έχουμε έτοιμη την απάντηση στο μυαλό μας ή στα λεξικά μας;

  • Ποια είναι η λέξη-κλειδί;
  • Ενικός ή πληθυντικός;
  • Άρθρο; (Γενικό ή συγκεκριμένο;)
  • Με ποια σειρά;

Ποια είναι η λέξη-κλειδί;

Αρχίζουμε από το τέλος: Δεν ξεχνάμε ότι το τελευταίο ουσιαστικό της φράσης είναι το ένα και κύριο ουσιαστικό που θα έπρεπε να μεταφράσουμε αν έπρεπε να μεταφράσουμε με μία μόνο λέξη. Π.χ. το racehorse είναι άλογο και το horserace είναι κούρσα. Ύστερα σκεφτόμαστε πώς θα βολέψουμε τα υπόλοιπα, για να καταλήξουμε στα υπώνυμα horserace = ιπποδρομία και racehorse = άλογο ιπποδρομιών.

Αναρωτιόμαστε κατά πόσο θα μπορούσαμε στα ήδη γνωστά σύνθετα (deerhunter, ελαφοκυνηγός, goalkeeper, τερματοφύλακας, keyhole κλειδαρότρυπα κ.ο.κ.) να προσθέσουμε ένα καινούργιο. Για παράδειγμα: Γραμμωτός κωδικός ή γραμμοκωδικός για το barcode; Ορυχείο χαλκού ή χαλκωρυχείο για το copper mine; (Το χαλκωρυχείο υπάρχει από τα παλιά, αλλά η αγορά προτιμά το ορυχείο χαλκού.)

Ενικός ή πληθυντικός;

Στα αγγλικά το ουσιαστικό ή τα ουσιαστικά που βρίσκονται σε θέση επιθέτου (επειδή βρίσκονται σε θέση επιθέτου, τα οποία επίθετα δεν έχουν πληθυντικό στα αγγλικά) είναι κατά κανόνα στον ενικό αριθμό, αλλά εμείς θα πρέπει να αναρωτηθούμε μήπως πρέπει να μεταφραστούν με πληθυντικό ουσιαστικό.

Για παράδειγμα, δεν έχουμε πρόβλημα με το arms race = η κούρσα των εξοπλισμών, αφού εδώ το arms δεν γίνεται ενικός για να μην αλλάξει σημασία. Ωστόσο:

hand cream = κρέμα χεριών
flower child = παιδί των λουλουδιών
Στο Γκουγκλ βλέπω ότι αναρωτιούνται: mountain bike = ποδήλατο βουνού ή ποδήλατο βουνών; (Απάντηση: Το πρώτο, «βουνού».)

Άρθρο ή όχι

Το επόμενο ερώτημα, αν μεταφράσετε ακολουθώντας το πρότυπο ουσ. + ουσ. στη γενική (δηλ. ποδήλατο βουνού), είναι κατά πόσο το δεύτερο ουσιαστικό θέλει οριστικό άρθρο ή όχι (κάτι που δεν φαίνεται στον αγγλικό σχηματισμό – αν υπάρχει οριστικό άρθρο, ανήκει στο κύριο ουσιαστικό).

Για παράδειγμα, στο exercise bicycle όλο το διαδίκτυο συμφωνεί: «ποδήλατο γυμναστικής». Αλλά: They found her dead on the exercise bike, στο ποδήλατο της γυμναστικής.

Ή: Insulin as a murder weapon, η ινσουλίνη ως φονικό όπλο. Αλλά:
Have they found the murder weapon? Βρήκαν το όπλο του φόνου;

Επίσης, η γνωστή διαφορά:
a coffee cup = ένα φλιτζάνι του καφέ, a cup of coffee = ένα φλιτζάνι καφέ
Και, με την ευκαιρία, στις συνταγές:
1 teaspoonful = 1 κουταλάκι του γλυκού

Και ένας συνδυασμός των δύο παραπάνω ενοτήτων:
test tube baby, test tube babies = παιδί του σωλήνα, παιδιά του σωλήνα (ΟΧΙ των σωλήνων)

