καθίκι

Γεια σας,

Πώς ετυμολογείται η λέξη καθίκι; Δε βρίσκω τίποτα στον Τριανταφυλλίδη.

Με ευχαριστίες,

Σίμων

Πώς να το βρεις; Που θέλουν τώρα να το γράφουμε καθοίκι επειδή είναι από το κατ’ οίκον. Έγινε, υποτίθεται, μπέρδεμα με το καθίζω, αλλά τώρα πρέπει να το διορθώσουμε, ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνουμε πώς το κατά γίνεται καθ. Από την άλλη, η πολυθρόνα καλά κάθεται.

καθοίκι το [kaθí<k>i] O44 : 1. (λαϊκότρ.) δοχείο για ούρηση και αφόδευση· αγγειό. 2. (μτφ.) υβριστικός χαρακτηρισμός ατόμου αισχρού, πολύ χαμηλού ηθικού επιπέδου: Bρε το ~ τι μου ΄κανε! Πες σ΄ αυτό το ~ ότι, αν τον ξαναδώ μπροστά μου, κι εγώ δεν ξέρω τι θα γίνει. καθοικάκι το YΠOKOP (οικ.) μικρό δοχείο για παιδιά· γιογιό 2. [μσν. καθοίκι < φρ. κατ΄ οίκ(ον) 'στο σπίτι' -ι ([t > θ] ίσως κατά το καθημερινός)]
http://www.komvos.edu.gr/dictonline...y_full_lemma?the_lemma_id=19783&target_dict=1

Μπαμπινιώτης (που το γράφει καθοίκι): μεσν. < καθ- (< κατα-) + -οίκι < οίκος, οπότε η λ. θα δήλωνε το ιδιαίτερο αυτό οικιακό σκεύος. Η δάσυνση καθ- (αντί κατ-) ίσως οφείλεται σε παρετυμολ. επίδραση του ρ. καθίζω. Ορισμένοι παράγουν τη λ. απευθείας από το εν λόγω ρήμα, προκρίνοντας έτσι τη γρ. καθίκι, αλλά τα ρ. σε -ίζω δεν σχηματίζουν παράγωγα σε -ίκι.

Παρομοίως (καθοίκι), αλλά με μικρή διαφορά στην παρετυμολόγηση, και το ίδρυμα Τριανταφυλλίδη: μσν. καθοίκι < φρ. κατ΄ οίκ(ον) `στο σπίτι΄ -ι ([t > θ] ίσως κατά το καθημερινός.

edit: Φυσικά, ο Nickel ήταν ταχύτερος. Εγώ όμως έβαλα και τον Μπαμπινιώτη! :)

Από τους παλαιούς, Καθίκι ο Βυζάντιος και ο Κορομηλάς, καθήκι ο Κοραής.

Βρες μπας και είναι από το καθήκον, κατά το εξίσου παλιακό χρεία;

Για τη γραφή με -η-, ο Κοραής έγραφε (στο πιο πάνω): Από του αχρήστου καθέω τον άχρηστον παρακείμενον καθήκα παράγεται το καθήκιον.

(Κι εδώ, πολλοί άχρηστοι τύποι...)

Όπως έχω γράψει, ακολουθώ την ορθογραφία του ΛΚΝ "σε όλα εκτός από το καθίκι".
Πάντως, ούτε στο TLG υπάρχει καθ*κι, ούτε στο μεσαιωνικό του Κριαρά.

Όταν είχα πρωτοδεί την ταινία Αμελί, θυμάμαι ότι είδα στον υπότιτλο πρώτη φορά τη λέξη καθίκι με σημασία καπέλου. Τότε δεν γνώριζα αυτή τη σημασία και χρήση της λέξης και μου φάνηκε περίεργο. Έρχομαι λοιπόν να συμπληρώσω μόνο σχετικά με αυτή τη σημασία.
Ορίστε το στιγμιότυπο από την ταινία χωρίς όμως τον ελληνικό υπότιτλο.

