πρώην Γαλλιδούλα γκουβερνάντα

Μπορεί να μπει και στην ενότητα των γενικών Μεταφραστικών

Από μετάφραση γνωστού μυθιστορήματος.
"Η σύζυγος έμαθε πως ο σύζυγος είχε σχέσεις με την πρώην Γαλλιδούλα γκουβερνάντα τους και του δήλωσε πως της ήταν αδύνατο να μείνει μαζί του κάτω απ' την ίδια στέγη".

Με ξενίζει το "πρώην Γαλλιδούλα γκουβερνάντα", η ενστικτώδης μου αντίδραση είναι να σκεφτώ "έπαψε να είναι Γαλλίδα;". Εσάς; Βέβαια, το "με την Γαλλιδούλα πρώην γκουβερνάντα" ίσως να μην έχει εξίσου καλό ρυθμό. Έτσι κι αλλιώς, ο αντίλογος είναι πως το "Γαλλιδούλα γκουβερνάντα" αποτελεί ένα αδιάσπαστο σύνολο και πως το πρώην προσδιορίζει αυτό το σύνολο, όχι την πρώτη λέξη.

Δεν έχω το πρωτότυπο για να δω αν υπάρχει υποκορισμός ή αν είναι πινελιά του Έλληνα μεταφραστή. Ο Άγγλος λέει their former French governess, όπως και ο Έλληνας δηλαδή.

Ποια είναι η γνώμη σας; Σας ξενίζει; Θα το διορθώνατε;

Θα το είχα κάνει εν ριπή οφθαλμού «Γαλλιδούλα πρώην» ή, αν ο μεταφραστής διαφωνούσε σφόδρα, θα πρότεινα μερικά άρθρα επιπροσθέτως ;): «με τη Γαλλιδούλα, την πρώην γκουβερνάντα τους, και ...» ή «με την πρώην γκουβερνάντα τους, τη Γαλλιδούλα, και...» (ναι, και με κόμμα μπροστά από το και :)).

Του Άγγλου είναι το πρωτότυπο; Γιατί αν ναι, τότε, εφόσον στο πρωτότυπο μπορεί να γίνει η ίδια ένσταση, αν διορθώσω το ελληνικό είναι σαν να διόρθωνα το πρωτότυπο, που απαγορεύεται στη μετάφραση, εκτός κι αν το πρωτότυπο έχει λάθος που αντιβαίνει στη λογική. Δεν έχουμε λόγο να θέλουμε να είμαστε ακριβέστεροι από το πρωτότυπο, προκειμένου για ένα τέτοιο trifle.

Εγώ έχω αντιθέτως εκ πρώτης όψεως ένσταση με το Γαλλιδούλα. Γιατί όχι Γαλλίδα; Πόθεν τεκμαίρεται η Γαλλιδούλα; μόνο και μόνο από το ότι τα είχε φτιάξει μαζί της ο σύζυγος; και δεν θα μπορούσε ο σύζυγος να τα φτιάξει με μια τριαντάρα νταρντάνα, φερειπείν;

Costas said:

Εγώ έχω αντιθέτως εκ πρώτης όψεως ένσταση με το Γαλλιδούλα. Γιατί όχι Γαλλίδα; Πόθεν τεκμαίρεται η Γαλλιδούλα; μόνο και μόνο από το ότι τα είχε φτιάξει μαζί της ο σύζυγος; και δεν θα μπορούσε ο σύζυγος να τα φτιάξει με μια τριαντάρα νταρντάνα, φερειπείν;

Click to expand...

Α, ναι, ως προς αυτό, +1 για τον Κώστα (αλλά θεώρησα ότι δεν είναι το προς συζήτηση).

Από την εκφώνηση του θέματος :) :) υπέθεσα επίσης ότι δεν είναι «πρώην Γαλλίδα» και ότι αυτό είναι γνωστό από τα προηγούμενα.

Όχι, δεν είναι αγγλικό το πρωτότυπο. Παρέθεσα απλώς και την αγγλική μετάφραση. Και προηγούμενα δεν υπάρχουν, είναι η τρίτη αράδα του μυθιστορήματος.

