"Εκτός εάν δηλώνεται διαφορετικά, η μετάφραση είναι εξαιρετική"

nickel

Administrator
Staff member
Το θέμα της ομιλίας της Ανθής Βηδενμάιερ στην εκδήλωση του Σαββάτου 29/9/2012 για την Παγκόσμια Ημέρα Μετάφρασης ήταν η κριτική της μετάφρασης. (Ελπίζω ότι σύντομα θα παρουσιάσουμε ολόκληρη την ομιλία στο σχετικό νήμα.) Σε κάποιο σημείο της ομιλίας της η Βηδενμάιερ μάς υπενθύμισε ότι σπάνια σπάει η παράδοση της αφάνειας του μεταφραστή και συχνά περιορίζεται στα κλασικά και τυποποιημένα σχόλια: «σε πολύ καλή μετάφραση», «σε μετάφραση που ρέει», «είναι μεταφρασμένο με γλωσσικό κέφι». Από έρευνα της Αρχοντής Κόρκα στο «Βιβλιοδρόμιο» των Νέων, τη «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας και την «Athens Review of Books» το 2010, η οποία περιλάμβανε όλα τα ξενόγλωσσα βιβλία, λογοτεχνικά και μη, διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν:
− 28 αναφορές στη μετάφραση σε σύνολο 133 κριτικών ξενόγλωσσων βιβλίων στο «Βιβλιοδρόμιο» των Νέων,
− 28 αναφορές στη μετάφραση σε σύνολο 200 ξενόγλωσσων βιβλίων στη «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας,
− 17 αναφορές στη μετάφραση σε σύνολο 70 κειμένων για ξενόγλωσσα βιβλία στην Athens Review of Books.

Δεν πέρασε ούτε μισή μέρα από την ώρα που η Ανθή Βηδενμάιερ μάς μιλούσε για το σνομπάρισμα που τρώει ο μεταφραστής και βλέπουμε την Κυριακή στο Βήμα να δημοσιεύεται παρουσίαση του βιβλίου Η βίβλος του άθεου, στην οποία όχι μόνο δεν γίνεται αναφορά στην ποιότητα της μετάφρασης αλλά ούτε καν στο όνομα του μεταφραστή ανάμεσα στα στοιχεία του βιβλίου.

Η απουσία του ονόματος του μεταφραστή μού θύμισε ότι σχολιάσαμε την περίπτωση με τις γυναίκες που εξαφανίστηκαν από τον κατάλογο των καταστημάτων Ikea που κυκλοφόρησε στη Σαουδική Αραβία. Πώς ήταν η αριστουργηματική διατύπωση στην είδηση του Μπι-Μπι-Σι; Several images in the catalogue, published on Ikea's Saudi website, show women completely absent in a number of promotional scenes. Κάπως έτσι και οι μεταφραστές λάμπουν με την απουσία τους στις βιβλιοκριτικές.

Όσοι διάβασαν την εφημερίδα δεν ξέρουν ίσως ότι υπήρξε συνέχεια στο διαδίκτυο (που θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί). Δυστυχώς, στις επισημάνσεις επισκεπτών της ιστοσελίδας σχετικά με την παράλειψη του ονόματος του μεταφραστή, ο συντάκτης της παρουσίασης Τάσος Καφαντάρης προτίμησε να αμυνθεί γράφοντας: «Πάμπολλοι συμβάλλουν με τον κόπο τους στην επιτυχία ενός βιβλίου, αλλά δεν απαιτούν την προβολή τους διότι, απλά, “έκαναν τη δουλειά τους”».

Σε άλλο μήνυμα του ίδιου προστέθηκε η δικαιολογία: «αφενός ο διαθέσιμος χώρος στην εφημερίδα –και η έκταση της ταυτότητας του βιβλίου– δεν είναι αρμοδιότητά μου και, αφετέρου, το όνομα του μεταφραστή έχει ιδιαίτερη προβολή στο εξώφυλλο του συγκεκριμένου βιβλίου. Δεν υπάρχει λοιπόν εκ μέρους μου πραγματική αντιπαράθεση ως προς την αξία του μεταφραστικού έργου. Απλώς, δηλώνω ότι, “όταν ο χώρος στενεύει”, προέχει το συγγραφικό έργο». (Ευτυχώς έφτανε το όνομα του ανθολόγου, γιατί πού να χωρούσαν τα ονόματα των συγγραφέων 44 κειμένων).

