Πρέπει ο επιμελητής να γνωρίζει τη γλώσσα-πηγή;

Διάβαζα (ξανά) το thread για τη σχέση μεταφραστών και επιμελητών. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι πρόσφατα δεν ήταν κάτι που με είχε απασχολήσει ιδιαίτερα - πού νά' ξερα.

Αφενός, δημοσιεύθηκε ένα ένθετο ιστορικό (από τα ιταλικά) που έκανα. Σε μια λεζάντα ανέφερε ένα τάγμα του Μεσαίωνα με τη λατινική ονομασία. Αποφάσισα να το αφήσω έτσι. Στο δημοσιευμένο κείμενο, η επιμελήτρια -που δε γνωρίζει ιταλικά- έβαλε επεξήγηση. Καλά έκανε, δεν έχω πρόβλημα με αυτό. Μόνο που έγραψε το τάγμα με λάθος όνομα, ενώ το αναφέρω ήδη αρκετές φορές στο κυρίως κείμενο.

Το άλλο, μεγαλύτερο πρόβλημα είναι με κάτι ταξιδιωτικούς οδηγούς που κάνω τώρα. Εκτός από το γεγονός ότι καταράστηκα την ωρα και τη στιγμή που πήρα αυτή τη δουλειά (ο πρώτος ειδικά είχε μια γλώσσα που, εγώ προσωπικά, δεν έχω ξαναδεί πουθενά), ήρθε και η ώρα της επιμέλειας. Η επιμελήτρια δε γνωρίζει αγγλικά, το πρωτότυπο είναι έτσι κι αλλιώς "περίεργο" (πολύ μοντέρνο, πολύ παιχνιδιάρικο, πολύ Athens Voice σε 20 χρόνια από τώρα), έχει πολλές πληροφορίες που δεν επεξηγεί γιατί θεωρεί ότι αναφέρεται σε γνώστες (αυτό δεν το κατακρίνω βέβαια). Έλα μου όμως που η επιμελήτρια λέει ότι δεν καταλαβαίνει τίποτα. Ότι πρέπει να ψάξει για να βρει τι είναι το κλίτος του ναού. Ότι δεν ξέρει τι είναι οι Νύχτες Αγωνίας του Νταλί και πρέπει να βεβαιωθεί. ΟΚ, δουλειά του επιμελητή είναι να τα ελέγχει όλα αυτά. Πώς, όμως, θα συνεννοηθώ με έναν άνθρωπο που δε γνωρίζει αγγλικά, ώστε να του εξηγήσω ότι αυτό λέει το κείμενο; Να σημειώσω ότι τέτοιες δουλειές τις στέλνω πάντα σε ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με τη μετάφραση ή την επιμέλεια, πριν τις στείλω για επιμέλεια, για να ξέρω αν αυτό που γράφω είναι κατανοητό στον αναγνώστη. Υπερβολή, το ξέρω, αλλά μόνο έτσι "ησυχάζω".

Κι επανέρχομαι στην αρχική ερώτηση. Επειδή άκουσα τη φράση "ο επιμελητής δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει αγγλικά", αναρωτιέμαι... είναι αλήθεια αυτό τελικά; Αν δεν καταλαβαίνει κάτι στο μεταφρασμένο, πώς θα μπορέσει να το επιμεληθεί (να το αλλάξει, να το διορθώσει) χωρίς να καταλαβαίνει τι λέει το πρωτότυπο; Μήπως είμαι υπερβολική τελικά;
 
Δεν έχεις βάλει λινκ, κι έτσι δεν ξέρω από πού αρύεσαι αυτή τη φράση στα εισαγωγικά, που παραθέτεις. Υπάρχει γλωσσική επιμέλεια και "πραγματολογική"-"επιστημονική" επιμέλεια. Κάποιος που δεν ξέρει τι εστί κλίτος, δεν κάνει για επιμελητής ταξιδιωτικού οδηγού, είτε γλωσσικός, είτε πραγματολογικός. Το ιδανικό είναι φυσικά η επιμελήτρια να ξέρει τη γλώσσα του πρωτοτύπου και να είναι σχετική με το θέμα. Όταν πρόκειται για μια γλώσσα όπως τα εγγλέζικα ή τα ιταλικά κλπ., αυτό δε θα 'πρεπε να αποτελεί απλώς ιδανικό. Αν φανταστούμε όμως μια μετάφραση από τα κινέζικα, π.χ., ή από τα μπαντού, τότε το πράγμα αλλάζει. Πού να βρεθεί το πρόσωπο που θα συγκεντρώνει όλα τα προσόντα; Δύσκολο.
 