Σειρά

Το κυριότερο πρόβλημα, όταν υπάρχουν πολλά προσαρτήματα πριν από το κύριο ουσιαστικό: με ποια σειρά μεταφράζονται; Αν υπάρχει επίθετο, ποιο ουσιαστικό προσδιορίζει;

Βλέπεις National Emergency Preparedness Coordinating Council και αναρωτιέσαι «national council» ή «national emergency»; Είναι «εθνικό συμβούλιο» ή «έκτακτη εθνική ανάγκη»;

Έχετε το National Basketball Association slam dunk contest finalists ή το New York University spring 2009 class schedule bulletin. Πώς τα μεταφράζετε με τη σωστή σειρά και αποφεύγοντας το να έχετε σαράντα γενικές μαζί; Θυμάστε τέτοιες αρμαθιές ουσιαστικών που σας έχουν παιδέψει;

Κερασάκι: ~ing

Τέλος, δυσκολεύει όταν το προσάρτημα είναι λέξη σε –ing. Πρέπει να αποφασίσεις αν είναι επίθετο (μετοχή, present participle, σε θέση επιθέτου) ή ουσιαστικό (gerund). A waiting train είναι ένα τρένο σε αναμονή ενώ a waiting room είναι αίθουσα αναμονής.
Ενδιαφέρον έχουν τα παρακάτω με το working: working area, working capital, working class, working day, working title, working girl, within working memory, in working order. Ας τα μεταφράσει όποιος έχει κέφι. Εδώ κατεβάζω ρολά.

Αυτά για τώρα. Θα ήθελα να ρίξω μια γρήγορη ματιά στο βιβλίο Δημοσιογραφία και Νεολογία του Θανάση Νάκα και της Ζωής Γαβριηλίδου, μια εξαντλητική μελέτη των παραθετικών συνθέτων (π.χ. νόμος-πλαίσιο). Και να κοιτάξουμε μερικά προβληματικά φραστικά ουσιαστικά.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Εξαιρετικά χρήσιμο!

Για αντίδωρο, η μεγαλύτερη επίσημα δημοσιευμένη γερμανική λέξη:
Rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz
(Νόμος για την ανάθεση αρμοδιοτήτων για την επίβλεψη της σήμανσης του βόειου κρέατος), του ομοσπ. κράτους του Μέκλενμπουργκ-Φόρπομερν, 2000.

Όπως λέει η βίκι εδώ: Words as long as this are nowhere near common in German. When the law was proposed in the state parliament, the members reacted with laughter and the responsible minister Till Backhaus apologized for the “possibly excessive length.” In 1999, the German Language Society nominated Rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz for its Word of the Year award, but it lost to Millennium
Στην πραγματικότητα, ο νόμος περιέχει δύο λέξεις με παρόμοιο μέγεθος· αυτή εδω είναι η μεγαλύτερη. Στο άρθρο υπάρχει και ηχητικό (για να εξασκήσετε την προφορά σας).

Ποιος ζήτησε «κάτι πιο απαιτητικό» και ταιριαστό για τις ικανότητές του; Μήτσο! :D
 
... του ομοσπ. κράτους του Μέκλενμπουργκ-Φόρπομερν, 2000.

Αυτό το ομόσπονδο κράτος δεν το λέμε Μεκλεμβούργο-Πομερανία (ή Μεκλεμβούργο-Άνω Πομερανία, ή ακόμη Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία);


@nickel: Μερσί για το ποστ! εξαιρετικό βοήθημα!
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Αυτό το ομόσπονδο κράτος δεν το λέμε Μεκλεμβούργο-Πομερανία (ή Μεκλεμβούργο-Άνω Πομερανία, ή ακόμη Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία);

Φυσικά. Το έχω δει και Προπομερανία, π.χ. στην ελληνική βίκι --που είναι ίσως ακριβέστερο-- αλλά σήμερα κάτι με επηρέασε (μάλλον ο πιο πάνω σιδηρόδρομος ή η άλλη συζήτηση, εδώ) και μου ξέμεινε στα γερμανικά...
 