Ξέρουν όμως οι παρουσιαστές και οι κριτικοί των βιβλίων το ρόλο του μεταφραστή. Ξέρουν πόσα έργα αναδεικνύονται και πόσα χαντακώνονται από τη δουλειά αυτού του κακοπληρωμένου διαμεσολαβητή. Ότι είναι δουλειά βασανιστική και τέχνη απαιτητική η μετάφραση, δεν είναι απλή διεκπεραίωση. Φτάνει ένα απλό «έκαναν τη δουλειά τους»; Ο καλός μεταφραστής την έχει ανάγκη την καλή κουβέντα, ακριβώς επειδή είναι στη σκιά του συγγραφέα, αλλά από τη δουλειά του μεταφραστή και μόνο θα μπορεί ο συγγραφέας να διατηρήσει το ανάστημά του στην άλλη γλώσσα.

Στην ιστοσελίδα του Βήματος ο Σπύρος Μ. πρόσθεσε ένα σχόλιο, το οποίο βρήκα αρκετά εύστοχο ώστε να δώσει τον τίτλο αυτού του νήματος:
Για τη μελλοντική αποφυγή παρεξηγήσεων, στην κορυφή της στήλης βιβλίων βάλτε την ακόλουθη προειδοποίηση: «Εκτός εάν δηλώνεται διαφορετικά, η μετάφραση είναι εξαιρετική».

Θα δεχτώ, και αν θέλετε το συζητάμε παρακάτω, ότι η σωστή κριτική της μετάφρασης σημαντικών έργων δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ίσως σε πολλές περιπτώσεις να μη θέλει ο υποψήφιος αναγνώστης του βιβλίου κάτι περισσότερο από το ότι «ρέει η μετάφραση» ή ότι «η μετάφραση είναι επιεικώς απαράδεκτη». Εκεί που ο κριτικός θα αποφασίσει να κάνει ακριβοδίκαια σχόλια για τη μετάφραση, θα πρέπει να μπει στον κόπο του μεταφραστή, να συγκρίνει πρωτότυπο με μετάφρασμα, να ζυγίσει τις επιλογές του μεταφραστή. Δυστυχώς, αυτό που φαίνεται να τραβάει κάπως το αναγνωστικό κοινό είναι το αίμα στην αρένα, π.χ. τα δηκτικά σχόλια ενός Στάντη Αποστολίδη για τα λάθη μιας μετάφρασης.

Ωστόσο, ακόμα και οι ίδιοι οι μεταφραστές φαίνεται ότι αποφεύγουν να αξιολογούν τους συναδέλφους τους. Υποθέτω ότι θεωρείται αντισυναδελφικό να βάλεις κάτω μια μετάφραση για να εκθέσεις τα λάθη της δημόσια. Στο φόρουμ μας, στο νήμα που καταγράφουμε τις μεταφραστικές γκάφες, έχουμε δεχτεί κριτική για αυτή την πρακτική. (Έχουν δοθεί και απαντήσεις, οπότε ας μην το ξαναπιάσουμε εδώ αυτό το θέμα.)

Αυτό ωστόσο που δεν έχει γίνει εδώ και που μπορεί να αναδείξει τις δυσκολίες της δουλειάς και να διδάξει ουσιαστικά είναι η επιλογή μικρών αποσπασμάτων από καλές μεταφράσεις που δείχνουν τον επαγγελματικό, δημιουργικό, ευρηματικό, αποτελεσματικό τρόπο που αντιμετωπίστηκε κάποια μεταφραστική πρόκληση. Εδώ και μερικές εβδομάδες μελετώ να ξεκινήσω ένα τέτοιο νήμα, έχω μάλιστα βρει και την εισαγωγή. Η ομιλία της Ανθής Βηδενμάιερ ήταν για μένα μια διαρκής υπενθύμιση ότι το έχω αμελήσει.

Γι’ αυτό, με αφορμή το πρόσφατο κρούσμα, ας ζητήσουμε πάλι περισσότερο σεβασμό στο σπουδαίο αν και κακοπληρωμένο έργο του μεταφραστή. Μην ξεχνάτε να βάζετε το όνομά του αμέσως μετά το όνομα του συγγραφέα. Και πείτε μια καλή κουβέντα για τη δουλειά του, ακόμα κι όταν δεν είναι όλη άριστη. Η Ανθή Βηδερμάιερ θύμισε κάτι που είχε πει ο Ζοζέ Σαραμάγκου: «Τις εθνικές λογοτεχνίες τις δημιουργούν οι συγγραφείς, αλλά την παγκόσμια λογοτεχνία τη φτιάχνουν οι μεταφραστές».
 