Alexandra

Super Moderator
Staff member
Πριν από την επιμελήτρια ταξιδιωτικών οδηγών που δεν ήξερε το κλίτος, πρωτοπόρος υπήρξε η επιμελήτρια υποτίτλων που δεν είχε ακούσει ποτέ την οδαλίσκη -- και χωρίς να ντραπεί καθόλου σημείωσε στις παρατηρήσεις "I never heard of the word - have you checked it ?" Αμίμητο δεν είναι αυτό το "have you checked it?" Γιατί, αν ανοίγαμε διάλογο με παρατηρήσεις, έπρεπε να της πω, "Έχεις ακουστά κάτι που λέγεται λεξικό;"
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Εγώ νομίζω ότι πρέπει να διακρίνουμε σε δύο ειδών επιμέλειες:
την πρώτη, που ελέγχει αποκλειστικά γλωσσικά και γραμματικά λάθη,
και τη δεύτερη, που ελέγχει και μεταφραστικά λάθη.

Τώρα βέβαια θα *ανοίξω το κουτάκι με τα σκουλήκια, γιατί προκύπτει το εξής πρόβλημα: αν η μετάφραση έχει προβλήματα (συχνότατο φαινόμενο), ο επιμελητής αναγκάζεται να ελέγξει και την απόδοση. Αν δεν ξέρει τη γλώσσα λοιπόν τι γίνεται;
 
Last edited by a moderator:
Συγγνώμη, δεν το διευκρίνησα: η φράση ήταν σχόλιο που έγινε σε μένα δια τηλεφώνου από τη γραμματέα του εκδότη, πρώην μεταφράστρια, η οποία έχει αναλάβει την παραλαβή των κειμένων και τη διαδικασία της έκδοσης και θεώρησε ότι δε μου επιτρέπεται σε κείμενο 200 σελίδων (75.000 λέξεις) να κάνω 3 -τόσα ήταν- λάθη (όπου λάθη, βλ. αντί για "άνθρωπος του Λίντοοου" έγραψα κατά λάθος "άνθρωπος του Λίντου"), λέγοντας αυτό που ανέφερα παραπάνω, ότι δλδ ότι ο επιμελητής δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει αγγλικά (και άρα πώς θα διορθώσει τα λάθη σου; ).
 

crystal

Moderator
αν η μετάφραση έχει προβλήματα (συχνότατο φαινόμενο), ο επιμελητής αναγκάζεται να ελέγξει και την απόδοση. Αν δεν ξέρει τη γλώσσα λοιπόν τι γίνεται;

Το επιστρέφει πίσω, με την σημείωση να δοθεί σε κάποιον που την ξέρει και μπορεί να αντιπαραβάλει με το πρωτότυπο. Σε έναν ιδανικό κόσμο, ο πελάτης θα το εκτιμήσει και δεν θα γκρινιάξει...

δλδ ότι ο επιμελητής δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει αγγλικά (και άρα πώς θα διορθώσει τα λάθη σου; ).

Συγγνώμη, της το έδωσαν για κανονική, πλήρη επιμέλεια (γλωσσική, πραγματολογική και τα ρέστα) χωρίς να γνωρίζει τη γλώσσα του πρωτοτύπου;
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Κατ' αρχάς, το συγκεκριμένο είναι πραγματολογικό στοιχείο άρα η επιμελήτρια πρέπει να έχει και μια εγκλυκλοπαίδεια στο σπίτι της βρε αδερφέ, για την περίπτωση του δαίμονα του πληκτρολογίου.

Δεύτερον, κατά τη δική μου γνώμη, αν θέλει κανείς να έχει άριστο προϊόν στα ράφια του βιβλιοπωλείου του, η επιμέλεια πρέπει να αφορά και την απόδοση και η επιμελήτρια πρέπει να ξέρει τουλάχιστον πολύ καλά αγγλικά, γιατί πολλές πηγές είναι σε αυτήν τη γλώσσα και μη γνωρίζοντάς την αυτομάτως δεν έχει πρόσβαση σε ένα σωρό γνώσεις.

πρώην μεταφράστρια,
Μάλιστα.
 
