Του ηλεμηνύματος

nickel

Administrator
Staff member
Για να διευκολύνω την έρευνα αντέγραψα τα άρθρα του Γιάννη Η. Χάρη και του Ορογράμματος στα οποία αναφέρομαι εδώ και, ελπίζοντας να μην παραβιάζω πνευματικά δικαιώματα, τα συγκέντρωσα σε ένα σουλουπωμένο PDF, το οποίο μπορείτε να βρείτε συνημμένο στο τέλος του μηνύματος. Στο PDF υπάρχουν και οι σχετικοί σύνδεσμοι στα πρωτότυπα ηλεκείμενα.


Στο Βήμα της 19/1/2003 η Λώρη Κέζα έγραφε:
Μιλώντας για ηλεκτρονικά επιστολάρια, επιτρέπεται χάριν συντομίας να τα αποκαλούμε «η-επιστολάρια» κατά το «e-mail»; Θα ρωτήσω το Γραφείον Επιστημονικών Όρων και Νεολογισμών της Ακαδημίας Αθηνών…

Έξι μήνες αργότερα δοκίμαζε άλλο νεολογισμό:
Έλαβα λοιπόν μια η-πιστολή (e-mail)…
(Απου την Ηπίδαυρο; αναρωτιέται ο αναγνώστης.)

Έχουν περάσει πέντε χρόνια από τότε, έχουμε ανταλλάξει μερικά εκατομμύρια (ή μάλλον δισεκατομμύρια) ηλεκτρονικά μηνύματα, αλλά το πρόβλημα με το e-, εκεί κι αλλού, παραμένει. Βολεύτηκαν κάποιοι με το ιμέιλ, αλλά η περίφημη πρόταση για το ηλε- δεν φαίνεται να έχει αποδώσει ακόμα: 32 ηλεμηνύματα όλα κι όλα ήταν η πενιχρή γκουγκλική συγκομιδή.

ηλεμήνυμα (16), ηλε-μήνυμα (2), ηλεμηνύματος (0), ηλε-μηνύματος (0),
ηλεμηνύματα (6), ηλε-μηνύματα (3), ηλεμηνυμάτων (1), ηλε-μηνυμάτων (4).
(Ο τίτλος μου εδώ είναι για να κάνω την πρωτιά...)

Η αγωνία μου για το θέμα φούντωσε ξανά καθώς διάβαζα χτες στα Νέα μια είδηση για τα ηλεκτρονικά καταστήματα, με πρωτοσέλιδο τίτλο: e-αγορές από όλη την Ελλάδα.

Μέσα στο 2004 έγιναν οι πολλές συζητήσεις για την ελληνική απόδοση αυτού του τόσο διαδεδομένου αγγλικού συνθετικού και από τότε δεν έχει ανταποκριθεί ούτε η «αγορά» ούτε το Γραφείο της Ακαδημίας. Το χρονικό:

Πρώτος ο Γιάννης Η. Χάρης έβαλε κάτω το e-, προβληματίστηκε για την απόδοσή του και κατέληξε ως εξής:

Ιμέιλ λοιπόν και πάλι ιμέιλ. Και τότε για τα άλλα, την «ηεπανάσταση» και την «ηψήφο»; Να τολμήσω κάτι, που μου σηκώνει, σας διαβεβαιώ, και τη δική μου τρίχα; ηλ- και ηλε-; Φερειπείν «ηλ-επανάσταση» και «ηλε-ψήφος»; Και τότε «ηλε-γράμμα», «ηλε-γράφω» και τα όμοια; Ηλεκτρική καρέκλα, ομολογώ.
Όμως, ας μη βιαστούμε. Κι αφού ξεφοβηθούμε το ιμέιλ, δε θα μπορούσαμε τάχα για τα άλλα, μεσοπρόθεσμα ίσως, αυτό το απρόφερτο e να το συμπληρώναμε λιγάκι, να το κάναμε el, για να μπορούμε αν μη τι άλλο να το διαβάζουμε, να το προφέρουμε, να το λέμε; Τώρα που μάθαμε κοτζάμ Ελ-Βενιζέλο;

Έμεινα με την απορία: τι εννοούσε; Να λέμε ελ- ή ηλ-;

Στο δεύτερο άρθρο του ήταν σαφέστερος (δικά μου τα έντονα):

Οπότε, η πρώτη λύση που σκέφτεται κανείς μοιάζει να είναι όχι μόνο ένα αλλά δύο τουλάχιστον γράμματα: το ηλ- τού ηλεκτρονικός, ή ηλε- μπροστά από σύμφωνο. Με τρόμο είδα κι εγώ τι έγραφε το χέρι μου, έτσι όπως πληκτρολογούσε: ηλ-επανάσταση και ηλε-γράμμα. Με τον ίδιο τρόμο αντέδρασαν και ορισμένοι συνάδελφοι και φίλοι. Τώρα το ξανασκέφτομαι και ανακαλώ: όχι για την πρόταση, αλλά για τον τρόμο. Άλλωστε, μια τέτοια πρόταση δεν διεκδικεί το παραμικρότερο ίχνος πρωτοτυπίας. Ουσιαστικά πρόκειται για την απλούστατη, τη μία και μόνη νοητή και νόμιμη συντομογράφηση της λέξης ηλεκτρονικός, για ό,τι πιο τεμπέλικο δηλαδή θα μπορούσε να κάνει αυτόματα το χέρι και το μυαλό μας: αντί να γράψουμε ολόκληρο το ηλεκτρονική επανάσταση, συντομογραφούμε: ηλ. επανάσταση· και αντί για τελεία, κάνουμε τη συντομογραφία πρόθημα, σύμφωνα με το ξένο πρότυπο, βάζουμε ένα ενωτικό, και ιδού: ηλ-επανάσταση.

Λίγους μήνες αργότερα ο Κώστας Βαλεοντής στο Ορόγραμμα της ΕΛΕΤΟ πρότεινε το ηλ- ως συνθετικό (όχι ηλε-· ηλ-βιβλίο, όχι ηλε-βιβλίο). Έχει ενδιαφέρον η ανάλυσή του, έστω κι αν διαφωνεί κανείς με την πρόταση στην οποία καταλήγει.

