Themis†
¥
Ο ορισμός του soft law δίνεται ικανοποιητικά από τη Wikipedia:
Η γουγλαναζήτηση για ελληνική απόδοση δίνει πληθώρα εκδοχών, π.χ. προτρεπτικοί κανόνες ή ηθικοπολιτικοί κανόνες σε διάκριση από τους επιτακτικούς κανόνες (hard law - βλ. εδώ), "εύκαμπτοι" κανόνες και "εύκαμπτο" δίκαιο (βλ. εδώ), διατάξεις ελαστικού δικαίου σε διάκριση από τις διατάξεις αυστηρού δικαίου (hard law - βλ. εδώ), μέσα διακυβέρνησης μη νομοθετικά/χαλαρού δικαίου (βλ. εδώ), ήπιο δίκαιο (βλ. εδώ), χαλαρής νομικής δεσμευτικότητας (βλ. εδώ). Η ελληνική απόδοση στην ΙΑΤΕ πάσχει: ελαστική νομοθεσία (όμως δεν είναι νομοθεσία), ενδοτικό δίκαιο (όμως δεν έχει καμία σχέση με αυτή την κλασική έννοια του ιδιωτικού δικαίου, όπου οι τιθέμενοι κανόνες ισχύουν by default, αλλά ενδίδουν -υποχωρούν- αν άλλα συνομολογήσουν τα συμβαλλόμενα μέρη).
Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για την ελληνική απόδοση έγινε στο Translatum το 2007, η οποία κατέληξε στο ήπιο δίκαιο (προκειμένου να θυμίζει τον πρωτότυπο όρο, αλλά με την εύλογη ένσταση ότι μπορεί να θεωρηθεί πως χαρακτηρίζει το περιεχόμενο του κανόνα δικαίου και όχι τη δεσμευτικότητά του) και στους μη δεσμευτικούς κανόνες (είναι η μη δεσμευτική απόδοση που είχα χρησιμοποιήσει κι εγώ όταν μου τέθηκε το πρόβλημα).
Σήμερα όμως το πρόβλημά μου δεν είναι η απόδοση του soft law. Απλώς βρήκα μια απόδοση που με ξένισε, και που φαίνεται να τη χρησιμοποιεί μόνο ένας συγκεκριμένος καθηγητής πανεπιστημίου, και μια αποσαφήνιση όσον αφορά το εσωτερικό δίκαιο η οποία με ξάφνιασε ευχάριστα. Θα ήθελα μάλιστα να σημειώσω ότι γίνεται και μια προσπάθεια απεμπλοκής της έννοιας από τους κανόνες αυτορρύθμισης και συρρύθμισης (αν δεν κάνω τραγικό λάθος, το "συν-" πάει στην Πολιτεία), προσπάθεια η οποία είναι, αν μη τι άλλο, αξιοπρόσεκτη. Οπότε επωφελήθηκα για να διαπιστώσω ότι το ζήτημα δεν είχε τεθεί στη Λεξιλογία, να κάνω μια συνοπτική εισαγωγή και να παραθέσω ένα απόσπασμα από το σύγγραμμα του καθηγητή της Νομικής Αθηνών Αντώνη Παντελή "Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου", 2η έκδ., Λιβάνης 2007, σελ. 184:
Εύκολα μπορούμε να βρούμε και άλλες διευκρινίσεις γύρω από την έννοια του soft law, π.χ. εδώ, εδώ και εδώ.The term "soft law" refers to quasi-legal instruments which do not have any legally binding force, or whose binding force is somewhat "weaker" than the binding force of traditional law, often contrasted with soft law by being referred to as "hard law". Traditionally, the term "soft law" is associated with international law, although more recently it has been transferred to other branches of domestic law as well.
Η γουγλαναζήτηση για ελληνική απόδοση δίνει πληθώρα εκδοχών, π.χ. προτρεπτικοί κανόνες ή ηθικοπολιτικοί κανόνες σε διάκριση από τους επιτακτικούς κανόνες (hard law - βλ. εδώ), "εύκαμπτοι" κανόνες και "εύκαμπτο" δίκαιο (βλ. εδώ), διατάξεις ελαστικού δικαίου σε διάκριση από τις διατάξεις αυστηρού δικαίου (hard law - βλ. εδώ), μέσα διακυβέρνησης μη νομοθετικά/χαλαρού δικαίου (βλ. εδώ), ήπιο δίκαιο (βλ. εδώ), χαλαρής νομικής δεσμευτικότητας (βλ. εδώ). Η ελληνική απόδοση στην ΙΑΤΕ πάσχει: ελαστική νομοθεσία (όμως δεν είναι νομοθεσία), ενδοτικό δίκαιο (όμως δεν έχει καμία σχέση με αυτή την κλασική έννοια του ιδιωτικού δικαίου, όπου οι τιθέμενοι κανόνες ισχύουν by default, αλλά ενδίδουν -υποχωρούν- αν άλλα συνομολογήσουν τα συμβαλλόμενα μέρη).
Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για την ελληνική απόδοση έγινε στο Translatum το 2007, η οποία κατέληξε στο ήπιο δίκαιο (προκειμένου να θυμίζει τον πρωτότυπο όρο, αλλά με την εύλογη ένσταση ότι μπορεί να θεωρηθεί πως χαρακτηρίζει το περιεχόμενο του κανόνα δικαίου και όχι τη δεσμευτικότητά του) και στους μη δεσμευτικούς κανόνες (είναι η μη δεσμευτική απόδοση που είχα χρησιμοποιήσει κι εγώ όταν μου τέθηκε το πρόβλημα).
Σήμερα όμως το πρόβλημά μου δεν είναι η απόδοση του soft law. Απλώς βρήκα μια απόδοση που με ξένισε, και που φαίνεται να τη χρησιμοποιεί μόνο ένας συγκεκριμένος καθηγητής πανεπιστημίου, και μια αποσαφήνιση όσον αφορά το εσωτερικό δίκαιο η οποία με ξάφνιασε ευχάριστα. Θα ήθελα μάλιστα να σημειώσω ότι γίνεται και μια προσπάθεια απεμπλοκής της έννοιας από τους κανόνες αυτορρύθμισης και συρρύθμισης (αν δεν κάνω τραγικό λάθος, το "συν-" πάει στην Πολιτεία), προσπάθεια η οποία είναι, αν μη τι άλλο, αξιοπρόσεκτη. Οπότε επωφελήθηκα για να διαπιστώσω ότι το ζήτημα δεν είχε τεθεί στη Λεξιλογία, να κάνω μια συνοπτική εισαγωγή και να παραθέσω ένα απόσπασμα από το σύγγραμμα του καθηγητή της Νομικής Αθηνών Αντώνη Παντελή "Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου", 2η έκδ., Λιβάνης 2007, σελ. 184:
Το φαινόμενο του άτονου δικαίου - Από την εποχή των μεγάλων επαναστάσεων ο νόμος συνδέεται με τις δημοκρατικές κατακτήσεις, που υλοποιεί. Σήμερα, όμως, ο νόμος διέρχεται κρίση στα περισσότερα δημοκρατικά κράτη. Η νομοθετική υπερπαραγωγή με κείμενα δυσνόητα, δυσεφάρμοστα, "μιας χρήσεως" κλονίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών στον νόμο.
Με τον όρο "άτονο δίκαιο (soft law)" νοούμε διατάξεις προθήκης, ασαφείς, χωρίς ρυθμιστικό περιεχόμενο. Ενίοτε δεν εφαρμόζονται, επειδή η εκτελεστική εξουσία αμελεί να εκδώσει τις αναγκαίες πράξεις. Πρόκειται, ίσως, για απλά διαφημιστικά μέσα των κυβερνώντων.
Παράδειγμα: Άρθρο 21 παρ. 5, που προσθέτει η αναθεώρηση του 2001: "Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή δημογραφικής πολιτικής, καθώς και η λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων, αποτελεί υποχρέωση του Κράτους" (sic). Εδώ το άτονο δίκαιο εμφανίζεται σε συνταγματικό επίπεδο. Πολύ συχνότερα απαντά στο διοικητικό δίκαιο.
Αν οι βουλές δεν βρουν θεραπεία στο νέο αυτό φαινόμενο, κινδυνεύουν να μην είναι πλέον γνήσια νομοθετικά όργανα. Χρήσιμες, εν προκειμένω, είναι οι κωδικοποιήσεις, που εξασφαλίζουν κάποια ασφάλεια δικαίου, και η παρακολούθηση της εφαρμογής των νέων νόμων.
Παραλλήλως με το άτονο δίκαιο, σήμερα πολλά υποσυστήματα αυτορρυθμίζονται ή συρρυθμίζουν αξιόλογη κοινωνική ύλη, πράγμα που επηρεάζει τη συνολική "διακυβέρνηση (gouvernance)", δηλαδή αλλοιώνει τον παραδοσιακό ρόλο του δικαίου και του ίδιου του κράτους.