Τότε η ένσταση του Κώστα είναι ακόμη πιο ισχυρή. Και πάλι όμως, εφόσον δεν προκύπτει στα επόμενα ότι ήταν πρώην Γαλλίδα, θα προτιμούσα την πρώην γκουβερνάντα.

Όσο για το Γαλλιδούλα, φοβάμαι ότι κι αυτό ίσως εξαρτάται (αλλά λιγότερο) από τα επόμενα. Θέλω να πω ότι αν η πλοκή περιστρέφεται γύρω από την πεταχτούλα που ξελόγιασε τον σύζυγο, μου φαίνεται μικρό το κακό.

Жена узнала, что муж был в связи с бывшею в их доме француженкою-гувернанткой, и объявила мужу, что не может жить с ним в одном доме.

Click to expand...

Ιδού και το πρωτότυπο για όποιον ξέρει ρώσικα. :)

Πρωτοτύπου παρόντος πας αλέκτωρ παυσάτω! (πώς είναι η κότα στα αρχαία; ή εντάσσεται στους όρνιθας; )

Κοίτα τώρα τι δίνει ο Γκούγκλης στο ρωσοαγγλικό λεξικό του (με αυτόματη ελληνική μετάφραση των αποτελεσμάτων --και μέχρι να βρεθεί μια πιο σοβαρή πηγή):

Το француженкою είναι τύπος του: француженка, noun = Frenchwoman
Σχετικές φράσεις: гувернантка-француженка = mademoiselle

Γιατί αρχίζει να φαίνεται ενδιαφέρον το «Γαλλιδούλα»;

Λίγο πιο φλύαρα, η ίδια πρόταση σε μετάφραση της Κοραλίας Μακρή:
Η σύζυγος έμαθε πως ο άντρας της είχε ερωτικές σχέσεις με τη Γαλλίδα, που είχαν πρωτύτερα παιδαγωγό των παιδιών τους, και του δήλωσε πως αδυνατούσε να παραμείνει άλλο στο ίδιο σπίτι μαζί του.

Αφού τα βρήκατε σχεδόν όλα, να πω ότι η μετάφραση που παρέθεσα είναι του Άρη Αλεξάνδρου, που πρόσφατα επανεκδόθηκε (παλιό καλό κρασί σε καινούργιο μπουκάλι) από την Άγρα σε πολύ καλή έκδοση (αλλά όχι χωρίς κάποια λαθάκια).

Κι εμένα θα με ξένιζε η πρώην Γαλλιδούλα γκουβερνάντα. Στο ρωσικό πρωτότυπο άλλωστε φαίνονται ενωμένα, κάτι σαν η πρώην γαλλογκουβερνάντα.

Η παρατήρηση του Κώστα (υποθέτοντας βέβαια ότι είχαμε αγγλικό πρωτότυπο) ανοίγει όμως μεγάλο ζήτημα:

εφόσον στο πρωτότυπο μπορεί να γίνει η ίδια ένσταση, αν διορθώσω το ελληνικό είναι σαν να διόρθωνα το πρωτότυπο, που απαγορεύεται στη μετάφραση

Click to expand...

Για να μπορεί να γίνει η ίδια ένσταση στο πρωτότυπο, θα έπρεπε τους αντίστοιχους άγγλους αναγνώστες να τους ξενίζει όσο περίπου ξενίζει εμάς εδώ. Αυτό δεν αποκλείεται να ισχύει, αλλά ούτε πρέπει να θεωρείται αυτονόητο με μόνη βάση την τυπική ομοιότητα του συντακτικού σχήματος.

Χωρίς να είμαι τώρα σε θέση να ανοίξω συζήτηση, θα έλεγα επίσης ότι έχω και μια γενικότερη επιφύλαξη. Αν δεχτούμε ότι η μετάφραση αφορά κατ' εξοχήν κείμενο, όχι λέξεις ή φράσεις, είναι απολύτως κατανοητό να κάνουμε το κείμενο πιο βατό από το πρωτότυπο σε ένα σημείο, επειδή λίγο παρακάτω αναγκαζόμαστε (για λόγους πολιτισμικούς π.χ.) να βάλουμε κάτι που καθιστά τη μετάφραση πιο δύσβατη από το πρωτότυπο. Επιδιώκοντας δηλαδή μια ισοδυναμία στη γενική ροή του κειμένου, ιδίως βέβαια προκειμένου για λογοτεχνία.