Στο αμέσως επόμενο Ορόγραμμα, ο Γιώργος Κόκκινος, στέλεχος της Ελληνικής Μεταφραστικής Υπηρεσίας της ΕΕ, επανέρχεται στο θέμα και, βασιζόμενος στα γραπτά του Χάρη, αναπτύσσει την πρότασή του υπέρ του ηλε- (ηλε-μάθηση, ηλ-εμπόριο, ηλ-αγορά).

Ο Κώστας Βαλεοντής απάντησε:
Για την πρόταση του επίσης αγαπητού ΓΚ —που τυχαίνει να συμπίπτει με πρόταση του μέλους της ΜΟΤΟ Μιχάλη Καραμιχάλη— το μόνο μειονέκτημα είναι ότι με το «ηλε-» προστίθενται δύο συλλαβές στην «ηλεκτρονικοποιούμενη» ελληνική λέξη έναντι της μίας συλλαβής του «ηλ-».

Και εκεί έμεινε το θέμα. Ζητήθηκε επίσημα η γνώμη του Γραφείου Επιστημονικών Όρων και Νεολογισμών της Ακαδημίας Αθηνών; Κάθισαν πεντέξι ενδιαφερόμενοι να καταλήξουν σε μια πρόταση; Γνωστοποιήθηκε η πρότασή τους με όλους τους προτεινόμενους νεολογισμούς στα ΜΜΕ;

Όχι. Οπότε σήμερα, τέσσερα χρόνια αργότερα, βρίσκουμε πεντέξι ανθρώπους να γράφουν διστακτικά «ηλεμήνυμα» στο διαδίκτυο και τα Νέα να μας βάζουν πρωτοσέλιδο τις e-αγορές.

Λοιπόν, ή θα λυθεί το πρόβλημα ή οι e-ηλιθιότητες να κοπούν. (Τα τέσσερα διαβάζονται σε τόνους κλιμακούμενης υστερίας.)


Οι δικές μου απόψεις για το πώς θα το γράφουμε και θα το διαβάζουμε:

Το σκέτο η- απορρίπτεται για λόγους που έχουν ήδη αναπτυχθεί από τον Χάρη, τον Βαλεοντή και τον Κόκκινο.

Το σκέτο ηλ- δεν με συγκινεί· δεν μου αρκεί το επιχείρημα ότι είναι συντομότερο. Από το «ηλεκτρονικός» πάμε να απαλλαγούμε, αλλά να μη φτιάξουμε και ήχους που δεν ταιριάζουν στη γλώσσα μας. Ηλγράμμα; Ή μήπως λησμονήσαμε το περίφημο συνδετικό «ο» των συνθέτων (π.χ. τσιχλόφουσκα, σαξόφωνο, σεξολογία).

(Σημείωση: Δεν εννοώ να ξωπετάξουμε το «ηλεκτρονικός». Το «ηλεκτρονικό οτιδήποτε» ας μείνει όσο θέλει στον προφορικό και το γραπτό λόγο. Αλλά να φύγουν τα μπάσταρδα e-ελληνική λέξη, να βρούμε έναν τρόπο να χωράνε οι μεταφραστές τους μεταφρασμένους όρους στις διαδικτυακές σελίδες που προσαρμόζουν στην ελληνική γλώσσα και να προλάβουμε το ενδεχόμενο να δούμε κι άλλα «ιμέιλ»: «ιμπούκ» και τσιμπούκ σε λίγο.)

Δεν συμφωνώ με το ηλ. (π.χ. ηλ. ταχυδρομείο). Είναι προσωρινή λύση και το ηλ. διακυβέρνηση θα μπορεί να το ερμηνεύει ο κάθε κακοπροαίρετος σαν «ηλίθια διακυβέρνηση».

Συμφωνώ με το «ηλε-», με το εξειδικευμένο νόημά του: ηλεκτρονικός, για τη μεταφορά των όρων της αγγλικής με πρώτο συνθετικό e-.

Αλλά:

Διαφωνώ στη χρήση του ενωτικού. Το ότι το βάζουν οι Αγγλοσάξονες (όταν το βάζουν, γιατί έχουν αρχίσει να το βγάζουν γενικότερα) δεν είναι ικανό επιχείρημα καθώς αυτοί προσθέτουν ένα μόνο γράμμα, άρα είναι πιο δύσκολο να το σερβίρουν. Εμείς αποφεύγουμε τα ενωτικά στη σύνθεση. Άλλωστε, γιατί θα πρέπει να το βάλουμε σήμερα για να το βγάλουμε αύριο; Αν γίνει γνωστό το συνθετικό, π.χ. με τη διάδοση του ηλεμηνύματος ή του ηλεκαταστήματος, θα είναι εύκολα και άμεσα αναγνωρίσιμο.

Διαφωνώ ως προς τη σύνθεση του είδους ηλαγορά. Αυτά είναι λόγια και ξεπερασμένα. Ηλεαγορά θα πούμε, όπως τηλεόραση και τηλεαγορές.

Με λίγα λόγια προτείνω να χρησιμοποιήσουμε το ηλε- όπως συνθέτουμε με το τηλε-. Δεν βάζουμε ενωτικό, δεν λέμε τηλαγορά.

Και για να μην υπάρχει στο διαδίκτυο μόνο η λίστα του Ορογράμματος, ιδού οι δικές μου προτάσεις. Στους όρους που περιλαμβάνονται στα τέσσερα άρθρα προσθέτω και κάποιους καινούργιους:

e-accessibility | ηλεπροσβασιμότητα
e-administration | ηλεδιοίκηση
e-auction | ηλεπλειστηριασμός
e-bank | ηλετράπεζα
e-banking | ηλετραπεζική
e-book | ηλεβιβλίο
e-bookshop | ηλεβιβλιοπωλείο
e-business | ηλεπιχειρείν
e-card | ηλεκάρτα
e-chat | ηλεσυζήτηση
e-clearance | ηλεκκαθάριση
e-commerce | ηλεμπόριο
eCommunications . | ηλεπικοινωνίες
e-community | ηλεκοινότητα
e-conference | ηλεδιάσκεψη
eConvention | ηλεσυνέδριο
e-democracy | ηλεδημοκρατία
e-document | ηλέγγραφο
e-economy | ηλεοικονομία
e-education | ηλεκπαίδευση
eEurope | ηλΕυρώπη
e-forms | ηλέντυπα
e-gateway | ηλεπύλη
e-goverment | ηλεδιακυβέρνηση
e-income | ηλεεισόδημα
eInitiatives | ηλεπρωτοβουλίες
e-learning | ηλεμάθηση
e-letter | ηλεγράμμα
e-library | ηλεβιβλιοθήκη
e-list | ηλεκατάλογος
e-magazine | ηλεπεριοδικό
e-mail | ηλεταχυδρομείο, ηλεμήνυμα
email address | ηλεδιεύθυνση
e-mailbox | ηλεθυρίδα
e-market | ηλεαγορά
e-marketing | ηλεμάρκετινγκ
e-money | ηλεχρήμα
e-museum | ηλεμουσείο
e-news | ηλεειδήσεις
e-procurement | ηλεπρομήθειες
eProfessions | ηλεπαγγέλματα
e-purchases | ηλεαγορές
e-revolution | ηλεπανάσταση
eSafety | ηλεασφάλεια
e-science | ηλεπιστήμη
e-services | ηλεϋπηρεσίες
e-shop | ηλεκατάστημα
e-skills | ηλεδεξιότητες
e-society | ηλεκοινωνία
e-solution | ηλελύση
e-stock | ηλεαποθέματα
e-strategy | ηλεστρατηγική
e-submission | ηλεϋποβολή
e-system | ηλεσύστημα
e-text | ηλεκείμενο
e-translation | ηλεμετάφραση
e-vote | ηλεψήφος
eWork | ηλεργασία

Σύνδεσμοι:
http://yannisharis.blogspot.com/2007/04/e.html
http://yannisharis.blogspot.com/2007/04/blog-post_09.html
http://sfr.ee.teiath.gr/htmSELIDES/Technology/Orogramma/Orogr-66b.htm
http://sfr.ee.teiath.gr/htmSELIDES/Technology/Orogramma/Orogr-67b.htm
 

Attachments

  • ele.pdf
    362.9 KB · Views: 372

nickel

Administrator
Staff member
Με μεγάλη χαρά πήρα ιδιωτικά ηλεμηνύματα του Γιάννη Η. Χάρη και του Κώστα Βαλεοντή σχετικά με το θέμα της απόδοσης του e-. Ο Γιάννης Χάρης ήταν σαφής και λακωνικός: «προσυπογράφω το ηλε, σε όλα (το συφοριασμένο το ενωτικό το ’χα βάλει απλώς για "βαζελίνη", σε μεταβατικό ας πούμε στάδιο)».

Ο Κώστας Βαλεοντής υποστήριξε αναλυτικότατα τη θέση του στο μήνυμα που μου έστειλε, το οποίο και δέχτηκε να αναδημοσιεύσω εδώ. Εδώ θα δημοσιευτεί αργότερα και η δική μου απάντηση, με κοινοποίηση.


Έχω, όμως, να διευκρινίσω/τονίσω τα παρακάτω:

α. Το κείμενό μου στο Ορόγραμμα αναφέρεται και βασίζεται στον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε το e- στο e-mail η ΜΟΤΟ (11-μελές όργανο της ελληνικής τηλεπικοινωνιακής τυποποίησης-ορολογίας) σχεδόν ομόφωνα (10:1). Την ίδια άποψη υιοθέτησε και η Ομάδα ΕΛΟΤ/ΤΕ48/ΟΕ1 (5-μελές όργανο τυποποίησης-ορολογίας της Πληροφορικής). Επομένως, έκτοτε στα κείμενα προτύπων που έχουν επεξεργαστεί αυτές οι δύο ομάδες χρησιμοποιούνται οι όροι ηλ-μήνυμα, ηλ-διεύθυνση και ηλ-ταχυδρομείο. Τις αποδόσεις αυτές έχει υιοθετήσει και χρησιμοποιεί στα κείμενά της και η ΕΛΕΤΟ, της οποίας σχετικό όργανο είναι το ΓΕΣΥ (12-μελές επιστημονικό όργανο). Άρα υπάρχουν τουλάχιστον τρία όργανα (δύο πρωτοβάθμια που έχουν προτείνει και ένα δευτεροβάθμιο που έχει υιοθετήσει) τα οποία χρησιμοποιούν ήδη τέτοιες «ηλ-αποδόσεις» σε επίσημα κείμενα (όπως π.χ. Πρότυπα). Τώρα, αν —«γκουγκλεύοντας»— δεν βρίσκει κανένας τη χρήση όρων σε κείμενα προτύπων (γιατί δεν τα έχουν ελεύθερα οι Οργανισμοί Τυποποίησης, επομένως και ο ΕΛΟΤ) δεν σημαίνει ότι οι όροι αυτοί δεν χρησιμοποιούνται...

β. Όπως επισημαίνετε στο κείμενό σας, με το Google βρήκατε 23 «ηλεμηνύματα» και 9 «ηλε-μηνύματα» (σε όλες τις πτώσεις). Θα προσθέσω κι εγώ και 9 «ηλ-μηνύματα» (πολύ λιγότερα;). Ψάχνοντας για τα τελευταία, όμως, διαπίστωσα την καταμέτρηση και 120 «ηλ.μηνυμάτων» και «ηλ. μηνυμάτων» (πολύ περισσότερα;). Το γεγονός αυτό θα πρέπει να σας/μας προβληματίσει στη συζήτηση για το ηλ- / ηλε- (με ενωτικό) ή για τα ηλ / ηλε (χωρίς ενωτικό)... Και το μεν «ηλ.μήνυμα» δεν μπορεί να θεωρηθεί λέξη (με τελεία ανάμεσα στα γράμματά της), ενώ το «ηλ. μήνυμα» έχει απλώς συντομογραφημένο το «ηλεκτρονικό» και διαβάζεται με την πλήρη μορφή του: «ηλεκτρονικό μήνυμα»... Και τα δύο, όμως, δίνουν ένα προβάδισμα στο ηλ- έναντι του ηλε-.

