larger-than-life = που ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα, που κάνει την υπέρβαση | πληθωρικός | επιβλητικός, εντυπωσιακός

Πληθωρικός; Υπερφυσικός; Και τι άλλο;


Θα λέγατε ότι το «μεγαλύτερος από τη ζωή» είναι αγγλισμός;
Όπως στον χτεσινό Πρετεντέρη:
Είναι άνθρωποι σαν όλους τους άλλους, µε δυνατότητες και αδυναμίες, οι οποίοι κατορθώνουν (συχνά για ανεξήγητους λόγους...) να αποδειχθούν την κρίσιμη στιγμή «μεγαλύτεροι από τη ζωή» και να εµπνεύσουν ή να ενσαρκώσουν την προσπάθεια όλων των άλλων.

(Κάπου στον Πρετ. μπορούμε να μιλήσουμε για το κλασικό «να κάνουν την υπέρβαση».)

Νομίζω ναι. Στον Έλληνα αναγνώστη το "μεγαλύτερος από τη ζωή" δεν λέει σπουδαία πράγματα, μάλλον ξενίζει. Γιατί είναι συνηθισμένος σε αντίστοιχες φράσεις που έχουν επικρατήσει, όπως το "κάνω την υπέρβαση" που ορθά αναφέρεις ή το "ξεπερνώ τον εαυτό μου". Στην πρώτη περίπτωση μαζί με το πληθωρικός θα ταίριαζε το "μεγαλύτερος από το φυσικό (ή κανονικό) μέγεθος". Το υπερφυσικός μάλλον είναι υπερβολικό, είναι κάτι που υπερβαίνει και τη φύση. Άλλωστε υπάρχει ειδική λέξη γι' αυτό. Οι συνυποδηλώσεις του larger-than-life στη δεύτερη περίπτωση περιλαμβάνουν και το "ξεχωρίζω", κάτι πολύ επικίνδυνο για την ελληνική πραγματικότητα.

να προσθέσω και το "να υπερβούν τα ανθρώπινα".

Στα σημερινά μου μεζεδάκια υπάρχει και το:
Ο Αλέξης Παπαχελάς στην Καθημερινή αποχαιρετάει τον μεγάλο Τούρκο δημοσιογράφο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ, που πέθανε προχτές, και καταλήγει: ήταν αυτό που λέμε «πιο μεγάλος και από την ίδια τη ζωή». Δεν το λέμε όμως, δηλαδή δεν το λέμε εμείς. Το λένε οι Αγγλοσάξονες, και συγκεκριμένα λένε larger than life.

Νίκο (Σαραντάκο) ευχαριστώ που ανάστησες το νήμα γιατί έχω μια μεγάλη ένσταση στο πληθωρικός που δόθηκε ως ερμηνεία.
Κατά τη γνώμη μου, larger than life φιγούρα δεν είναι ο πληθωρικός. Είναι αυτός που βγαίνει από τα πλαίσια, που ξεχειλίζει από τα όρια της μετριότητας, που το μπόι του ξεπερνάει τα τετριμμένα. Ο μη μετρήσιμος, ο μη κατατάξιμος ως σύνολο.
Πληθωρικός είναι κάποιος που οι πράξεις και τα λόγια του είναι γεμάτα υπερβολή, που, ναι μεν ξεχειλίζει, συχνά όμως χωρίς ουσία.

Για παράδειγμα, πληθωρικός είναι ο Κραουνάκης. Larger than life ήταν ο Όρσον Γουέλς.

Να ξανακάναμε ένα μπρεϊνστόρμι για τον όρο ή οι υπόλοιποι συμφωνούν με τον πληθωρικό;

Να το ξανασυζητήσουμε λοιπόν. Αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι θα πρέπει να αποκλείσουμε εντελώς το πληθωρικός σαν κακόσημο.

Για να αποφύγουμε τους τεράστιους δείκτες μπλα μπλα, τι λέτε για το:

προμηθεϊκός: 2. (μτφ.) χαρακτηρισμός για κτ. που (φαίνεται να) ξεπερνάει σε μέγεθος, δύναμη, έκταση τα ανθρώπινα μέτρα, τιτάνιος (ΛΚΝ)

Σαφέστατα αγγλισμός, που δεν σημαίνει απολύτως τίποτε στα ελληνικά (Τι μπορεί να είναι μεγαλύτερο από τη ζωή; Μπορεί να επιδέχεται σύγκριση η ζωή, η ζωή αφηρημένα, με ένα πλάσμα της;). Όπως πολύ σωστά ειπώθηκε, η φράση είναι ελλειπτική, υπονοεί larger than life-size, σημαίνει, σαν τα αγάλματα, μέγεθος μεγαλύτερο από το φυσιολογικό του ανθρώπου. Στην τέχνη το λένε «υπερφυσικό», εμείς ας το πούμε και «με μέγεθος πάνω απ' τ' ανθρώπινα».