Μόλις είδα και τις υπόλοιπες απαντήσεις.
Αλεξάνδρα, ναι, εννοείται, αυτό προσπαθούσα κι εγώ να εξηγήσω: δεν καταλαβαίνεις μια λέξη, πριν θεωρήσεις δεδομένο ότι είναι λάθος, δεν το ψάχνεις πρώτα (γιατί στην προκειμένη περίπτωση είχαμε και τέτοια θέματα - δεν το καταλαβαίνω, άρα δεν είναι σωστό);

Όσο για το θέμα γλωσσική / επιστημονική επιμέλεια, όλα αυτά δεν περνάνε από διορθωτή; Ναι, ο διορθωτής δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει την ξένη γλώσσα: βλέπει ένα κείμενο στα ελληνικά και το διορθώνει από συντακτικής και γραμματικής άποψης. Ο επιμελητής όμως; Αν εγώ δλδ έγραφα ό,τι μου κατέβαινε ή ό,τι με βόλευε, αλλά για κάποιο περίεργο λόγο έβγαζε νόημα στα ελληνικά, θα ήταν εντάξει; Δε νομίζω.
 
Πριν από πολλά χρόνια είχα κάνει τη θεώρηση μιας μετάφρασης από τα τσέχικα. Ο μεταφραστής ήξερε καλά τσέχικα, αλλά τα ελληνικά του είχαν σκουριάσει (ζούσε στην Τσεχία). Τσέχικα εγώ δεν ήξερα, ούτε ξέρω άλλωστε. Εντόπισα πεντέξι σημεία όπου υπήρχε ενδεχόμενο κακής απόδοσης, βρήκα έναν τσεχομαθή, ο οποίος δικαίωσε τον αρχικό μεταφραστή σε όλα πλην ενός. Αυτό το ένα το διόρθωσα. Το βιβλίο βγήκε καλό.
 

nickel

Administrator
Staff member
Καθώς διάβαζα το νήμα, ετοιμαζόμουν να πω κάτι σαν κι αυτό που έγραψε ο sarant. Εξαρτάται από το μεταφραστή και τη δουλειά που έχει κάνει. Αν η μετάφραση είναι καλή σε όλα τα επίπεδα (αποκωδικοποιήσεις, κωδικοποιήσεις, γραμματική, ύφος κ.λπ.), ο επιμελητής θα κάνει τη δουλειά του με ένα πέρασμα και δεν είναι απαραίτητο να ξέρει την ξένη γλώσσα. Αρκεί να έχει σωστή όσφρηση, και εγκυκλοπαίδεια ή διαδίκτυο για να μην αναρωτιέται για τους Λίντοου. Αν δεν έχει γίνει καλή δουλειά και ο επιμελητής πρέπει τη μια να συγκρίνει, την άλλη να αλλάζει τη σύνταξη, την παράλλη να χώνει κόμματα, τότε χρειάζονται δύο περάσματα (τουλάχιστον) για να μπορέσει να τα πιάσει όλα. Αν χαθεί η εμπιστοσύνη ως προς την αποκωδικοποίηση, θα είναι υποχρεωμένος να κάνει συνέχεια σύγκριση με το πρωτότυπο, οπότε (α) προφανώς πρέπει να γνωρίζει στοιχειωδώς τη γλώσσα-πηγή και (β) θα φάει πολύ περισσότερο χρόνο.

Έχω διορθώσει βιβλίο μεταφρασμένο από τα ολλανδικά, τα οποία αγνοώ παντελώς, αλλά είχα και αγγλική μετάφραση, οπότε δεν μετράει. Μπορώ ωστόσο να καταλάβω τις νεολατινικές με λεξικό και όχι μόνο έχω διορθώσει μετάφραση από τα ιταλικά (που δεν τα σπούδασα ποτέ), αλλά μου αρέσει που εντόπισα και γνωστή παγίδα (κάτι σαν το ne της γαλλικής υποτακτικής που δεν μεταφράζεται με άρνηση). Οπότε, προσθέτω: εξαρτάται από τη μετάφραση, τη γλώσσα-πηγή και τον επιμελητή.

...αντί για "άνθρωπος του Λίντοοου" έγραψα κατά λάθος "άνθρωπος του Λίντου"
Όποιος καεί στο χυλό, φυσάει και το γιαούρτι... και προσθέτει «ο»! :)

can of worms = το κουτί της Πανδώρας;
 
Μια και το ανοίξατε, να προσθέσω τους ασκούς του Αιόλου για το can of worms (μάλλον πρέπει ν' ανοίξουμε νέο νήμα). Ή θα έπρεπε να πω ο ασκός του Αιόλου;
 
Last edited by a moderator:
Top