γ. Το ενωτικό κρίνεται απαραίτητο για να διακρίνεται η ειδική και «ανορθόδοξη» —εν προκειμένω— «σύνθεση» που γίνεται εδώ. Και δεν είναι ακριβές ότι στην ελληνική δεν βάζουμε ενωτικό. Εδώ δεν πρόκειται για κανονική σύνθεση, όπου «κολλάμε» τα συνθετικά βάζοντας —ή και μη βάζοντας καθόλου— συνδετικό φωνήεν. Η «σύνθεση» αυτή αντιστοιχεί μάλλον στην προσθήκη ενός άτονου μέρους μιας λέξης μπροστά από μία ολόκληρη λέξη. Δηλαδή μπορεί να πει κανένας ότι αντιστοιχεί μάλλον στον τρόπο με τον οποίο σχηματίζονται και προφέρονται τα νεοελληνικά: Αϊ-Γιώργης, Αϊ-Δημήτρης, ..., παπα-Μανόλης, παπα-Γιάννης, ..., μαστρο-Νικόλας, μαστρο-Κώστας, ..., κυρ-Γιώργος, κυρ-Αλέκος, ..., μπαρμπα-Γιώργος, μπαρμπα-Γιάννης, ..., που είναι ακριβώς μία από τις δύο περιπτώσεις που αναφέρει η γραμματική (π.χ. η σχολική γραμματική) ότι χρησιμοποιείται ενωτικό.

δ. Το σχόλιο για το «ηλγράμμα» (που βέβαια η δική μας πρόταση είναι με ενωτικό: ηλ-γράμμα) θα μπορούσε να έχει αντίλογο τα εξής: α) Εφόσον η ελληνική γλώσσα έχει ενσωματώσει και χρησιμοποιεί δάνεια ονόματα που λήγουν σε -λ (όπως Εμμανουήλ, Δανιήλ κ.ά.) δεν είναι απίθανο το συνταίριασμά του με το αρχικό λέξεων σύμπλεγμα γρ- (δηλαδή: λ-γρ) (π.χ. στη φράση: στο Βιβλίο του προφήτη Δανιήλ γράφεται σχετικά με την πολιορκία της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα...) και β) Δεν είναι και πολύ ευφωνικότερο το τετραπλό σύμπλεγμα (ρ-σ-τ-ρ) στο συνηθέστατο λαϊκό «κυρ-Στράτος»...

Θα με ενδιάφερε, μετά το πέρας της «ηλ-συζήτησης / ηλεσυζήτησής» σας, να στείλετε ένα άρθρο για το Ορόγραμμα με τα συμπεράσματά σας.
 
Νίκο Λίγγρη, την πρόταση των φίλων Γ. Χάρη και Γ. Κόκκινου την είχα υιοθετήσει αμέσως, τη βρίσκω ευφυέστατη και απλούστατη και το "ηλεμήνυμα" το χρησιμοποίησα και στο βιβλίο μου και το χρησιμοποιώ και σε κείμενά μου στο διαδίκτυο (είμαι υπεύθυνος για μερικές από τις ανευρέσεις του γουγλ). Το "ηλ" της Ελετούς που δίνει συμπλέγματα όπως "ηλ-μήνυμα", "ηλ-γράμμα" τη βρίσκω ακαλαίσθητη. Και εφόσον ο κ. ΚΒ έχει κι ο ίδιος δεχτεί ότι το μόνο μειονέκτημα του ηλε- είναι ότι προσθέτει (ενίοτε) μία επιπλέον συλλαβή, η πλάστιγγα γέρνει καθαρά υπέρ του ηλε- κατά την ταπεινή μου γνώμη. Απλώς, επειδή το ηλ- το έχουν εγκρίνει και υιοθετήσει δύο όργανα, θα είναι δύσκολο τα όργανα αυτά να παραδεχτούν ότι η απόδοσή τους δεν είναι εύστοχη.

Και άλλες πολλές λύσεις για την απόδοση νεολογισμών έχουν εγκριθεί και υιοθετηθεί από δύο και τρία όργανα αλλά δυστυχώς ή ευτυχώς δεν χρησιμοποιούνται από κανέναν και αυτό θα έπρεπε (σκέφτομαι και λέω με το φτωχό μου το μυαλό) να προβληματίσει τα εν λόγω όργανα.
 
Κάποτε υπήρχαν ‘τηλε-γραφήματα’, γιατί να μη λέμε τηλε-μήνυμα και τηλε-διεύθυνση; Γιατί αυτή η αιχμαλωσία στο e- ; Ναι, θα υπάρξουν αντιρρήσεις, π.χ. η τηλεόραση έχει "τηλε-αγορές" αλλά το τηλε- έχει καλό ήχο!
 

nickel

Administrator
Staff member
Φίλτατε Γιάννη,

Πριν από τέσσερα χρόνια, τότε που ξεκίνησε η συζήτηση, είχα κι εγώ προτείνει δημόσια ότι, αν δεν θέλουμε να νεολογίσουμε, μπορούμε να βολευτούμε με το τηλε-. Η σκέψη μου βασιζόταν στο ότι το e- μπορεί να προέρχεται από το electronic αλλά αφορά κυρίως διαδικτυακές εφαρμογές. Το τηλε- καλύπτει αυτή τη διάσταση της απόστασης. Άλλωστε κάποιοι από τους e- όρους αποδίδονταν ήδη με το τηλε-: τηλεμάθηση, τηλεμπόριο, τηλεργασία, τηλετραπεζική, τηλεδημοκρατία, τηλεδιοίκηση κ.ο.κ. Ακόμα κι αν κάποιοι από τους όρους συγκρούονταν με υφιστάμενους όρους που έχουν σχέση με το τηλέφωνο ή άλλου είδους απόσταση, θα μπορούσαμε να βολέψουμε τους καινούργιους με το δικτυο- ή το κυβερνο-.

Ωστόσο, η επιστήμη της ορολογίας δεν επιτρέπει τέτοιους συμβιβασμούς και επίτρεψέ μου να μην μπω τώρα σε λεπτομέρειες, θα το κάνω όμως στο μέλλον.