Εδώ και λίγη ώρα χαζεύω διάφορες μεταφράσεις στο νέτι. Ας πούμε, η αγγλική μετάφραση που φιλοξενεί η γουικιπίντια, έχει την εξής μορφή (χρώμα δικό μου):

The wife had discovered that the husband was carrying on an intrigue with a French girl, who had been a governess in their family, and she had announced to her husband that she could not go on living in the same house with him. (μετάφραση της Constance Garnett, εδώ).

Επίσης από τις αντίστοιχες βικιπαίδειες:

Γαλλικά (μετάφραση ανωνύμου ):
La princesse, ayant appris que son mari entretenait une liaison avec une institutrice française qui venait d’être congédiée, déclarait ne plus vouloir vivre sous le même toit que lui.

Ισπανικά:
La esposa acababa de enterarse de que su marido mantenía relaciones con la institutriz francesa y se había apresurado a declararle que no podía seguir viviendo con él.

Και στα γερμανικά (από εδώ):
Die Hausfrau hatte erfahren, daß ihr Mann mit einer französischen Gouvernante, die sie früher im Hause gehabt hatten, ein Verhältnis unterhielt, und hatte ihm erklärt, sie könne nicht länger mit ihm unter einem Dache wohnen.

Αυτό που μου φαίνεται επίσης ενδιαφέρον είναι ότι το ελληνικό «είχε σχέσεις» δεν δείχνει (τουλάχιστον όχι όσο ένα «συνέχιζε να έχει») την συνέχιση των σχέσεων που είναι σαφής στις άλλες γλώσσες. Αλλά όσο δεν καταλαβαίνω ρώσικα...

Πάντως το гувернантка-француженка σημαίνει mademoiselle όχι στη σημασία "δεσποινίδα" αλλά στη 2η σημασία τής λέξης: "a French governess" (βλ. πχ RHWUD). Θέλω να πω, το mademoiselle μπορεί να μας παρασύρει στην αίσθηση περί νεαρής ηλικίας, αλλά αυτό τελικά να μην ισχύει (βλ. επιφυλάξεις Κώστα).

Το "πρώην" στο ρωσικό κείμενο είναι το бывшею (бывший), το οποίο βλέπετε ότι δεν είναι άμεσος προσδιορισμός τού француженка-гувернантка στο πρωτότυπο, οπότε κάπου ο μεταφραστής τού αγγλικού έχει κάνει αναδιάταξη.

Τέλος να πω κι εγώ ότι με ξενίζει το «πρώην Γαλλιδούλα γκουβερνάντα», που ήταν κι αυτό που 'κανε τον sarant να κοντοσταθεί.

Eμένα γενικά τα υποκοριστικά μ'εκνευρίζουν ιδιαίτερα, τα θεωρώ άκρως υποτιμητικά και ταπεινωτικά, γι'αυτό και αποφεύγω να τα χρησιμοποιώ γενικότερα - πολύ περισσότερο όταν αναφέρονται σε γυναίκες.

Για τα υποκοριστικά στη μετάφραση έχουμε ξεχωριστή συζήτηση εδώ: http://www.lexilogia.gr/forum/showthread.php?t=210. Ωστόσο ο μεταφραστής δεν (πρέπει να) κάνει επιλογές με βάση τις δικές του πεποιθήσεις, αλλά με κριτήριο το τι υπηρετεί πιστότερα το ΚΠ. Οπότε εάν το πρωτότυπο έχει υποκορισμό, ή ακόμη και αν σκόπιμα περιέχει χαρακτηρισμό υποτιμητικό (εννοώ αντικειμενικά, όχι υποκειμενικά απλώς και μόνον επειδή είναι υποκοριστικό), ο μεταφραστής οφείλει να το περάσει αυτό και στη ΓΣ. Επίσης, επειδή στο άλλο νήμα ο sarant σχολιάζει ότι γλώσσες όπως η αγγλική και η γαλλική καταφεύγουν σπάνια στον υποκορισμό, και ευκαιρίας δοθείσης με το παρόν κείμενο (όπου η ΓΠ είναι η ρωσική), να επισημάνω ότι η ρωσική χρησιμοποιεί σε πολύ μεγάλο βαθμό (κάτι ανάλογο με την ελληνική) εκφραστικά μέσα όπως είναι τα υποκοριστικά και τα μεγεθυντικά, και διαθέτει τις σχετικές παραγωγικές καταλήξεις επιτρέποντας απεριόριστη δημιουργία τέτοιων λέξεων (που, όπως συμβαίνει κατά κανόνα στη λεξικογραφία, μόνο κατά ένα μικρό μέρος τους τελικά λημματογραφούνται).