Διαβάζω επίσης στο slang.gr:
Άλλη χρήση της λέξης γίνεται, ως παρομοίωση, για τα δεικτικού σχήματος καπέλα και γενικά υπερβολικά αξεσουάρ που κοσμούν το κεφάλι και κάνουν τον φέροντα να παρουσιάζει ένα γελοίο θέαμα. Κατά προέκταση, καθίκια λέμε τα πάσης φύσεως κέρατα (ιδίως τα μεγαλόσχημα που είναι κατασκευασμένα από πολύτιμα μέταλλα και κοτρώνες) που φοράει το παπαδαριό στο κεφάλι, όπως καλυμμαύκια, μήτρες, τιάρες κ.λπ.
π.χ. - Τι, έτσι θα 'ρθεις στη θάλασσα; μ' αυτό το καθίκι στο κεφάλι; Ρεζίλι θα γίνουμε!
- Καλά εσύ κάτσε παραπέρα και κάνε ότι δεν με ξέρεις!

Λίγο πιο κάτω διαβάζω:
Γράφεται και καθήκι, προέρχεται από το κάθημαι ή το καθίζω και συνώνυμό του είναι το αγγειό (μάλλον γιατί αρχικά κατασκευαζόταν από πηλό, ενώ η ίδια λέξη, αγγειό ή 'γγειό, μάλλον περιγράφει και άλλα κεραμικά οικιακά σκεύη). Με τη μεταφορική έννοια, της βρισιάς, σχηματίζεται το αρσενικό ο «καθήκης» αλλά και το λιγότερο συνηθισμένο θηλυκό η «καθηκού».

Ευχαριστώ πάρα πολύ.

Ακόμα και σήμερα θυμάμαι ακριβώς πότε και πού το είδα: στην Ξάνθη στον Ιούλιο 1981.

Aurelia said:

Διαβάζω επίσης στο slang.gr [...] λίγο πιο κάτω:
Γράφεται και καθήκι, προέρχεται από το κάθημαι ή το καθίζω και συνώνυμό του είναι το αγγειό (μάλλον γιατί αρχικά κατασκευαζόταν από πηλό, ενώ η ίδια λέξη, αγγειό ή 'γγειό, μάλλον περιγράφει και άλλα κεραμικά οικιακά σκεύη). Με τη μεταφορική έννοια, της βρισιάς, σχηματίζεται το αρσενικό ο «καθήκης» αλλά και το λιγότερο συνηθισμένο θηλυκό η «καθηκού».

Click to expand...

Το σλανγκρ πρέπει να δουλεύει Πρωίας:

pidyo said:

Βρες μπας και είναι από το καθήκον, κατά το εξίσου παλιακό χρεία;

Click to expand...

Κι εγώ σκέφτηκα το (σχετικό με το καθήκον) ρ. καθήκω "κατέρχομαι". Ό,τι πρέπει!

Οχ, το καθοίκι! Ωχ, το καθίκι! Μόλις τώρα κατάφερα να σουλατσάρω προς ένα γνωστό ιστολόγιο. Νυχτοπερπατήματα.

Ωχ, το καθίκι! (Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία)
Κι εγώ έτσι τα γράφω.

Αν το διάβασες καλά, είναι τελικά: Ωχ, ρωμέικο καθίκι!
Οπότε νομίζω δεν έχεις τρία στα τρία. :laugh:

Εσείς που ακολουθείτε το ΛΚΝ «σε όλα εκτός απ' το "ωχ, ρωμέικο καθίκι"», τα γκαστρώνω / γκάστρωμα τα γράφετε γγαστρώνω & γγάστρωμα; :huh:

Όχι, αλλά άγνοια νόμου δικαιολογείται; Αλλιώς να το πούμε "ωχ, μας γκάστρωσες ρωμέικο καθίκι!"