Πάντως, δεν θα δίσταζα να προτείνω, σ’ ένα κείμενο που δεν έχει τους περιορισμούς της επιστήμης της ορολογίας, να χρησιμοποιήσουμε το τηλε-. Κοίταξε, για παράδειγμα, πόσα τηλε- έχει αυτό το κείμενο του Βήματος, δημοσιευμένο το 1999.

(Αναρωτιέμαι: μήπως πρέπει να αλλάξουμε τον τίτλο μας σε Ηλεξιλογία; ;) )
 

nickel

Administrator
Staff member
Η απάντησή μου στον Κώστα Βαλεοντή:

Δέχομαι το σύνολο σχεδόν της επιχειρηματολογίας του φίλτατου Κώστα Βαλεοντή στο πλαίσιο που διατυπώνεται και εφαρμόζεται. Με τις εξής επισημάνσεις:

Η ΜΟΤΟ και τα άλλα ορολογικά όργανα καταλήγουν σε ορολογικές λύσεις που εφαρμόζονται σε επίσημα γραπτά κείμενα (π.χ. Πρότυπα) τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «ερμητικά» — δηλαδή, είναι κείμενα που δεν απευθύνονται στον πολύ κόσμο, ενώ ταυτόχρονα, επειδή ακριβώς παραμένουν ερμητικά κλειστά και απροσπέλαστα στις αράχνες των μηχανών αναζήτησης, ακόμα και πολύ εύστοχοι νεολογισμοί δεν διαχέονται εύκολα προς τα κάτω.

Μπορεί έτσι να εξυπηρετούνται οι ανάγκες για τα πρότυπα και τους διαγωνισμούς σύμφωνα με το γνωστό ISO, αλλά δεν καλύπτονται οι ορολογικές ανάγκες της υπόλοιπης «αγοράς», που έτσι σε αρκετές περιπτώσεις παίρνει το δικό της δρόμο. Αυτό είναι ένα γνωστό και γενικότερο πρόβλημα, που ίσως θα έπρεπε να συζητηθεί περισσότερο.

--------

Ειδικότερα εδώ, η επιλογή της λύσης «ηλ. μήνυμα» δίνει ικανοποιητική απάντηση στο πρόβλημα στο δεδομένο πλαίσιο. Δίνουμε μια φυσιολογική συντομογραφία που ικανοποιεί το μάτι και, στη συνέχεια, προφανώς διαβάζουμε «ηλεκτρονικό μήνυμα» (φωναχτά ή σιωπηρά). Η βραχυγραφία αποκλείεται να επιβάλει τη «βραχυλογία», να αναγκάσει δηλαδή τον αναγνώστη να πει «ηλ». Θα ήταν παράλογο, κάτι σαν να ζητούσαμε να βλέπουν «ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄» και να διαβάζουν «ο βασιλιάς Γεώργιος Βήτα» ή «Βου» — που γελάμε όταν το λένε έτσι, άρα ας μην ωθούμε τους αναγνώστες προς αυτή την κατεύθυνση.

Για να αναγκάσουμε τον αναγνώστη να διαβάσει «ηλ», πρέπει να γράψουμε «ηλ-μήνυμα», μία λέξη με ενωτικό.

Εδώ θα πρέπει να ξαναδιαβάσουμε την παράγραφο (γ) της απάντησης του Κώστα Βαλεοντή. Είναι αποκαλυπτική επειδή βοηθάει να αντιληφθούμε ότι όσοι προτείνουν το ηλ- το βλέπουν σαν αντίστοιχο του «κυρ». Όπως «κυρ Στράτος», έτσι και «ηλ-στρατηγική» (e-Strategy). (Επιτρέψτε μου να επισημάνω εδώ ότι από τα προτακτικά το «κυρ» δεν ακολουθείται από ενωτικό επειδή είναι άκλιτο και μονοσύλλαβο. Θα αρκούσε άραγε «ηλ στρατηγική»;)

Είναι απαραίτητο να καταλάβουμε ότι το «ηλ» θα πρέπει να κριθεί μόνο στη φωνητική του εκδοχή, όχι στη γραπτή. Δεν είναι, λένε, κανονική σύνθεση για να αναζητούμε συνδετικό φωνήεν. Μας ζητούν να εξομοιωθεί με λαϊκές λέξεις που μπαίνουν σαν τίτλος μπροστά από ένα κύριο όνομα. Οπότε, συγχωρήστε με, αλλά, όταν το ακούω έτσι, εμένα το μυαλό δεν πάει στο ηλε(κτρονικό) αλλά στο Il postino και στο Il principe. Η «ηλ-κάρτα» έρχεται κατευθείαν από τη Ρώμη. (Έχω παρόμοιο πρόβλημα στη δική μου πρόταση με τα ηλεμπόριο ή ηλέγγραφο, τόσο που θα προτιμούσα ηλεεμπόριο, ηλεέγγραφο. Καλύτερα να ακούω τη χασμωδία του Νεεμία και της Βηθλεέμ παρά il emporio. Δείτε 1.850 τηλεεκπαίδευση και 2.800 τηλε-εκπαίδευση δίπλα στα 24.000 τηλεκπαίδευση, χωρίς καν να υπάρχει το πρόβλημα του [il].)

Δύσκολο, κύριε Βαλεοντή, πιστέψτε με. Αν σας ενδιαφέρει να φύγει το συνθετικό από τη γραπτή του μορφή και να βγει έξω στον κόσμο και να μείνει, μην περιμένετε να το κάνει υποδυόμενο το ιταλικό άρθρο. Οι Έλληνες που ξέρουν δέκα αγγλικούλια θα πουν αυτό το δυσπρόφερτο «σεξ σοπ», αλλά, μόλις παντρέψουν το «σεξ» με ελληνική λέξη, λένε «σεξοβόμβα». Παίρνουν το μονοσύλλαβο και το κάνουν αμέσως δισύλλαβο. Έτσι και ο μπαρόβιος, έτσι και το παρκόμετρο. Και, ας μην το ξεχνάμε, σ’ αυτή την περίπτωση υπάρχει έτσι κι αλλιώς η έλξη του «τηλε-».