Φυσικά. Το έχω δει και Προπομερανία, π.χ. στην ελληνική βίκι --που είναι ίσως ακριβέστερο-- αλλά σήμερα κάτι με επηρέασε (μάλλον ο πιο πάνω σιδηρόδρομος ή η άλλη συζήτηση, εδώ) και μου ξέμεινε στα γερμανικά...

Χμ... εμένα όμως γιατί μου φαίνεται λίγο φάουλ αυτό της Βίκι (θέλω να πω: το έχουμε δει πουθενά αλλού έτσι; χρησιμοποιούμε στα ελληνικά το προ- ως συνθετικό λέξης για να προσδιορίσουμε γεωγραφικά περιοχή;). Αν υπάρχουν παραδείγματα που ενισχύουν τη θέση αυτή, πάω πάσο (μπορεί απλώς να μου διαφεύγουν).
 
Last edited by a moderator:

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Το λινκ που έβαλα είναι από τον γκούγκλη και έχει στην πρώτη σελίδα ευρήματα ακόμη και απο το Eur-Lex (συνολικά λέει 1350 αλλά δεν τα έψαξα να δω πόσα είναι πραγματικά...).
 
Το λινκ που έβαλα είναι από τον γκούγκλη και έχει στην πρώτη σελίδα ευρήματα ακόμη και απο το Eur-Lex (συνολικά λέει 1350 αλλά δεν τα έψαξα να δω πόσα είναι πραγματικά...).

Πράγματι το λινκ δίνει ευρήματα που φαίνονται πολύ αξιόπιστα όσον αφορά τη χρήση του "Προπομερανία". Το εύρημα από το eur-lex είναι ουσιαστικά ένα (έγγραφο του Κοινοβουλίου για αυτοκινητόδρομο που διασχίζει το εν λόγω ομόσπονδο κράτος). Πάντως, στα κοινοτικά έγγραφα χρησιμοποιείται συνήθως η απόδοση "Δυτική Πομερανία"
(71 ευρήματα: http://eur-lex.europa.eu/Result.do?...&chlang=el&RechType=RECH_mot&Submit=Αναζήτηση)
βλ. επίσης απόφαση του ΔΕΚ της 21ης Φεβρουαρίου 2008, υπόθεση C-271/06, Netto Supermarkt.

Τέλος, και στη βάση δεδομένων EUROVOC προτείνεται η απόδοση Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία (http://europa.eu/eurovoc/sg/sga_doc/eurovoc_dif!SERVEUR/menu!prod!MENU?langue=EL).
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Να κάνω μια προσπάθεια μετάφρασης των διαφόρων working για να ξαναφέρω το νήμα εκεί από όπου το ξεστράτισα... :)

working area | χώρος/επιφάνεια/περιοχή εργασίας, εργασιακός χώρος
working capital | κεφάλαιο κίνησης («για τρέχουσες εργασίες»)
working class | εργατική τάξη
working day | εργάσιμη μέρα
working title | προσωρινός τίτλος («για τρέχουσες εργασίες»)
working girl | εργαζόμενο κορίτσι (και «εργαζόμενο» κορίτσι)
within working memory | μέσα στη μνήμη εργασίας
in working order | σε καλή/λειτουργική κατάσταση
 

nickel

Administrator
Staff member
Διάβαζα σήμερα τη στήλη του Χ.Μ στην Ε. και έπεσα πάνω σε διπλή χρήση ενός φαινομένου που με ενοχλεί και ξέχασα να σχολιάσω εδώ. Στον τίτλο του άρθρου: «Παντρεύτηκε την κομπιούτερ ηρωίδα του!» και παρακάτω «την πρώτη γαμήλια ένωση ενός ανθρώπου με μια κομπιούτερ φιγούρα».

Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να αφήνουμε την αγγλική λέξη στη θέση του επιθέτου που είχε στην αγγλική φράση, αλλά παραμένει λάθος. Αν δεν μεταφέρουμε ολόκληρο το φραστικό όνομα (π.χ. σεξ απίλ, και το κείμενο του Χ.Μ. έχει και computer games και κομπιούτερ γκέιμς), το αγγλικό δεν έχει θέση εκεί. Πρέπει να μπει μετά (π.χ. παιχνίδια του κομπιούτερ ή παιχνίδια του υπολογιστή) ή να φτιάξει σύνθετη λέξη (π.χ. κομπιουτεροπαίχνιδα ή κομπιουτεροπαιχνίδια).

