«Των οικιών ημών εμπιμπραμένων» είναι ο τίτλος του σημερινού άρθρου των Γιάννη Μαρίνου στο Βήμα. Γιά κάτσε να δω τι γίνεται μ’ αυτό το γνωστό-άγνωστο σκέφτηκα. Και, όπως περίμενα, βρήκα χάος.
Πρώτα απ’ όλα, να μεταφέρω εδώ το μύθο του Αισώπου, που είναι σύντομος, απλός και δεν χρειάζεται μετάφραση:
γεωργοῦ παῖς κοχλίας ὤπτει. ἀκούσας δὲ αὐτῶν τριζόντων ἔφη· “ὦ κάκιστα ζῷα, τῶν οἰκιῶν ὑμῶν ἐμπιπραμένων αὐτοὶ ᾄδετε;” ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι πᾶν τὸ παρὰ καιρὸν δρώμενον ἐπονείδιστον.
Ναι, λάθος μάς παραδίνεται. Γιατί τα ρήματα είναι πίμπρημι και εμπίμπρημι (και, εδώ, μεσοπαθητικό εμπίμπραμαι). Αντιγράφω την ετυμολογία από το λήμμα εμπρησμός του ΛΝΕΓ:
[ΕΤΥΜ. μτγν. < αρχ. ἐμπίμπρημι < εν- + πίμπρημπι «καίω, φλέγω» < πίμ-πρη-μι < θ. πρη- < *pré, εκτεταμ. βαθμ. τού I.E. *pre-us-, που χρησιμοποιήθηκε με διάφορες σημ. (το -us- αποτελεί θεματική παρέκταση) […]]
Αυτό το —πιμ— που κάνει τη ζημιά, το ΕΛΝΕΓ το περιγράφει σαν «ενεστωτικό αναδιπλασιασμό και εισαγωγή ερρίνου».
Αυτή την εισαγωγή δεν την έκαναν παλιά όλοι και τα ευρήματα χωρίς το έρρινο (στο TLG) είναι πάμπολλα. Βαρέθηκα να τα αθροίσω, αλλά είναι πάνω από 100 σε διάφορους τύπους. Σχετική αναφορά γίνεται και στο LSJ: «as if from ἐμπιπράω». Στο διαδίκτυο τα εμπιπραμένων είναι πολύ περισσότερα από τα εμπιμπραμένων. Με το έρρινο το γράφουν, υποθέτω, όσοι συμβουλεύονται κάποιο λεξικό ενώ χωρίς το (δεύτερο) έρρινο όσοι το απλοποιούν από μόνοι τους (δεν το θεωρώ πιθανό να συμβουλεύονται τον Αίσωπο).
Στις αλλαγές, πρέπει να βάλουμε και το γεγονός ότι συχνά παραλείπεται το δεύτερο σκέλος (που το έχουμε κάνει «υμείς άδετε») με το τραγούδι και επίσης ότι συνήθως το γυρνάμε στο πρώτο πρόσωπο (με συνέχεια, όταν υπάρχει, «ημείς άδομεν»). Μια πρόχειρη αναζήτηση βρίσκει:
υμών εμπιμπραμένων: 9.560
υμών εμπιπραμένων: 10.500
ημών εμπιμπραμένων: 13.500
ημών εμπιπραμένων: 17.900
Ναι, όσο πληθαίνουν οι αλλαγές από αυτό που έχουν τα λεξικά (ΛΝΕΓ και Μείζον, για την ακρίβεια), πληθαίνουν και τα ευρήματα :) . Ενδιαφέρον έχει και η μικτή εκδοχή: Των οικιών ημών εμπι(μ)πραμένων υμείς άδετε.
Πώς θα πρότεινα να το γράφετε; Εδώ καίγονται τα σπίτια μαςκι εμείς τραγουδάμε το «μ» θα κοιτάμε;
Πρώτα απ’ όλα, να μεταφέρω εδώ το μύθο του Αισώπου, που είναι σύντομος, απλός και δεν χρειάζεται μετάφραση:
γεωργοῦ παῖς κοχλίας ὤπτει. ἀκούσας δὲ αὐτῶν τριζόντων ἔφη· “ὦ κάκιστα ζῷα, τῶν οἰκιῶν ὑμῶν ἐμπιπραμένων αὐτοὶ ᾄδετε;” ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι πᾶν τὸ παρὰ καιρὸν δρώμενον ἐπονείδιστον.
Ναι, λάθος μάς παραδίνεται. Γιατί τα ρήματα είναι πίμπρημι και εμπίμπρημι (και, εδώ, μεσοπαθητικό εμπίμπραμαι). Αντιγράφω την ετυμολογία από το λήμμα εμπρησμός του ΛΝΕΓ:
[ΕΤΥΜ. μτγν. < αρχ. ἐμπίμπρημι < εν- + πίμπρημπι «καίω, φλέγω» < πίμ-πρη-μι < θ. πρη- < *pré, εκτεταμ. βαθμ. τού I.E. *pre-us-, που χρησιμοποιήθηκε με διάφορες σημ. (το -us- αποτελεί θεματική παρέκταση) […]]
Αυτό το —πιμ— που κάνει τη ζημιά, το ΕΛΝΕΓ το περιγράφει σαν «ενεστωτικό αναδιπλασιασμό και εισαγωγή ερρίνου».
Αυτή την εισαγωγή δεν την έκαναν παλιά όλοι και τα ευρήματα χωρίς το έρρινο (στο TLG) είναι πάμπολλα. Βαρέθηκα να τα αθροίσω, αλλά είναι πάνω από 100 σε διάφορους τύπους. Σχετική αναφορά γίνεται και στο LSJ: «as if from ἐμπιπράω». Στο διαδίκτυο τα εμπιπραμένων είναι πολύ περισσότερα από τα εμπιμπραμένων. Με το έρρινο το γράφουν, υποθέτω, όσοι συμβουλεύονται κάποιο λεξικό ενώ χωρίς το (δεύτερο) έρρινο όσοι το απλοποιούν από μόνοι τους (δεν το θεωρώ πιθανό να συμβουλεύονται τον Αίσωπο).
Στις αλλαγές, πρέπει να βάλουμε και το γεγονός ότι συχνά παραλείπεται το δεύτερο σκέλος (που το έχουμε κάνει «υμείς άδετε») με το τραγούδι και επίσης ότι συνήθως το γυρνάμε στο πρώτο πρόσωπο (με συνέχεια, όταν υπάρχει, «ημείς άδομεν»). Μια πρόχειρη αναζήτηση βρίσκει:
υμών εμπιμπραμένων: 9.560
υμών εμπιπραμένων: 10.500
ημών εμπιμπραμένων: 13.500
ημών εμπιπραμένων: 17.900
Ναι, όσο πληθαίνουν οι αλλαγές από αυτό που έχουν τα λεξικά (ΛΝΕΓ και Μείζον, για την ακρίβεια), πληθαίνουν και τα ευρήματα :) . Ενδιαφέρον έχει και η μικτή εκδοχή: Των οικιών ημών εμπι(μ)πραμένων υμείς άδετε.
Πώς θα πρότεινα να το γράφετε; Εδώ καίγονται τα σπίτια μας