Αν η πρότασή σας περιορίζεται στην απόδοση του e- στο e-mail, υπάρχει η δυνατότητα να επανεξεταστεί το θέμα του e- (θα ζούμε πολλά χρόνια μ’ αυτό).

--------

Για το ενωτικό έκανα μια βιαστική διατύπωση («Εμείς αποφεύγουμε τα ενωτικά στη σύνθεση») ελπίζοντας ότι θα γίνω κατανοητός. Η διατύπωση επιδίωκε περισσότερο τη σύγκριση με την αγγλική γλώσσα, όπου κάποτε το ενωτικό έδινε και έπαιρνε στις δικές τους σύνθετες λέξεις ενώ σήμερα είτε τις χωρίζουν με διάστημα είτε τις κάνουν μία λέξη. Ταυτόχρονα κατέθετα την αντίρρησή μου για την προσωρινή «βαζελίνη» (μου άρεσε και το υιοθετώ) του ενωτικού στο ηλε-μήνυμα, έχοντας απορρίψει το ηλ-.

Εμείς βάζουμε ενωτικό μετά από τα άτονα προτακτικά Αγια-, Αϊ-, γερο-, θεια-, κυρα-, μαστρο-, μπαρμπα-, παπα-. Συνήθως προσδιορίζουν κύρια ονόματα και στη γλώσσα μας δεν έχουμε το τρικ που επιχειρούν οι Εγγλέζοι, π.χ. με το eAdmissions αντί για το e-admissions), ώστε να γράφουμε παπαΔημήτρης. Ωστόσο, και σ’ αυτές τις περιπτώσεις, μόλις γίνουν μόνιμα (ή επώνυμα) αυτά τα σύνθετα, χάνεται το ενωτικό και, στα κύρια, πάει στην αρχή το κεφαλαίο: Μαστροκώστα, Μπαρμπαγιάννης, Παπαδιαμάντης, γεροξούρας και παπατρέχας.

Πιο ταιριαστή για το ηλ(ε)- με ενωτικό είναι η περίπτωση που αναφέρει η Άννα Ιορδανίδου στον Οδηγό: «Επίσης χρησιμοποιούμε το ενωτικό σε περιπτώσεις όπου αποφεύγεται η σύνθεση σε μία λέξη, κυρίως σε πρόσφατα δημιουργημένους ή παροδικούς σχηματισμούς όπου η σύνθεση θα εμπόδιζε την αναγνώριση των συνθετικών στοιχείων».

Σε σχέση με το παραπάνω είπα «γιατί να το βάλουμε σήμερα για να το βγάλουμε αύριο;».

--------

Προς το παρόν, για να επανέλθω στο προηγούμενο μήνυμά μου, αν εξαιρέσουμε το ιμέιλ, θα βρούμε ελάχιστα ηλε- στο διαδίκτυο γιατί ο κόσμος προσπαθεί να κάνει τη δουλειά του με το «τηλε». Είναι πιθανό ή σκόπιμο να αλλάξει η τηλεμάθηση σε «ηλεμάθηση»; Το να αλλάξει σε «ηλ-μάθηση» το θεωρώ εντελώς απίθανο.
 

Alexandra

Super Moderator
Staff member
Οπότε, συγχωρήστε με, αλλά, όταν το ακούω έτσι, εμένα το μυαλό δεν πάει στο ηλε(κτρονικό) αλλά στο Il postino και στο Il principe.΄Η «ηλ-κάρτα» έρχεται κατευθείαν από τη Ρώμη.
Όπως το Ελ. Βενιζέλος (Ελ Βενιζέλος) που λέγεται πολλές φορές για (χιουμοριστική) συντομία, έρχεται κατευθείαν από το Μεξικό.
 
OK. Ναι, είδα όλα τα τηλε- στο άρθρο. Καλή τύχη στην "επιστημονική" λύση!:)
 
Εν πρώτοις, η γενική μου κρίση για το συζητούμενο θέμα: ο νεολογισμός ηλεμήνυμα είναι, από κάθε άποψη, επιτυχής, εύστοχος και καλοσχηματισμένος, όσο και αν δεν έχει ακόμη τη διάδοση που θα του άξιζε. Τα επιχειρήματα του αγαπητού Νίκου, που παρατίθενται ανωτέρω, είναι ισχυρά και εξηγούν κατάλληλα πού η συγκεκριμένη λύση πλεονεκτεί έναντι άλλων.

Υπάρχει ένα σημείο που παρατηρώ ότι εγείρει ερωτήματα και αμφιβολίες: η χρήση ή η παράλειψη του ενωτικού. Σε αυτό ας μου επιτραπεί, παρακαλώ, μια μικρή παρατήρηση, που ίσως διευρύνει τη σκέψη μας.

Αν θεωρήσουμε τον νεολογισμό ηλεμήνυμα όχι προϊόν απευθείας συνθέσεως, αλλά αποτέλεσμα λεξικής διασταυρώσεως [γερμ. Wortkreuzung, αγγλ. blending], αυτό θα καθιστούσε περιττή την παρουσία ενωτικού. Παραδείγματα: φρουτοπία < φρού(το) + (ου)τοπία, μετροπόντικας < μετρό + (τυφλο)πόντικας (ιταλ. metrotalpa), γαλλ. fantasmagorie < fantasm(a) + (allé)gorie κ.ά. Συνεπώς: ηλε(κτρονικό) μήνυμα > ηλεμήνυμα.

Ας σημειωθεί ότι δεν πρόκειται για συμφυρμό [αγγλ. contamination], ο οποίος απαιτεί συγχώνευση δύο συνωνύμων (π.χ. αρχ. θλίβω < θλ(ῶ) + (φλ)ίβω), αλλά για μίξη δύο λέξεων εν παρατάξει [juxtaposition] ή έστω για μίξη φράσεως (σύνθετο εκ συναρπαγής, κατά τον όρο των γραμματικών). Τα προϊόντα αυτών των λεξικών διασταυρώσεων δεν χρειάζονται ενωτικό.

