Έχει έρθει το τέλος της Μάγιας του Νίκου Καζαντζάκη;

Aiden23

New member
Σε ένα μικρό νησί στα δωδεκάνησα στα μέσα της δεκαετίας του 1960 δύο μαθητές του εξατάξιου τότε γυμνασίου εντόπισαν μία παραμελημένη κατοικία όπου μέσα της υπήρχε ένας θησαυρός αξίας, βιβλία. Βιβλία κάθε λογής από τα κλασσικά έργα των αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων σε μυθιστορήματα μέχρι βιβλία ιατρικής. Αποφάσισαν λοιπόν να “δανειστούν” κάποια και μέσα σε αυτά βρισκόταν και το μυθιστόρημα του Waldemar Bonsels, η Μάγια η Μέλισσα με την μετάφραση να έχει αποδοθεί από τον Νίκο Καζαντζάκη.

Σε αυτό το σημείο θα ανοίξω μια παρένθεση την οποία θεωρώ απαραίτητη διότι για όσους δεν έχουν γνωρίσει τη Μάγια τη Μέλισσα από το βιβλίο του Bonsels θα έχουν την εικόνα της από το γνωστό κινούμενο σχέδιο που δημιουργήθηκε το 1975 και προβάλεται έως και τις μέρες μας. Η τηλεοπτική μεταφορά της μικρής μέλισσας ελάχιστες ομοιότητες έχει με το βιβλίο, εξόν από το τίτλο και ορισμένων προσώπων που έχουν διατηρηθεί. Η τηλεοπτική Μάγια έχει αποκτήσει συμπρωταγωνιστή έναν κηφήνα, ο οποίος δεν αναφέρεται στο βιβλίο, και μαζί μπλέκουν σε διάφορες παιδικές περιπέτειες στο γνωστό τόνο των παιδικών σειρών εκείνης της πρώιμης ακόμη περιόδου. Αυτό φυσικά δεν απέτρεψε την τηλεοπτική σειρά να αποκτήσει επιτυχία και να μεταγλωτιστεί σε 42 γλώσσες, εκ των οποίων και τα ελληνικά. Στην μικρή οθόνη η Μάγια έχει απογυμνωθεί από τα πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα του βιβλίου τα οποία σε σημεία μου θύμισαν τον μινιμαλισμό και συμβολισμό του “Μικρού Πρίγκιπα”. Η τηλεοπτική Μάγια λοιπόν κατάφερε να καθαιρέσει την λογοτεχνική και πιστεύω ως ένα βαθμό να την παραγκωνίσει.

Κλείνω την παρένθεση και θα επιστρέψω σε εκείνους τους μαθητές που διάβασαν και αγάπησαν το βιβλίο χωρίς όμως ποτέ να μάθουν το πως τελειώνει, ο λόγος; Το βιβλίο που είχαν στα χέρια τους είχε κάτι λιγότερες από τις διακόσιες περίπου σελίδες του και ακόμη χειρότερα αυτές που έλειπαν ήταν οι τελευταίες. Πέρασαν τα χρόνια και σε μια συζήτηση τους άκουσα που αναφέρθηκαν στο συμβάν λέγοντας πως ήταν κρίμα να μην έχουν τις τελευταίες σελίδες ενός παιδικού βιβλίου που τους κράτησε συντροφιά και τους άγγιξε. Σιωπηλά πήρα την απόφαση να το βρώ, δεν θα ήταν και τόσο δύσκολο πίστευα όχι μόνο επειδή η Μάγια είναι γνωστή και εμπορική αλλά ακόμη περισσότερο επειδή είναι μια μετάφραση του πολύ δημοφιλούς Καζαντζάκη. Και όμως όσο και εαν ρώτησα σε βιβλιοπωλεία το μόνο που είχαν να μου δείξουν ήταν τετράδια ζωγραφικής για παιδιά με την τηλεοπτική έκδοση της Μάγια. Επόμενη λύση ήταν το πιστό μου google όπου το μόνο που βρήκα ήταν πως υπήρχε ένα αντίτυπο της μετάφρασης του Καζαντζάκη... προς δημοπρασία... στην Αθήνα... το 2008. Τελικά κατέφυγα στη λύση της μετάφρασης στην αγγλική (το πρωτότυπο βρίσκεται στην γερμανική), την οποία παρέδοσα στους νοσταλγούς των περιπετειών της μικρής μέλισσας. Γνώριζα όμως ότι ήταν αυτό δεν αρκετό, όχι λόγω μόνο του ότι το κείμενο δεν είναι στην ελληνική αλλά και η απουσία της προσωπικότητας του μεταφραστή. Αξίζει να αναφέρω στη μετάφραση του Καζαντζάκη σε ένα σημείο όπου μια μύγα αφηγείται με κομπασμό πως γνωρίζει τους ανθρώπους σε εξαιρετικό βαθμό αφού έμαθε να πετάει “ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη” ενώ ο Γερμανός Bonsels αναφέρει τους Schiller και Goethe!