Άλλα παραδείγματα:
ΟΧΙ γκολφ μπαστούνι, αλλά μπαστούνι του γκολφ
ΟΧΙ βίντεο παιχνίδια, αλλά βιντεοπαιχνίδια
ΟΧΙ ζουμ φακός, αλλά φακός ζουμ
ΟΧΙ σεξ βόμβα, αλλά σεξοβόμβα ή βόμβα του σεξ
ΟΧΙ πεκινουά σκυλάκι, αλλά σκυλάκι πεκινουά

Κάποια από αυτά τα ουσιαστικά κατάφεραν μέσα από τη χρήση να γίνουν κανονικά επίθετα, με τη βούλα, π.χ. τζαζ, ποπ. Όχι μόνο με την αργκοτική σημασία (ή «αργκό σημασία» αν έχει επιθετοποιηθεί το «αργκό»), π.χ. τζαζ κατάσταση, αλλά και τζαζ μουσική, τζαζ ορχήστρα κ.λπ. (αντί για μουσική τζαζ, ορχήστρα της τζαζ), ποπ τραγουδιστής αντί για τραγουδιστής της ποπ κ.ά. Αλλά ας μην τα ισοπεδώσουμε όλα. Παραμένει πιο σωστό να γράψουμε η μουσική ρέγκε παρά η ρέγκε μουσική.
 

crystal

Moderator
Δηλαδή τώρα η Νένε είναι καπαρωμένη; Δεν μπορεί να την παντρευτεί κανείς άλλος;
 

nickel

Administrator
Staff member
Σειρά
Το κυριότερο πρόβλημα, όταν υπάρχουν πολλά προσαρτήματα πριν από το κύριο ουσιαστικό: με ποια σειρά μεταφράζονται;

Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα για το πρόβλημα της σειράς βρέθηκε σήμερα στο δρόμο μου: polymerase chain reaction.

Τι είναι;
Chain reaction (οπότε αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης) ή polymerase chain (οπότε αντίδραση αλυσίδας πολυμεράσης ή αντίδραση αλύσου πολυμεράσης);

Αυτό το εοκικό έγγραφο καταφέρνει να φιλοξενεί και τα δύο πρώτα.

Το σωστό είναι το πρώτο, αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Σε άσχετο νήμα είναι, αλλά αφού εδώ έγινε η παράλληλη συζήτηση, να σημειώσω ότι σύμφωνα με τον "Οδηγό για τη σύνταξη, τη μετάφραση και την αναθεώρηση των νομικών πράξεων και των λοιπών εγγράφων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα ελληνικά" που δημοσιοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το γερμανικό ομόσπονδο κράτος Mecklenburg-Vorpommern πρέπει να αποδίδεται (ενν. στα σχετικά έγγραφα, βέβαια) ως Μεκλεμβούργο - Δυτική Πομερανία και σημειώνει μάλιστα «Λανθασμένες οι αποδόσεις Προπομερανία και Πρόσω Πο(μ)μερανία, που εμφανίζονται και σε κοινοτικά έγγραφα».
 

Earion

Moderator
Staff member
... του ομοσπονδιακού κράτους του Μέκλενμπουργκ-Φόρπομερν, 2000.

Αυτό το ομόσπονδο κράτος δεν το λέμε Μεκλεμβούργο-Πομερανία (ή Μεκλεμβούργο-Άνω Πομερανία, ή ακόμη Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία);

Φυσικά. Το έχω δει και Προπομερανία, π.χ. στην ελληνική βίκι —που είναι ίσως ακριβέστερο— αλλά σήμερα κάτι με επηρέασε (…) και μου ξέμεινε στα γερμανικά...

Χμ... εμένα όμως γιατί μου φαίνεται λίγο φάουλ αυτό της Βίκι (θέλω να πω: το έχουμε δει πουθενά αλλού έτσι; Χρησιμοποιούμε στα ελληνικά το προ- ως συνθετικό λέξης για να προσδιορίσουμε γεωγραφικά περιοχή; Αν υπάρχουν παραδείγματα που ενισχύουν τη θέση αυτή, πάω πάσο (μπορεί απλώς να μου διαφεύγουν).