Ευχαριστώ.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Κατ' αρχάς να δηλώσω κι εγώ με τη σειρά μου τη συμφωνία μου με τους Νίκο Λίγγρη και Νίκο Σαραντάκο. Και να προσυπογράψω αυτό που είπε ο Ν.Λ. ότι "προτείνω να χρησιμοποιήσουμε το ηλε- όπως συνθέτουμε με το τηλε-". Η έλξη που αναπόφευκτα ασκεί το "τηλε-", το "γνώριμο" άκουσμα συναφών συνθέσεων με αυτό, φρονώ ότι θα οδηγήσουν τους ομιλητές να προτιμούν το "ηλε-" έναντι του "ηλ-".

Υπάρχουν τουλάχιστον τρία όργανα (δύο πρωτοβάθμια που έχουν προτείνει και ένα δευτεροβάθμιο που έχει υιοθετήσει) τα οποία χρησιμοποιούν ήδη τέτοιες «ηλ-αποδόσεις» σε επίσημα κείμενα (όπως π.χ. Πρότυπα). Τώρα, αν —«γκουγκλεύοντας»— δεν βρίσκει κανένας τη χρήση όρων σε κείμενα προτύπων (γιατί δεν τα έχουν ελεύθερα οι Οργανισμοί Τυποποίησης, επομένως και ο ΕΛΟΤ) δεν σημαίνει ότι οι όροι αυτοί δεν χρησιμοποιούνται...
Εργάστηκα επί σειρά ετών με Πρότυπα και προκηρύξεις διαγωνισμών, στελεχώνοντας πολλές θέσεις στην ιεραρχία της Διασφάλισης Ποιότητας στο χώρο όπου εργάστηκα. Εκείνο που μπορώ να πω είναι ότι η ορολογία δεν είναι σωστό να αντιμετωπίζεται από τους οργανισμούς τυποποίησης ως κάτι που αποτελεί αποκλειστικά δική τους υπόθεση, στεγανοποιημένη μέσα σε μια γυάλα χωρίς επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο. Χωρίς επ' ουδενί να διακυβευτεί η ακριβολογία που απαιτείται στο χώρο της ορολογίας, δεν μπορεί να αγνοείται επιδεικτικά και το γλωσσικό αισθητήριο των χρηστών των εν λόγω όρων. Μ' άλλα λόγια να αναφέρει η προκήρυξη τη λέξη ΧΨΩ, αλλά ο αρμόδιος χειριστής του θέματος και η επιτροπή να είναι αναγκασμένοι να γκουγκλεύουν τη λέξη αλλιώς, ώστε να είναι βέβαιοι ότι θα έχουν τα ευρήματα που χρειάζονται.

Και το μεν «ηλ.μήνυμα» δεν μπορεί να θεωρηθεί λέξη (με τελεία ανάμεσα στα γράμματά της), ενώ το «ηλ. μήνυμα» έχει απλώς συντομογραφημένο το «ηλεκτρονικό» και διαβάζεται με την πλήρη μορφή του: «ηλεκτρονικό μήνυμα»... Και τα δύο, όμως, δίνουν ένα προβάδισμα στο ηλ- έναντι του ηλε-.
Διότι, όπως όλοι γνωρίζουμε, ο κανόνας υπαγορεύει να μη συντομογραφούμε "*ηλε. μήνυμα". Άρα εδώ η σύγκριση δεν είναι μεταξύ ομοειδών (επομένως και συγκρίσιμων) πραγμάτων. ;)

Εδώ δεν πρόκειται για κανονική σύνθεση, όπου «κολλάμε» τα συνθετικά βάζοντας —ή και μη βάζοντας καθόλου συνδετικό φωνήεν. Η «σύνθεση» αυτή αντιστοιχεί μάλλον στην προσθήκη ενός άτονου μέρους μιας λέξης μπροστά από μία ολόκληρη λέξη.
Μα αυτό ακριβώς λέμε κι εμείς εδώ τόση ώρα - γιατί ειδικά και μόνο το "ηλε-" να μην αποτελεί κανονική σύνθεση;! Από πού κι ως πού το "ηλε-" είναι ανάλογο του "μπάρμπα-" κι όχι των "ηλεκτρ(ο/ό)-", "θερμ(ο/ό)-" και των τόσων άλλων ομοίων τους περιλαμβάνει η επιστημονική ορολογία όπου προστίθεται όντως ένα άτονο μέρος μίας λέξης μπροστά από μία ολόκληρη λέξη;

α) Εφόσον η ελληνική γλώσσα έχει ενσωματώσει και χρησιμοποιεί δάνεια ονόματα που λήγουν σε -λ (όπως Εμμανουήλ, Δανιήλ κ.ά.) δεν είναι απίθανο το συνταίριασμά του με το αρχικό λέξεων σύμπλεγμα γρ- (δηλαδή: λ-γρ) (π.χ. στη φράση: στο Βιβλίο του προφήτη Δανιήλ γράφεται σχετικά με την πολιορκία της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα...) και β) Δεν είναι και πολύ ευφωνικότερο το τετραπλό σύμπλεγμα (ρ-σ-τ-ρ) στο συνηθέστατο λαϊκό «κυρ-Στράτος»...
α) Το γλωσσικό αισθητήριο ενός λαού είναι αυτό που είναι, όπως κι οι άγραφοι νόμοι. Το να καταφεύγουμε σε ύπαρξη γειτνιάσεων φθόγγων που ανήκουν σε διαφορετικές λέξεις, για να το υπερκεράσουμε όταν συνθέτουμε νέες, είναι σα να λέμε ότι η γειτόνισσά μου κι εγώ έχουμε συμβατές προσωπικότητες και καλά θα κάνουμε να σκεφτούμε το γάμο ( τον ποιον;!). :)
β) Βρε μανία με το "κυρ"! Ας καταφεύγατε τουλάχιστο στο τετραπλό σύμπλεγμα (κ-σ-τ-ρ) της "εκστρατείας"! :D