Το δικό μου πρόβλημα με το προμηθεϊκός είναι ότι θα πρέπει να προσέξουμε πολύ να μην μπερδευτούν οι προκαταλήψεις του αναγνώστη στην προσπάθεια να περιγράψουμε κάτι: τι νομίζει ο αναγνώστης για το προμηθεϊκός; Γιατί, αν πιστεύει ότι θα πρέπει να περιγράφει την προσωπικότητα του Προμηθέα, την «ύβρι» ή τη μεγαλομανία ή την πρόκληση προς τους θεούς / την εξουσία, εκεί μπορεί να μπερδευτούμε ακόμα περισσότερο απ' όσο μας μπερδεύει ο πληθωρικός. Σε μερικά παραδείγματα χρήσης που κοίταξα, καταλαβαίνω τι θέλει να πει ο συντάκτης από την παρέα που βάζει στον προμηθεϊκό:

• Κανένας συγγραφέας στον εικοστό αιώνα δεν άγγιξε τέτοια φήμη, δεν ξεπέρασε τόσα όρια, όσο ο Ρούσντι, δεν αισθάνθηκε τόσο μεγαλομανής και προμηθεϊκός.
• Η μνήμη ανέτρεξε στους ίδιους εκείνους χώρους και τις στιγμές, όπου προμηθεϊκός και υπερήφανος ο Υπαρχηγός της ΕΟΚΑ,
• Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος ωστόσο, πάντα προμηθεϊκός και στο συγγραφικό του έργο και καινοτόμος όσο και βαθιά πολιτικός
• Ένας "προμηθεϊκός" τύπος, ο Αγκίρε, αυτονομείται από τον στρατό του Πιζάρο και με ανταρσία ανακηρύσσεται αρχηγός της ομάδας
• H «μπλε πολυκατοικία», το 1933, ήταν ένας προμηθεϊκός όγκος ανάμεσα στα μικρά διώροφα σπιτάκια των Eξαρχείων.

Σωστές οι ενστάσεις ως προς το τι καταλαβαίνει ο αναγνώστης, αλλά τότε δεν είναι σαν να καταδικάζουμε μια δεύτερη, σπάνια, αλλά υπαρκτή και λεξικογραφημένη μεταφορική χρήση στην υπερορία των λόγιων κειμένων;

Και πόσο συνηθισμένο είναι αυτό το larger than life έξω και πέρα από κείμενα εξυμνητικά για ανθρώπους ή για πράξεις έξω από το συνηθισμένο, την καθημερινότητα, τον μέσο όρο; Πράξεις αντάξιες όχι ανθρώπων αλλά ημίθεων; Ε, πόσα επίθετα από ημίθεους έχουμε στη διάθεσή μας και υπάρχει, ίσως, άλλο πιο κατάλληλο ανάμεσά τους;

Στα δικά μου τ' αυτιά, πάντως, δεν χτυπάει αρνητικά το "πληθωρικός" (ούτε κι ο Κραουνάκης, πρέπει να πω). Το he was a larger-than-life figure θα το έλεγα "ήταν πληθωρική προσωπικότητα". Αλλά στο συγκεκριμένο συγκείμενο του Παπαχελά, το βρίσκω να μην ταιριάζει.

Ο Άγγελος (που είναι μεταφραστής) έγραψε προ ολίγου στο μπλογκ μου: “larger than life” σημαίνει κυριολεκτικά “μεγαλύτερος από το φυσικό μέγεθος“, μορφή δηλαδή εντυπωσιακή, “γίγας” με τη μεταφορική έννοια.

Τιτανοτεράστιος. :)

sarant said:

Ο Άγγελος (που είναι μεταφραστής) έγραψε προ ολίγου στο μπλογκ μου: “larger than life” σημαίνει κυριολεκτικά “μεγαλύτερος από το φυσικό μέγεθος“, μορφή δηλαδή εντυπωσιακή, “γίγας” με τη μεταφορική έννοια.

Click to expand...

Μ' αρέσει το γίγας.

Cadmian said:

Τιτανοτεράστιος. :)

Click to expand...

Με (μισο)πρόλαβες, ετοιμαζόμουν να πω "τεράστιος".