Αυτή η γραφή για μένα είναι η μόνη που δεν δικαιολογείται με τίποτα. Από πού κι ως πού υπάρχουν λέξεις στα ελληνικά που αρχίζουν από δυο ίδια σύμφωνα; Όταν την είχα πρωτοδεί είχα πιστέψει ότι θα 'ταν λάθος, αλλά μετά διαπίστωσα ότι η γγαστρωμένη διασώζεται σε ένα τουλάχιστον έργο της ύστερης γραμματείας (στην ιστορία του Αλεξάνδρου, του Ψευδοκαλλισθένη). Αυτή είναι και η μόνη αναφορά που μπορώ να βρω στο TLG, δεν υπάρχει γραφή με "γκ", οπότε πιστεύω ότι το δικαιολογούν από εκεί, αν κι εμένα μού φαίνεται παράλογο.

Η λέξη "καθίκι" προέρχεται από κατά + ίημι (αρχαίο ρήμα με δασεία) που σημαίνει επί πραγμάτων ρίπτω κατά, εκτινάσσω, εκσφενδονίζω και επί ύδατος αφήνω να ρέει, να τρέχει, να χύνεται. Φυσικά γράφεται μόνο με γιώτα.

Καλωσήρθες, tritri. Μπορείς να μας πεις ποια στοιχεία τεκμηριώνουν την άποψή σου; Αν πάντως πρόκειται για απλή εικασία βάσει σημασιολογίας, αυτό θα πρέπει να γίνει σαφές.

Καλημέρα. Τα μεγάλα καινούργια λεξικά συμφωνούν ότι η λέξη προέρχεται από το κατ’ οίκον (> κάθοικον > καθοίκι) και υποθέτω ότι έχουν τεκμηρίωση που δεν έχουμε εμείς. Εξηγούν ότι το –θ– και οι ορθογραφίες καθίκι ή καθήκι προήλθαν από την παρασύνδεση με τα καθίζω ή κάθημαι.

Θα μπορούσαν να μείνουν στην εξήγηση και να πουν ότι, όταν ζούμε πολλά χρόνια με μια λάθος ετυμολογία και μια λάθος ορθογραφία στο νου μας (διάβολε, από το σχηματισμό της λέξης υπήρχε παρασύνδεση!), όταν η ετυμολογία είναι αδιαφανής (μα περισσότερα είναι τα καθίκια που μας περιβάλλουν απ’ αυτά που έχουμε στον οίκο μας πια!), όταν ελάχιστοι το γράφουν έτσι που αποφάσισαν οι ετυμολόγοι, τότε διατηρούμε την απλούστερη ορθογραφία που έχει επικρατήσει: το καθίκι.

Ευχαριστώ, καλώς σας βρήκα. Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας Δ. Δημητράκου 4ος τόμος σελίδα 3514 λήμμα καθίημι.

tritri said:

Ευχαριστώ, καλώς σας βρήκα. Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας Δ. Δημητράκου 4ος τόμος σελίδα 3514 λήμμα καθίημι.

Click to expand...

Καλωσόρισες κι από μένα. Το λήμμα καθίημι του Δημητράκου δεν αναφέρει καμιά σύνδεση με το καθίκι. Στο τέλος του λήμματος αναφέρονται μόνο ως παράγωγα οι λέξεις καθετήρας, καθετηριάζω, καθέτης, κάθετος. Αποκλείει σαφώς το καθίκι.

Θα πρότεινα να αποφύγεις κι εσύ μια παρασύνδεση που δεν ενισχύει τη στήριξη της απλοποιημένης ορθογραφίας.

Καλώς ήρθες. Στο συγκεκριμένο λήμμα ο Δημητράκος απλώς παραθέτει τις διάφορες σημασίες του ρήματος "καθίημι", δεν κάνει καμιά σύνδεση με το "καθίκι", επομένως η παραπομπή είναι άσχετη με το θέμα μας, δεν είναι έτσι;
[Στο μεταξύ με πρόλαβε ο Νίκελ, ας είναι]