Πιο ταιριαστή για το ηλ(ε)- με ενωτικό είναι η περίπτωση που αναφέρει η Άννα Ιορδανίδου στον Οδηγό: «Επίσης χρησιμοποιούμε το ενωτικό σε περιπτώσεις όπου αποφεύγεται η σύνθεση σε μία λέξη, κυρίως σε πρόσφατα δημιουργημένους ή παροδικούς σχηματισμούς όπου η σύνθεση θα εμπόδιζε την αναγνώριση των συνθετικών στοιχείων». Σε σχέση με το παραπάνω είπα «γιατί να το βάλουμε σήμερα για να το βγάλουμε αύριο;».
Αυτό είναι κι ένα δικό μου βάσανο. Προτιμώ συνήθως τη χρήση του ενωτικού όπως λέει η Ιορδανίδου. Ένα πρόβλημά μου είναι πότε να πάψω να το βάζω πια σε μια λέξη. Συνήθως αργώ χαρακτηριστικά... :rolleyes:

Προς το παρόν, για να επανέλθω στο προηγούμενο μήνυμά μου, αν εξαιρέσουμε το ιμέιλ, θα βρούμε ελάχιστα ηλε- στο διαδίκτυο γιατί ο κόσμος προσπαθεί να κάνει τη δουλειά του με το «τηλε».
Για το ιμέιλ το 'πα και σε άλλο νήμα - ο κόσμος προτιμά πολύ περισσότερο να λέει και να γράφει "μέιλ" (σκέτο).
 
Last edited:

Zazula

Administrator
Staff member
Αν θεωρήσουμε τον νεολογισμό ηλεμήνυμα όχι προϊόν απευθείας συνθέσεως, αλλά αποτέλεσμα λεξικής διασταυρώσεως [γερμ. Wortkreuzung, αγγλ. blending], αυτό θα καθιστούσε περιττή την παρουσία ενωτικού. Παραδείγματα: φρουτοπία < φρού(το) + (ου)τοπία, μετροπόντικας < μετρό + (τυφλο)πόντικας (ιταλ. metrotalpa), γαλλ. fantasmagorie < fantasm(a) + (allé)gorie κ.ά. Συνεπώς: ηλε(κτρονικό) μήνυμα > ηλεμήνυμα.
Μία απορία, φίλτατε Dr Moshe: Δεν θα πρέπει, για να έχουμε μία γνήσια περίπτωση λεξικής διασταυρώσεως, να απωλέσει η δεύτερη λέξη ένα τουλάχιστο από τα αρχικά της γράμματα (κοινό χαρακτηριστικό σε όλα τα παραδείγματα που παραθέσατε, όπως επίσης και στα motel=motor+hotel, brunch=breakfast+lunch, guesstimate=guess+estimate κλπ); Επομένως θα έπρεπε να μιλάμε τότε για "ηλένυμα" ή "ηλήνυμα";
 
Αγαπητέ μου, αποφεύγω να ξαναγράφω, επειδή δεν επιδιώκω καθόλου την τελευταία λέξη στα συζητούμενα θέματα. Επιτρέψτε μου μόνο να απαντήσω συντομότατα στην εύλογη απορία σας, που πολύ σωστά διατυπώσατε, μήπως φανεί χρήσιμη και σε άλλους αναγνώστες.

Η αποκοπή τής αρχικής συλλαβής τού β΄ συνθετικού, αν και πιο συνηθισμένη, δεν αποτελεί αναγκαία συνθήκη για να προκύψει συγχώνευση. Παραδείγματα: αρχ. γαῖα, πιθ. < γ(ῆ) + αἶα «έδαφος», μεταφυσικός < φρ. Μετὰ (τὰ) Φυσικά (έργο τού Αριστοτέλη), γαλλ. Nescafé < Nes(tlé) (εμπορικό σήμα) + café, σαλαμάστρα < παλ. ιταλ. salmastra < sa(go)la «σχοινί» + ma(i)stra «μεγάλο πανί» κ.ά.

Υπάρχουν διάφορες μορφές λεξικής διασταύρωσης, των οποίων οι όροι δεν είναι του παρόντος να συζητηθούν. Βέβαιο είναι ότι ο νεολογισμός ηλεμήνυμα, αν θεωρηθεί συγχώνευση εν παρατάξει, δεν απαιτεί ενωτικό.

Ευχαριστώ.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Εμείς ευχαριστούμε, Dr Moshe!


Α, και να μην ξεχάσω να συναριθμηθώ κι εγώ με αυτούς που τους αρέσει το "ηλεμήνυμα". :)
 

Katalexi

New member
Αν έχετε αντιγράψει με κάθε ακρίβεια την επιστολή του κυρίου Βαλεοντή, η αγάπη για το ενωτικό δεν περιορίζεται στο ηλ- (όπου θα το θεωρούσα κι εγώ δικαιολογημένο) ή στον κυρ-Στράτο (όπου είναι περιττό), αλλά τη βλέπω επίσης να επαναλαμβάνεται με έμφαση στα "11-μελές", "5-μελές", "12-μελές". Είναι, δεν είναι, σαν να γράφαμε: 20-ός αιώνας, 100-ετής πόλεμος ή και πολυ-μελής οικογένεια;
 
Και ηλετάξη για το e-class (που το βλέπω σε αρκετές σελίδες ως η-τάξη και κάπως μου κάθεται).
 

EpsilonSigma

New member
Το «ηλέ-» κατ' αναλογίαν προς το «τηλε-» το είχα σκεφτεί πριν χρόνια πολλά… Αλλά δεν το εισηγήθηκα πουθενά, το φύλαξα για τον εαυτό μου, γιατί σε κανέναν δεν άρεσε ιδιαίτερα… Κλαψ! Πάλι ο Βαλεοντής θα πάρει την δόξαν όλην…
 

nickel

Administrator
Staff member
Να φτιάξουμε σύλλογο για τη διάδοση του ηλέ. Και να το γράφουμε έτσι, χωρίς την παύλα. Η δόξα ανήκει στον Γιάννη Χάρη. Η ΕΛΕΤΟ είναι ακόμα κολλημένη στο ηλ–, το οποίο μόνο γράφεται, γιατί είναι γελοίο να εκφέρεται έτσι.

Φαντασίωση: να δω ηλελήψη και ηλαποστολή / ηλεαποστολή για τα download και upload. Γιατί να τα βαρύνουμε; Επειδή τα download / upload καταλαβαίνουμε αμέσως ότι αναφέρονται σε ηλεκτρονική λήψη και αποστολή, ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο με τα σκέτα λήψη και αποστολή της ελληνικής.
 
Top