Και το τιτάνιος, που αναφέρθηκε παρεμπιπτόντως παραπάνω (στο σχόλιο με τον ορισμό του "προμηθεϊκός", το οποίο θα έλεγα να χρησιμοποιούμε με μεγάλη επιφύλαξη, όπως λέει κι ο Νίκελ) καλό είναι, αλλά έχει μια ελαφριά υπερβολή που αγγίζει τα όρια του αστείου (αναλόγως τον τρόπο που θα το χρησιμοποιήσουμε, βέβαια).

Μπορούμε πάντοτε να χρησιμοποιούμε και άλλες λεξούλες που δίνουν ένταση. Δηλαδή, στο άρθρο για τον Μπιράντ, θα μπορούσε ο Παπαχελάς να τελειώνει κάπως σαν "Ήταν ένας πραγματικός γίγας", αντί αυτό που έβαλε.

Για θετικό χαρακτηρισμό προσώπου παίζουν και τα: μεγάλου διαμετρήματος/ βεληνεκούς/ εμβέλειας, με μεγάλο (πολιτικό κτλ.) ανάστημα.

Cadmian said:

Τιτανοτεράστιος. :)

Click to expand...

Και http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?4173

unique said:

να προσθέσω και το "να υπερβούν τα ανθρώπινα".

Click to expand...

Αυτό ακούγεται σαν το "θρυλικός";
-ή -ό [θrilikós] Ε1 : που κινείται στην περιοχή του θρύλου: H θρυλική προσωπικότητα του Mεγάλου Aλεξάνδρου. || που λόγω των εκπληκτικών επιδόσεών του έχει περιβληθεί από μεγάλη αίγλη: Θρυλικό πρόσωπο. ~ ήρωας. Θρυλικό κατόρθωμα.

Themis said:

Για θετικό χαρακτηρισμό προσώπου παίζουν και τα: μεγάλου διαμετρήματος/ βεληνεκούς/ εμβέλειας, με μεγάλο (πολιτικό κτλ.) ανάστημα.

Click to expand...

μεγάλο εκτόπισμα;

Να συμπληρώσω ότι ενώ το «larger than life» ενίοτε χρησιμοποιείται εναλλακτικά με το «larger than life size», δεν εννοεί πάντα το γιγαντιαίο ή το τεράστιο κτλ. Για παράδειγμα, πολλά «larger than life/life size» πορτρέτα είναι μόνο ελάχιστα μεγαλύτερα από το φυσικό μέγεθος του υποκειμένου που απεικονίζουν.

Επί τη ευκαιρία προσθέτω και αυτό το απόσπασμα το οποίο δείχνει το εύρος της έννοιας του «larger than life»

What exactly does “larger-than-life” mean when applied to the stories we write?

Posted By AnneMarie on February 22, 2009

To answer this question, I went online and looked up the definition of larger-than-life, and here is what I found: Greater, grander, etc. than most others of its kind (YourDictionary.com); Of greater size or magnitude than is naturally or normally the case (allwords.com); of the sort legends are made of (Merriam-Webster Online Dictionary); very imposing or impressive; surpassing the ordinary (especially in size or scale); “an epic voyage”; “of heroic proportions”; “heroic sculpture” (wordnet-online.com).

Notice the recurring use of the adjective heroic. Interesting. We write about heroes and heroines, don’t we? Then I looked up epic: a long narrative poem telling of a hero’s deeds (wordnet-online.com). Whoa. That got the old brain churning. We write about heroes’ and heroines’ journeys of growth and discovery in life, romance and love.

So what does “larger-than-life” really mean in regards to our stories?

Well, it doesn’t mean our heroines have to be Wonder Woman or Super Mom, and our heroes don’t have to be Spiderman or as rich as Bill Gates. At least they don’t unless our stories require them to be.

I once attended a workshop where the instructor put it like this: Larger-than-life means that our characters do things we’re not brave enough to do in real life, and they say things we would never have the courage to say. Readers want to identify with the characters they read about, but they want more. They want the heroes and heroines to be bolder and more daring than they are themselves; they want them to be fearless and to stand up to the villains of the world. It’s as simple as that.



Και τελειώνω με μία ερώτηση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Τσώρτσιλ ήταν σαμιαμίδι, πώς θα μεταφράζατε το «larger than life» στο παρακάτω απόσπασμα το οποίο προέρχεται από μία βιβλιοκρισία του βιβλίου Mr.Churchill's secretary της συγγραφέως Susan Elia Macneal;

MacNeal paints the larger-than-life Churchill in all his charismatic, bullying, brilliant dimensions. You’ll feel like you have been pulled back in time to a country that faces imminent destruction unless everyone acts with great courage for God and Country.