SBE

¥
Στη βιβλιοκριτική κρίνεται κυρίως το βιβλίο, όχι η μετάφραση.

Για να γίνει κριτική της μετάφρασης, δεν θα πρέπει ο κριτικός να γνωρίζει το πρωτότυπο; Τι γίνεται αν το πρωτότυπο δεν είναι διαθέσιμο;

Η μετάφραση ξεχωρίζει να είναι χάλια και δεν καταλαβαίνει ο αναγνώστης τι διαβάζει ή αν έχει λογοτεχνική αξία που ξεπηδάει από το κείμενο. Αν πρόκειται για μετάφραση δοκιμίου, στεγνή όπως το πρωτότυπο, πώς να την κρίνεις;
 
Αν πρόκειται για μετάφραση δοκιμίου, στεγνή όπως το πρωτότυπο, πως να την κρίνεις;

Ας πούμε, αν έχει πάψει να είναι στεγνή όπως το πρωτότυπο.
 
Αυτό ωστόσο που δεν έχει γίνει εδώ και που μπορεί να αναδείξει τις δυσκολίες της δουλειάς και να διδάξει ουσιαστικά είναι η επιλογή μικρών αποσπασμάτων από καλές μεταφράσεις που δείχνουν τον επαγγελματικό, δημιουργικό, ευρηματικό, αποτελεσματικό τρόπο που αντιμετωπίστηκε κάποια μεταφραστική πρόκληση. Εδώ και μερικές εβδομάδες μελετώ να ξεκινήσω ένα τέτοιο νήμα, έχω μάλιστα βρει και την εισαγωγή. Η ομιλία της Ανθής Βηδενμάιερ ήταν για μένα μια διαρκής υπενθύμιση ότι το έχω αμελήσει.
Υπήρχε το νήμα Οι μεταφράσεις που αγαπήσαμε.
 

bernardina

Moderator
Στη βιβλιοκριτική κρίνεται κυρίως το βιβλίο, όχι η μετάφραση.
Για να γίνει κριτική της μετάφρασης, δεν θα πρέπει ο κριτικός να γνωρίζει το πρωτότυπο; Τι γίνεται αν το πρωτότυπο δεν είναι διαθέσιμο;

Στη βιβλιοκριτική κρίνεται το βιβλίο όπως το αποδίδει η μετάφραση. Όπως λέει και πιο πάνω ο Νίκελ, ο μεταφραστής έχει την (συχνά αθέλητη) δύναμη να αναδείξει ή να θάψει ένα βιβλίο με τη μετάφρασή του. To make it or break it, όπως λένε και στην Εσπερία. Είτε, λοιπόν, το συνειδητοποιεί ο κριτικός -επίσημος κι ανεπίσημος-, είτε όχι, αυτό που κρίνει στην ουσία ως μορφή, αλλά και ως περιεχόμενο, είναι η μετάφραση! Εκτός αν το διαβάσει στο πρωτότυπο. Τότε και μόνο τότε κρίνει αποκλειστικά τον συγγραφέα.

Η μετάφραση ξεχωρίζει να είναι χάλια και δεν καταλαβαίνει ο αναγνώστης τι διαβάζει ή αν έχει λογοτεχνική αξία που ξεπηδάει από το κείμενο.
(Υποθέτω εννοείς αν είναι χάλια).

Δεν ήταν λίγες οι φορές που παράτησα με αγανάκτηση ένα βιβλίο γιατί κάτω από τη μετάφραση διέκρινα το πρωτότυπο με έναν τρόπο που δεν έπρεπε. Δυστυχώς ή ευτυχώς, λόγω πολύχρονης τριβής με το αντικείμενο, τις περισσότερες φορές είμαι σε θέση να διακρίνω αν την πατάτα την έκανε ο συγγραφέας (λογικές ανακολουθίες, χάσματα-κενά, έλλειψη αληθοφάνειας σε "ρεαλιστική" πλοκή, λανθασμένες πραγματολογικές πληροφορίες κλπ) ή αν ο μεταφραστής βαριόταν, κοιμόταν, βιαζόταν, δεν ήξερε πού πάν' τα τέσσερα, αγνοούσε την αρχική γλώσσα αλλά κυρίως τη δική του κλπ.