Zazula said:

... Ωστόσο ο μεταφραστής δεν (πρέπει να) κάνει επιλογές με βάση τις δικές του πεποιθήσεις, αλλά με κριτήριο το τι υπηρετεί πιστότερα το ΚΠ. Οπότε εάν το πρωτότυπο έχει υποκορισμό, ή ακόμη και αν σκόπιμα περιέχει χαρακτηρισμό υποτιμητικό (εννοώ αντικειμενικά, όχι υποκειμενικά απλώς και μόνον επειδή είναι υποκοριστικό), ο μεταφραστής οφείλει να το περάσει αυτό και στη ΓΣ...

Click to expand...

Σίγουρα. Απλά αποφεύγω να χρησιμοποιώ υποκορισμούς όταν μιλάω ή γράφω κάτι. Δεν μιλούσα για επίσημες μεταφράσεις που - ευτυχώς - δεν κάνω συχνά.

sarant said:

Με ξενίζει το "πρώην Γαλλιδούλα γκουβερνάντα", η ενστικτώδης μου αντίδραση είναι να σκεφτώ "έπαψε να είναι Γαλλίδα;". Εσάς;

Click to expand...

Ναι, ίδια ακριβώς αντίδραση. Δεν με ξενίζει απλώς, το θεωρώ λάθος.

Θα το άλλαζα σε "...έμαθε πως ο σύζυγος είχε σχέσεις με την πρώην γκουβερνάντα τους, τη Γαλλιδούλα, ..."

Η εντολή:
"πρώην Γερμανός" OR "πρώην Αμερικανός" site:kathimerini.gr OR site:tovima.gr
στο Γκουγκλ έδωσε καμιά εκατοστή ευρήματα, από «πρώην Γερμανός καγκελάριος» ως «πρώην Αμερικανός πρόεδρος» (αλήθεια, όταν διαβάζουμε «ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος Μπους», πρέπει να υποθέτουμε ότι εννοεί τον μπαμπά επειδή ο άλλως είναι «τέως»;).

Έτσι κι αλλιώς, ακόμα κι αν κοντοστεκόμουνα στην «πρώην Γαλλιδούλα» ή την «πρώην Γαλλίδα», αμφιβάλλω αν θα το παρεξηγούσα εφόσον το ακολουθούσε ουσιαστικό. Στο αγγλικό επιβάλλεται να ακολουθήσει ουσιαστικό: «former French» δεν θα εμφανιζόταν μόνο του, το επίθετο former δεν μπορεί να προσδιορίσει επίθετο. Ενώ σ’ εμάς πρώην και τέως είναι επιρρήματα και όλα εξαρτώνται από την καλή μας θέληση.

Το πιο ωραίο απ' όλα είναι που κοντεύουμε τα 20 μηνύματα, αλλά τον τίτλο του μυθιστορήματος δεν τον έχουμε αναφέρει ακόμα. Κουίζ, για να κάνουμε τον κόσμο να πατάει πάνω στα λίνκια.

Σιγά το κουίζ, τις πρώτες φράσεις του μυθιστορήματος τις ξέρουν και οι πέτρες. :)

AoratiMelani said:

Θα το άλλαζα σε "...έμαθε πως ο σύζυγος είχε σχέσεις με την πρώην γκουβερνάντα τους, τη Γαλλιδούλα, ..."

Click to expand...

Εγώ πάλι σ' αυτή τη σύνταξη μάλλον θα έγραφα "μια Γαλλιδούλα".