Ο Καζαντζάκης έβαλε την δική του πινελιά και αυτός είναι ο λόγος που θα ήθελα να έχω την έκδοση της μετάφρασής του, που όμως αδυνατώ να εντοπίσω. Γνωρίζω ότι εκδόθηκε το 1931 από τις εκδόσεις “Ελευθερουδάκης” αλλά μήπως κάποιος γνωρίζει για κάποια επανέκδοση ή αν έστω κυκλοφορεί κάποια πειρατική έκδοση της σε ebook; Πάντως μου προκαλεί εντύπωση πως υπάρχει εύρος εκδόσεων στην αγγλική και στην Ελλάδα να έχει γίνει μια τόσο αξιόλογη μετάφραση και αυτή τη στιγμή τα βιβλιοπωλεία να έχουν μόνο “Χρωμοσελίδες – Μάγια η μέλισσα”.

Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από την μετάφραση των Adele Szold Seltzer και Arthur Guiterma:

Puck went on with his story.
"It took a long time for me to get to understand their language.Now at last I know what they want. It isn't much, because they usually say the same thing every day."

"I can scarcely believe it," said Maya. "Why, they have so many interests, and think so many things, and do so many things. Cassandra told me that they build cities so big that you can't fly round them in one day, towers as high as the nuptial flight of our queen, houses that float on the water, and houses that glide across the country on two narrow silver paths and go faster than birds."

"Wait a moment!" said Puck energetically. "Who is Cassandra? Who is she, if I may make so bold as to ask? Well?"

"Oh, she was my teacher."

"Teacher!" repeated Puck contemptuously. "Probably also a bee. Who but a bee would overestimate human beings like that? Your Miss Cassandra, or whatever her name is, doesn't know her history. Those cities and towers and other human devices you speak of are none of them any good to us. Who would take such an impractical view of the world as you do? If you don't accept the premise that the earth is dominated by the flies, that the flies are the most widespread and most important race on earth, you'll scarcely get a real knowledge of the world."

Puck took a few excited zigzag turns on the leaf and pulled at his head, to Maya's intense concern. However, the little bee had observed by this time that there wasn't much sense to be got out of his head any way.

"Do you know how you can tell I am right?" asked Puck, rubbing his hands together as if to tie them in a knot. "Count the number of people and the number of flies in any room. The result will surprise you."

"You may be right. But that's not the point."

"Do you think I was born this year?" Puck demanded all of a sudden.

"I don't know."

"I passed through a winter," Puck announced, all pride. "My experiences date back to the ice age. In a sense they take me through the ice age. That's why I'm here. I'm here to recuperate."

Ευχαριστώ για το χρόνο σας, καλές γιορτές σε όλους! :)
 
Η σύμπτωση είναι απίστευτη!
Τη Δευτέρα ήμουν στο βιβλιοπωλείο Φαρφουλάς, στη Μαυρομιχάλη, που κάνει και εκδόσεις αλλά πουλάει και παλιά βιβλία. Πάνω στο γραφείο του είχε αυτό το βιβλίο και το συζητούσαμε, μάλιστα θυμάμαι ότι ένιωσα έκπληξη σαν μου είπε ότι είχε βγει το 1931, το είχα για μεταπολεμικό. Το πούλησε ή θα το πουλούσε σε μια γνωστή του πελάτισσα που έχει παιδιά, και δεν φαντάζομαι να έχει άλλο, αλλά αφού η πελάτισσα είναι γνωστή του κάτι μπορεί να γίνει.
 
Θυμάμαι ότι το διάβαζα το βιβλίο μικρός από τη βιβλιοθήκη του θείου μου. Καθόλου μεταπολεμικό: η τελική σκηνή της εισβολής των σφηκών στην αποικία των μελισσών, με τον γενναίο και ιπποτικό αξιωματικό του εχθρού που πεθαίνει στα χέρια της Μάγιας, είναι εντελώς προπολεμική -εννοώ πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο.
 