Αν πρόκειται για μετάφραση δοκιμίου, στεγνή όπως το πρωτότυπο, πώς να την κρίνεις;

Ως στεγνή μετάφραση ενός στεγνού πρωτοτύπου. Άρα για την ακρίβειά της. Μετάφραση δεν σημαίνει λουλουδάκια και πεταλούδες -εκτός αν το κείμενο είναι λουλουδάκια και πεταλούδες.

Οι μεταφραστές είναι κακοπληρωμένοι εξ ορισμού. Απεχθάνομαι όμως να το βλέπω ως επιχείρημα για κακής ποιότητας δουλειά. Μου θυμίζει την παροιμία θύμωσε ο αγάς και έκοψε τ' αρχίδια του. Γιατί, συνάδελφοι, ας μην ξεχνάμε ποτέ μα ποτέ ότι η δική μας υπογραφή, το δικό μας όνομα μπαίνει στο εσώφυλλο του βιβλίου. Δυστυχώς κατά κανόνα είμαστε αυτοί που χρεώνονται τα λάθη όλων (ακόμα και του συγγραφέα, του επιμελητή ή του διορθωτή) αλλά σπανίως πιστωνόμαστε τα σωσίβια που τους ρίχνουμε.
 
Δεν ξέρει κανείς τι περισσεύει, το θράσος ή η αβελτηρία, στην απάντηση αυτού του ανθρώπου που θέλησε να δικαιολογήσει την απάλειψη του ονόματος του μεταφραστή στην παρουσίαση του βιβλίου με τον εξωφρενικό ισχυρισμό «Πάμπολλοι συμβάλλουν με τον κόπο τους στην επιτυχία ενός βιβλίου, αλλά δεν απαιτούν την προβολή τους διότι, απλά, “έκαναν τη δουλειά τους”». Αλλά μπορεί να κάνω λάθος. Ενδεχομένως να υπάρχουν και άλλοι λόγοι υποτίμησης του μεταφραστή. Ο κύριος αυτός μας πληροφορεί ότι «έχει κάνει μετάφραση και επιμέλεια [στη ζωή του] χωρίς απαιτήσεις προβολής». Αναζήτησα στοιχεία του μεταφραστικού του έργου στην Βιβλιονέτ. Υπάρχουν τρεις εγγραφές: Έχει συμβάλει, με άλλους έξι μεταφραστές, στη μετάφραση του ιστορικού οπτικοακουστικού λευκώματος National Georgaphic: 1912-13, η μεγάλη εξόρμηση (εκδ. Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, 128 σελ.) και έχει συμβάλει επίσης στη μετάφραση δύο βιβλίων με κλασικά έργα του Μαρκ Τουαίην και του Όσκαρ Ουάιλντ που εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «4π Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε.» Τα βιβλία αυτά, που είναι δερματόδετα και χρυσότυπα, ανήκουν σε μια σειρά βιβλίων παγκόσμιας λογοτεχνίας που «αποτελούν ένα πραγματικό κόσμημα για τη βιβλιοθήκη κάθε ελληνικού σπιτιού» (κατά τη διαφήμιση του εκδότη) και πωλούνται στα περίπτερα. Θέλω, λοιπόν, να πω ότι η αντίληψη αυτού του ανθρώπου για τη μετάφραση και τον μεταφραστή είναι λογικό να συνάδει με τα συγκεκριμένα δείγματα της μεταφραστικής του δραστηριότητας. Σε ένα δερματόδετο και χρυσότυπο βιβλίο που έχει σκοπό να κοσμήσει τη βιβλιοθήκη μας, ο μεταφραστής, πράγματι, δεν μπορεί να έχει απαιτήσεις προβολής μεγαλύτερης από αυτήν που έχει ο βιβλιοδέτης, ή μάλλον η σύγχρονη βιβλιοδετική μηχανή – σε αυτό θα συμφωνήσουμε. Συνεπώς, ψυχραιμία. Ούτε θράσος υπάρχει ούτε αβελτηρία. Ο άνθρωπος αυτό καταλαβαίνει από μετάφραση, αυτό υπερασπίζεται. Το ότι εμείς έχουμε διαφορετική αντίληψη για τη μετάφραση, μια αντίληψη που συμπτωματικά συμπίπτει με τις παραδεκτές αντιλήψεις για τη μετάφραση όπως διαμορφώθηκαν στη δισχιλιετή μεταφραστική θεωρία (ακόμη και ο νόμος ορίζει ότι ο μεταφραστής έχει πνευματικά δικαιώματα επί του έργου του όπως και ο συγγραφέας, δέχεται δηλαδή ότι είναι εξίσου δημιουργικός, ότι δεν είναι απλός παράγων του βιβλίου) αυτό είναι δικό μας πρόβλημα – φαίνεται ότι σηκώσαμε ψηλά τον αμανέ. Θα επανέλθω.
 