Φυσικά ήταν εξάμβλωμα το Προ- στην Πομερανία, γι’ αυτό και στην ελληνική Βικιπαίδεια μετονόμασαν το λήμμα σε «Δυτική Πομερανία».

Στη σελίδα της συζήτησης όμως σημειώνει κάποιος ότι «στη βάση δεδομένων του κοινοτικού δικαίου αναφέρεται σαν Πρόσω Πομερανία» (δεν ξέρω ποια βάση εννοεί). Και πολύ σωστά, έτσι θα έπρεπε να μεταφραστεί.

Κάνοντας ένα γύρο στις Βικιπαίδειες της οικουμένης ανακάλυψα πώς αντιλαμβάνονται την ονομασία διάφοροι λαοί. Όσοι δεν μεταφέρουν αυτολεξεί το «Φορπόμερν» επιλέγουν ανάμεσα στο «Δυτική» (γαλλικά, ισπανικά, συν όλες οι γερμανικές γλώσσες) και στο «Εμπρός» ή «Πρόσω». Οι γειτονικοί λαοί, που κάτι ξέρουν καλύτερα, τη λένε «Πρόσω». Για τους Πολωνούς είναι Pomorze Przednie, όπου przednie σημαίνει (μαθαίνω με τη βοήθεια του Γούγλη) «εμπρός». Οι Ρώσοι τη λένε Передняя Померания, και Передняя σημαίνει προθάλαμος (από το Передн: εμπρός). Το ίδιο και οι Λευκορώσοι (Пярэдняя Памеранія, пярэдня = front [αγγλ.], avant [γαλλ.], οι Βούλγαροι (Предна Померания, предна = εμπρός), οι Τσέχοι (Přední Pomořansko, přední = εμπρός), οι Σλοβάκοι (Predpomoransko), οι Σλοβένοι (Predpomorjanska), και οι άμεσοι γείτονες Σοραβοί (Předpomorska). Οι Λετονοί, λίγο πιο πέρα, τη λένε επίσης Priekšpomerānija (όπου priekš = εμπρός). Μ’ αρέσει όμως που και οι Ούγγροι λένε στη γλώσσα τους Mecklenburg–Elő-Pomeránia (όπου elő = pre- [αγγλ.], pré- [γαλλ.], ακόμα και οι Αζέροι Meklenburq-Ön Pomeraniya (ön = εμπρός).

Το πιο ωραίο όμως είναι που σε ορισμένες λατινογενείς γλώσσες κρατούν την αρχαία παράδοση: Στα ιταλικά είναι Pomerania Anteriore, και στη γλώσσα της ισπανικής Γαλλικίας Antepomerania. Φυσικό αυτό, διότι στα λατινικά είναι Pomerania Citerior ! Και, ακόμα καλύτερα, στα οξιτανικά Cispomerània.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Vorpommern (μέχρι τον 19ο αιώνα και Vorderpommern, που αντιστοιχεί ακριβώς στο «πρόσω») ονομαζόταν, από τη συνθήκη της Βεστφαλίας και μετά, το κομμάτι της Πομερανίας δυτικά του ποταμού Όντερ (από εδώ). Το ανατολικό κομμάτι, μέχρι τα σύνορα με την Πρωσία, ονομαζόταν Hinterpommern («πίσω») και είναι γνωστό στα αγγλικά με αποδόσεις όπως Farther Pomerania, Further Pomerania, Transpomerania ή Eastern Pomerania. Μετά τον Β'ΠΠ, ολόκληρη η Ανατολική Πομερανία (γραμμή Όντερ-Νάισε) πέρασε στη μετατοπισμένη Πολωνία (μετατόπιση που κόστισε στην Πολωνία και ένα κομμάτι της πρόσφατα αποκτημένης Ρουθηνίας/βλ. Δυτ. Ουκρανίας κλπ κλπ).

Άρα, τελικά, Δυτική-Ανατολική Πομερανία μού φαίνεται μια χαρά για τα καθ' ημάς.
 
Top