Το πούλησε ή θα το πουλούσε σε μια γνωστή του πελάτισσα που έχει παιδιά, και δεν φαντάζομαι να έχει άλλο, αλλά αφού η πελάτισσα είναι γνωστή του κάτι μπορεί να γίνει.
Αν τελικά "γίνει κάτι", μήπως θα μπορούσαμε να βγάλουμε φωτοαντίγραφα για να το γνωρίσουν και τα δικά μας παιδιά;
 

Aiden23

New member
Καταρχήν να ζητήσω συγγνώμη για κάποια λάθη στο αρχικό κείμενο. Θα μπορούσα να φωτοτυπήσω το βιβλίο που έχω δίχως όμως τις τελευταίες σελίδες που όπως είπα δεν έχουν σωθεί. Πάντως άξιο απορίας είναι ότι & οι εκδόσεις Καζαντζάκη δεν προτίμησαν την επανέκδοση αυτής της μετάφρασης.
 
Βρήκα επαφή, στέλνω προσωπικό μήνυμα.

(Η κυρία που έχει το αντίτυπο είδε το θρεντ αλλά δεν μπόρεσε να γράψει μήνυμα εδώ διότι έπρεπε να γραφτεί μέλος και δεν ήταν εύκολο. Το ίδιο έγινε και με τον φίλο που παρακάλεσα να τη βρει, ούτε αυτός μπόρεσε να γράψει σχόλιο εδώ. Κι άλλοι μου έχουν πει ότι δυσκολεύονται).
 
Η τηλεοπτική μεταφορά της μικρής μέλισσας ελάχιστες ομοιότητες έχει με το βιβλίο, εξόν από το τίτλο και ορισμένων προσώπων που έχουν διατηρηθεί. Η τηλεοπτική Μάγια έχει αποκτήσει συμπρωταγωνιστή έναν κηφήνα, ο οποίος δεν αναφέρεται στο βιβλίο, και μαζί μπλέκουν σε διάφορες παιδικές περιπέτειες στο γνωστό τόνο των παιδικών σειρών εκείνης της πρώιμης ακόμη περιόδου. Αυτό φυσικά δεν απέτρεψε την τηλεοπτική σειρά να αποκτήσει επιτυχία και να μεταγλωτιστεί σε 42 γλώσσες, εκ των οποίων και τα ελληνικά. Στην μικρή οθόνη η Μάγια έχει απογυμνωθεί από τα πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα του βιβλίου τα οποία σε σημεία μου θύμισαν τον μινιμαλισμό και συμβολισμό του “Μικρού Πρίγκιπα”. Η τηλεοπτική Μάγια λοιπόν κατάφερε να καθαιρέσει την λογοτεχνική και πιστεύω ως ένα βαθμό να την παραγκωνίσει.

Δεν έχω καμία προσωπική επαφή ούτε με τη λογοτεχνική ούτε με την τηλεοπτική Μάγια, διαβάζω όμως στη Wikipedia τα εξής (τα οποία δεν ξέρω κατά πόσο ισχύουν ή αποτελούν υπερανάλυση):

The original book from 1912 was a fable with a political message, analogously to Jean de La Fontaine's or Ivan Krylov's work. Maya represents the ideal citizen, and the beehive represents a well-organised militarist society. It has also elements of nationalism and speciesism. Maya gets angry in two instances. First, a grasshopper fails to distinguish between bees and wasps. Maya's vicious verbal attack includes calling the wasps "a useless gang of bandits" [Räubergeschlecht] that have no "home or faith" [Heimat und Glauben]. Second, a fly calls Maya an idiot, which prompts Maya to shout that she's going to teach "respect for bees" and to threaten the fly with her stinger. This is analyzed such that respect is based on the threat of violence. Collectivism versus individualism is also a theme. Maya's independence and departure from the beehive is seen as reproachable, but it is atoned by her warning of the hornets' attack. This show of loyalty restores her position in the society. In the hornet attack part of the story, the bees' will to defend and the heroic deaths of bee officers are glorified, often in overtly militarist tones.

In the post-WWII adaptations, the militarist element was toned down considerably, the hornets' role reduced, and the character of Willy, a lazy and quite un-warlike drone bee, was introduced (he does not appear in the novel). In the cartoon series, the briskly marching, but ridiculously incompetent ant armies provide a parody of militarism.


Παρεμπιπτόντως, διαβάζω ότι ο Bonsels was an outspoken anti-Semite and expressed his approval of Nazi politics against Jews in 1933, calling the Jew "a deadly enemy" who was "poisoning the culture" in an article which was widely published (παρόλο που τα θέματά του περιλαμβάνουν την ενότητα όλων των πλασμάτων ενώπιον του θεού, το ιδεώδες του έρωτα και τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση).
 
Top