«αφενός ο διαθέσιμος χώρος στην εφημερίδα –και η έκταση της ταυτότητας του βιβλίου– δεν είναι αρμοδιότητά μου και, αφετέρου, το όνομα του μεταφραστή έχει ιδιαίτερη προβολή στο εξώφυλλο του συγκεκριμένου βιβλίου. Δεν υπάρχει λοιπόν εκ μέρους μου πραγματική αντιπαράθεση ως προς την αξία του μεταφραστικού έργου. Απλώς, δηλώνω ότι, “όταν ο χώρος στενεύει”, προέχει το συγγραφικό έργο».
Ναι βρε παιδί μου, πιάνει πολύ χώρο ένα όνομα, άσε που το συγκεκριμένο όνομα ήταν και τεράστιο: 4 + 7 γράμματα, ολόκληρος σιδηρόδρομος. Καλά τα λέει ο κύριος, μάλιστα εγώ προτείνω να μην αναφέρουμε ούτε τον ανθολόγο, ούτε τον εκδότη, μια που κι αυτοί "τη δουλειά τους έκαναν". (για τους συγγραφείς τα είπαμε - τι τους θέλανε τόσους πολλούς; ).
 
Εγώ θα σημειώσω κάτι άλλο. Από τη μία διαβάζουμε:

"Ο βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Κρίστοφερ Χίτσενς"

ενώ από την άλλη:

"μια συνταξιούχος κοσμήτωρ του Πανεπιστημίου Columbia, η Joan Konner."

Μάλιστα. Γιατί όχι τότε και "Ένας βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος, ο Κρίστοφερ Χίτσενς";

Ο κύριος βιβλιοπαρουσιαστής, που "και μετάφραση και επιμέλεια έχ[ει] κάνει", πιστεύει ότι τον όρο "Emerita" στα ελληνικά τον λέμε "συνταξιούχος". Ό,τι να 'ναι.
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Ως στεγνή μετάφραση ενός στεγνού πρωτοτύπου. Άρα για την ακρίβειά της. Μετάφραση δεν σημαίνει λουλουδάκια και πεταλούδες -εκτός αν το κείμενο είναι λουλουδάκια και πεταλούδες.
Και σε συνέχεια του σχολίου της Βέρνη, νομίζω ότι κάποιες φορές ο αναγνώστης δεν έχει την ικανότητα να κρίνει τι διαβάζει. Για παράδειγμα, μετέφερα τις προάλλες σε μια εκλεκτή παρέα την εξής στιχομυθία (ο συνομιλητής μου είναι 35άρης, κάτοχος πτυχίου ΑΕΙ κλπ.):

-Παλάβρα, έχεις διαβάσει ποτέ Σαραμάγκου στα ελληνικά;
-Όχι, γιατί ρωτάς;
-Αυτή η μεταφράστριά του είναι πολύ κακή - δεν έχει βάλει σημεία στίξης και γράφει πολύ τσαπατσούλικα.
-[Η Παλάβρα παίρνει βαθιές ανάσες για να μην πει αυτό που σκέφτεται] Μα, ξέρεις, έτσι γράφει ο συγγραφέας.
-Ε, καλά, κι αυτή δεν μπορούσε να τον διορθώσει;
-[Η Παλάβρα παίρνει βαθιές ανάσες για να μην πάθει μεταφραστώδες παραλήρημα] Ναι, αλλά τότε δεν θα ήξερες εσύ πώς γράφει ο συγγραφέας, δεν θα είχες επαφή με το πρωτότυπο.
-Ε, ας μην είχα, είναι πράγματα αυτά;


Καταλαβαίνετε, απομακρύνθηκα για να μην εγκληματήσω.
 

bernardina

Moderator
Νομίζω πάντως ότι κάποιες φορές ο αναγνώστης δεν έχει την ικανότητα να κρίνει τι διαβάζει.
......................................................
Καταλαβαίνετε, απομακρύνθηκα για να μην εγκληματήσω.

Ναι, καλό μου. Γι' αυτό έγραψα ό,τι έγραψα στην τελευταία παράγραφο. :curse:
 
Και σε συνέχεια του σχολίου της Βέρνη, νομίζω ότι κάποιες φορές ο αναγνώστης δεν έχει την ικανότητα να κρίνει τι διαβάζει. Για παράδειγμα, μετέφερα τις προάλλες σε μια εκλεκτή παρέα την εξής στιχομυθία (ο συνομιλητής μου είναι 35άρης, κάτοχος πτυχίου ΑΕΙ κλπ.):

Ναι, αλλά ο συνομιλητής σου δεν έγραφε σε εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας. Άλλο ο τυχαίος αναγνώστης, άλλο κάποιος που πληρώνεται να γράφει. Όπως είπε ο arberlis πριν από 2.5 χρόνια, αυτά είναι δείγματα "του απερίγραπτου γενικότερου ερασιτεχνισμού που θολώνει ή και γελοιοποιεί τον δημόσιο διάλογο."
 

rogne

¥
Ενδεχομένως να υπάρχουν και άλλοι λόγοι υποτίμησης του μεταφραστή. Ο κύριος αυτός μας πληροφορεί ότι «έχει κάνει μετάφραση και επιμέλεια [στη ζωή του] χωρίς απαιτήσεις προβολής». Αναζήτησα στοιχεία του μεταφραστικού του έργου στην Βιβλιονέτ. Υπάρχουν τρεις εγγραφές: Έχει συμβάλει, με άλλους έξι μεταφραστές, στη μετάφραση του ιστορικού οπτικοακουστικού λευκώματος National Georgaphic: 1912-13, η μεγάλη εξόρμηση (εκδ. Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, 128 σελ.) και έχει συμβάλει επίσης στη μετάφραση δύο βιβλίων με κλασικά έργα του Μαρκ Τουαίην και του Όσκαρ Ουάιλντ που εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «4π Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε.» Τα βιβλία αυτά, που είναι δερματόδετα και χρυσότυπα, ανήκουν σε μια σειρά βιβλίων παγκόσμιας λογοτεχνίας που «αποτελούν ένα πραγματικό κόσμημα για τη βιβλιοθήκη κάθε ελληνικού σπιτιού» (κατά τη διαφήμιση του εκδότη) και πωλούνται στα περίπτερα. Θέλω, λοιπόν, να πω ότι η αντίληψη αυτού του ανθρώπου για τη μετάφραση και τον μεταφραστή είναι λογικό να συνάδει με τα συγκεκριμένα δείγματα της μεταφραστικής του δραστηριότητας. Σε ένα δερματόδετο και χρυσότυπο βιβλίο που έχει σκοπό να κοσμήσει τη βιβλιοθήκη μας, ο μεταφραστής, πράγματι, δεν μπορεί να έχει απαιτήσεις προβολής μεγαλύτερης από αυτήν που έχει ο βιβλιοδέτης, ή μάλλον η σύγχρονη βιβλιοδετική μηχανή – σε αυτό θα συμφωνήσουμε. Συνεπώς, ψυχραιμία. Ούτε θράσος υπάρχει ούτε αβελτηρία. Ο άνθρωπος αυτό καταλαβαίνει από μετάφραση, αυτό υπερασπίζεται.

Ακριβώς έτσι είναι. Μην αρχίσουμε να θυμόμαστε τι εστί μετάφραση στην 4π... Και στον ΔΟΛ, βέβαια, δεν υπάρχει περίπτωση να είναι καλύτερα τα πράγματα: μεταφράσεις που τις κάνουν μισθωτοί συντάκτες ως μέρος της "δουλειάς" τους και με εσωτερικευμένη, φαντάζομαι, την αντιμετώπιση που επιφυλάσσεται και στους διορθωτές Τύπου ("υλατζήδες").
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Είμαι βέβαιος ότι ο συνάδελφος που έκανε την παρουσίαση (διότι δεν πρόκειται για κριτική· τα προαπαιτούμενα για μια κριτική είναι άλλα και διατυπώθηκαν για πολλοστή φορά πιο πάνω) θα ήταν πολύ ικανοποιημένος όταν παρέδωσε το μικρό δοκίμιο που δημοσίευσε η εφημερίδα. Πάνω από τρεις σελίδες· κοντά 850 λέξεις. Έκανε φιλότιμα την έρευνά του· βρήκε το βιντεάκι του Χίτσενς, ανέσκαψε το βιογραφικό του, πήρε στοιχεία και τα πρόσφερε μαζί και με το βιντεάκι στους αναγνώστες του. Πρόσθεσε την κριτική του για τον τίτλο του βιβλίου (χωρίς να προτείνει κάτι, αλλά δεν είναι και δουλειά του φυσικά). Μπήκε ίσως και στο Άμαζον να κοιτάξει τα βιβλιογραφικά στοιχεία της αγγλικής έκδοσης (αφού: ξέρει τον αριθμό των σελίδων) και να ερανιστεί ίσως κάτι κι από εκεί. Δικαιολογημένα ίσως θεωρεί άδικη την κριτική που γίνεται στη δουλειά του μόνο και μόνο επειδή παρέλειψε τον μεταφραστή. Στο κάτω κάτω, ξεκίνησε την παρουσίασή του με ατόφιο, μεταφρασμένο απόσπασμα του Πρίμο Λέβι από την εισαγωγή του βιβλίου για να κρίνει μόνος του ο αναγνώστης. Τι άλλο θέλει επιτέλους ο μεταφραστής; Είπαμε, έκανε καλή δουλειά ο μεταφραστής. Κι αυτός, κι όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας.

Πώς είπατε; Το απόσπασμα του Λέβι δεν είναι μετάφραση του Μπερλή; Είναι της Χαράς Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2000; Πού το λέει αυτό; Πώς; Φάτσα κάρτα μόλις ανοίξεις το βιβλίο*; Δεν μπορεί, κάπου έγινε κάποιο λάθος. Αλλά κι εκείνη, καλή μεταφράστρια, καλή δουλειά είχε κάνει.

Όλοι καλή δουλειά κάνουμε σ' αυτόν τον κόσμο.


*Και αν δεν έχετε το βιβλίο, αρκεί να επισκεφτείτε τον ιστότοπο του εκδότη και να δείτε εκεί το διαθέσιμο δείγμα.
 
Άρα, έκανε αμερόληπτη παρουσίαση, χωρίς να διαβάσει το βιβλίο μην τυχόν και επηρεαστεί :)
 

daeman

Administrator
Staff member
[...] Δυστυχώς, στις επισημάνσεις επισκεπτών της ιστοσελίδας σχετικά με την παράλειψη του ονόματος του μεταφραστή, ο συντάκτης της παρουσίασης Τάσος Καφαντάρης προτίμησε να αμυνθεί γράφοντας: «Πάμπολλοι συμβάλλουν με τον κόπο τους στην επιτυχία ενός βιβλίου, αλλά δεν απαιτούν την προβολή τους διότι, απλά, “έκαναν τη δουλειά τους”».
[...]

Πάμπολλοι συμβάλλουν με τον κόπο τους στην επιτυχία μιας εφημερίδας, αλλά δεν απαιτούν (χμμμ...) την προβολή τους διότι, απλά, έκαναν τη δουλειά τους.


Ναι, τα ξέρω περί δημοσιογραφικής δεοντολογίας και επώνυμων άρθρων, αλλά αυτό ακριβώς δεν είναι το θέμα, η δεοντολογία; Επώνυμος ο συντάκτης και αφανής ο μεταφραστής; Γιά κοπιάστε, ιδίως σε τέτοια κείμενα, να δείτε πόσα απίδια βάζει ο σάκος.
 

Attachments

  • Atheist's Bible.png
    Atheist's Bible.png
    10.1 KB · Views: 193
Συνεχίζω με το θέμα της κριτικής των μεταφράσεων που έθιξε ο Νίκελ στην αρχή του νήματος. Γεγονός είναι ότι μια εμπεριστατωμένη κριτική μιας μετάφρασης απαιτεί δουλειά, πραγματική δουλειά από άνθρωπο πολύ έμπειρο στα μεταφραστικά. Στον νου μου έρχεται μια κριτική του Julian Barnes στην καινούργια μετάφραση της Μαντάμ Μποβαρύ από την Lydia Davis, που αν δεν κάνω λάθος είχε ανέβει παλαιότερα σε νήμα της Λεξιλογίας. Ανεξαρτήτως του αν συμφωνούσε ή διαφωνούσε κανείς με επιμέρους παρατηρήσεις του συγγραφέα, η κριτική ως κριτική μετάφρασης ήταν υποδειγματική. Αλλά αυτού του είδους οι κριτικές προϋποθέτουν, καθώς είπαμε, μεγάλη μεταφραστική εμπειρία εκ μέρους του κριτικού, απαιτούν την καταβολή μεγάλου μόχθου και η σύνθεσή τους είναι εξαιρετικά χρονοβόρα. Προτιμά κανείς να διαθέσει τον κόπο και τον χρόνο του στην παραγωγή πρωτότυπου μεταφραστικού έργου.
Ωστόσο, στην παρουσίαση ενός μεταφρασμένου βιβλίου κάτι πρέπει να ειπωθεί για τη μετάφραση, έστω και λίγο. Σύμφωνοι, το «η μετάφραση ρέει», που λέγεται συχνά, είναι κακό, άσχημο, κυρίως διότι η γλώσσα που «ρέει» δεν είναι απαραιτήτως καλή, το αντίθετο μάλιστα ισχύει για τη λογοτεχνία, που είναι από τη φύση της δύσκολη και δεν «ρέει». Το ίδιο κακός και άσχημος είναι ο χαρακτηρισμός «η μετάφραση είναι σε ωραία ελληνικά». Δεν είναι η καλλιέπεια το χαρακτηριστικό ούτε της καλής λογοτεχνίας ούτε της επιτυχούς μετάφρασής της. Τι σύντομο λοιπόν μπορεί να ειπωθεί για τη μετάφραση;
Κατ’ αρχάς, η γενική εντύπωση που αφήνει στον αναγνώστη. Μπορούμε να πούμε ότι η μετάφραση που διαβάσαμε είναι, στο σύνολό της, «εξαιρετική», «λαμπρή, «επαρκής», «μέτρια», «ανεπιτυχής», «φτωχή». Εδώ δεν είναι απολύτως απαραίτητο να προσκομίσουμε αποδείξεις, παρά μόνο αν εκ των υστέρων προκληθούμε – οπότε και πάλι θα δώσουμε στοιχεία δειγματοληπτικά, ας πούμε θα εξετάσουμε εξονυχιστικά μία μόνο σελίδα. Εξ όνυχος τον λέοντα. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα είναι ορατά σε μια σελίδα, άντε το πολύ σε δύο. Και προπαντός όχι λαθοθηρία, εκτός αν η συχνότητα των λαθών είναι μεγάλη. Ένα μεταφρασμένο βιβλίο 350 σελίδων όπου θα εντοπιστούν 5 παρερμηνείες, εφόσον στο σύνολό του έχει μεταφραστική άποψη, παραμένει καλή μετάφραση, μπορεί και εξαιρετική. Ο μεταφραστής είναι επαρκής. Αν όμως στο ίδιο βιβλίο μπορούν να εντοπιστούν 3 παρερμηνείες ανά σελίδα, τότε είναι αποτυχημένο και είναι βέβαιο ότι δεν έχει μεταφραστική άποψη ούτε στο σύνολό του. Ο μεταφραστής είναι ανεπαρκής. Και οπωσδήποτε, στις σύντομες και «σαρωτικές» κρίσεις, το βάρος της υπογραφής του κρίνοντος παίζει ρόλο. Άλλη βαρύτητα έχουν οι κρίσεις ενός έμπειρου και καταξιωμένου μεταφραστή, και άλλη ενός άσχετου ή και τυχάρπαστου δημοσιογραφούντος. Ακριβώς όπως έχει άλλο βάρος η κρίση του Τ.Σ.Έλιοτ ότι ο «Μεγάλος Γκάτσμπυ» είναι ένα από τα μεγάλα μυθιστορήματα του 20ου αιώνα, και άλλο μια σχετική παρατήρηση που έκανε για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα ένας νεοφώτιστος στα λογοτεχνικά, χωρίς έργο πίσω του, συγγραφικό, μεταφραστικό είτε κριτικό.
Κατά τα άλλα, συμφωνώ με τον Νίκελ σε αυτό που λέει στην αρχή του νήματος: «Αυτό ωστόσο που δεν έχει γίνει εδώ και που μπορεί να αναδείξει τις δυσκολίες της δουλειάς και να διδάξει ουσιαστικά είναι η επιλογή μικρών αποσπασμάτων από καλές μεταφράσεις που δείχνουν τον επαγγελματικό, δημιουργικό, ευρηματικό, αποτελεσματικό τρόπο που αντιμετωπίστηκε κάποια μεταφραστική πρόκληση». Αυτό μπορεί να αποτελέσει μια καλή βάση κριτικής μεταφράσεων.
 

daeman

Administrator
Staff member
...
Κριτική μεταφράσεων: Ο Τζούλιαν Μπαρνς για τη νέα μετάφραση τής "Madame Bovary" στα αγγλικά

Επίσης:
Μετάφραση και κριτική: Η πριγκίπισσα και οι πειρατές
Found in Translation του Μάικλ Κάνιγχαμ: Ομοιότητες και διαφορές στο ρόλο του συγγραφέα και του μεταφραστή
Για μια μετάφραση του Μόμπυ Ντικ
 
Top