Παράτολμες ρίμες

nickel

Administrator
Staff member
Διάβασα στον σημερινό Κουίνιον:

Ruthless rhymes
Many readers responded to my comments in the last issue about the difficulties poets have with rhyming words such as orange and month. George Steinberg commented, “Don’t forget songwriter Stephen Sondheim’s advice:
To rhyme a word like silver,
or any “rhymeless” rhyme,
requires only will, ver-
bosity and time.​
Other readers, including William Logan, pointed to this:
As long as he can grind em out, a dozen-or-so a month,
We’ll praise him to the nth degree, and to the n-plus-1[SUP]th[/SUP].​
On Reading John Hollander’s Poem “Breadth. Circle. Desert. Monarch. Month. Wisdom. (for which there are no rhymes)”, by George Starbuck, 2003.​

Έχω κατά καιρούς διαβάσει ρηξικέλευθες ρίμες και στα ελληνικά και στα αγγλικά, αλλά δεν θυμάμαι καν τους ποιητές. Θα προσπαθήσω να φρεσκάρω τη μνήμη μου, αλλά, επειδή αυτό ακούγεται πλέον σαν ηράκλειος άθλος, σκέφτηκα να ανοίξω αυτό το νήμα για να έχουμε πού να σημειώνουμε παρόμοιες ομοιοκαταληξίες που θυμόμαστε ή βρίσκουμε στο δρόμο μας. Στόχος είναι να δοξαστεί η ευρηματικότητα.
 
Ναι, το month είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα λέξης που δύσκολα ριμάρει.

Οι ρίμες με κομμένες λέξεις είναι πολύ συχνά παράτολμες (όπως εδώ στο silver / will ver-) και ειδικεύεται σ' αυτές ο Κεντρωτής (όπως και ο μακαρίτης πια Ν. Παπαδόπουλος). Αλλά εγώ θα βάλω μία του παππού μου, από έμμετρο γράμμα σε μυτιληνιό φίλο του, όπου τον ευχαριστεί για βιβλίο του που του έστειλε:

Και ξαναβρέθηκα, που λες, για κάμποσο στη Λέσβο
που ρίμα της δε βρίσκεται σε λεξικό και χάρτη
και στίβεις το κεφάλι σου και σκέφτεσαι και λες βο-
ήθα Χριστέ και Παναγιά να βρω κι ας ειν και σκάρτη.

άντε κι ένα του Ν. Παπαδόπουλου χωρίς κομμένες ρίμες αλλά με τη ρίμα θύελλα-μονύελα που την έχω κι εγώ χρησιμοποιήσει σε συρταριασμένο ποίημα.

Λίγο πριν την πτώση

Στη σκεπαστήν αυλή, όπου σεργιανάει
τ’ αρθριτικά του ο Μέγας Αδωνάι,
οι τρεις Αρχάγγελοι με τα μονύελα
ψάχνανε τον επιτελικό χάρτη
μπας κι εύρουν περιθώριο για κραιπάλη.
Κι είπε ο Γιαχβέ, κουνώντας το κεφάλι:
“Μανάρια μου, εδώ προμηνύεται θύελλα,
και μου ετοιμάζεστε για γκάρντεν-πάρτυ!;”
 

Earion

Moderator
Staff member
Ανέκαθεν μου έκανε εντύπωση η δεξιοτεχνία του Γκάτσου:

Φύσα αεράκι, φύσα με,
μη χαμηλώνεις ίσαμε
να δω γαλάζια εκκλησιά
Τσιρίγο και Μονεμβασιά

....

Του βγάλαμε γλυκό, του βγάλαμε και μέντα
μα για το φονικό δεν είπαμε κουβέντα

....

Μονάχα το Φροσί
με δάκρυ θαλασσί
στα μάτια τα μεγάλα ...

Υ.Γ. Αναζητώντας πρόχειρα στο Διαδίκτυο σημειώματα για τη στιχουργική τεχνική του Γκάτσου βρήκα αυτό:
Σταύρος Γ. Καρτσωνάκης, «Tα «σατιρικά γυμνάσματα» του Νίκου Γκάτσου-(Τραγούδια «παράλογα» και παιχνίδια - Μια μικρή ανίχνευση), στο Ποιείν. Και ξαναθυμήθηκα ότι του χρωστάμε παιχνιδίσματα σαν αυτό:

Στάσου λιγάκι
Δεσποινάκι
στάσου λιγάκι κάτι να σου πω...

Άει κατ' ανέμου
χριστιανέ μου

πας να με βάλεις πάλι σε μπελά...
 
Last edited:

Earion

Moderator
Staff member
Χαροκόπου 1942-1953

Στίχοι και μουσική Άκη Πάνου

Εφτά νομά σ’ ένα δωμά
πού να ξαπλώ να κλείσεις μα;
Ο ένας πάει σινεμά
ο άλλος πέφτει και κοιμά
ύπνος με βάρδια δηλαδή
στην πόρτα σύρμα για κλειδί.

Εφτά νομά δυστυχισμέ
σ’ ένα δωμά φυλακισμέ
δικαίως αγανακτισμέ
και με τα πάντα αηδιασμέ.
Πώς τα ’χεις έτσι μοιρασμέ
ντουνιά ψευτοπολιτισμέ;

Οι δυο δουλέ απ’ τους εφτά
από τα χρέ τι να προφτά;
Σαν τα τσουβά, σαν τα σκουπί
εφτά νομά χωρίς ελπί
σ’ ένα δωμά μισογιαπί.
Ποιος να φωνά και τι να πει;
 
Ένα βράδυ στη Καστέλα
σε μια όμορφη κοπέλα
που ’παιρνε τ’ απεριτίφ της
ρίχτηκε ένας τσίφτης
απ’ την Κοκκινιά

(Στίχοι Αλέκου Σακελάριου, Μουσική Μάνου Χατζιδάκι).

Κι εγώ πονώ κι' εσείς πονείτε
μα δε φωνάζουμε και μήτε
καν ψιθυρίζουμε, γιατί

η μηχανή είναι βιαστική
στη φρίκη και στην καταφρόνια
στο θάνατο και στη ζωή,

Το σπίτι γέμισε τριζόνια.

(Γιώργος Σεφέρης)
 

daeman

Administrator
Staff member
..
Οι λεξιλόγοι
νήμα εστήσανέ
δύσκολες λέξεις
πιάσαν, ριμάρανέ

Με ξεσηκώνουν
αυτό με μάρανέ
τέτοιο μπελά
μπελά με βάλανέ


Τούρνε και τούρνε
τουρνέ και ναι
Πες το, βρε μάγκα,
βρε μάγκα μου, το ναι


Δήμητρα Σκαρβέλη


Προς το παρόν, δυο μάλλον αυτοσχέδια που έμαθα έφηβος στο Ηράκλειο.
Ηράκλειος άθλος που λέει ο Νίκελ ήταν η προσπάθεια να τα θυμηθώ σωστά.

Στην πλατεία Κατσαμπά
που 'ναι εις το Μασταμπά
του Μανώλη ο μπαμπά
σσσσσσσσσσσσς
παρέα με τον Αλή Μπαμπά;
Μπαα

Στην πλατεία Φιγκαρό
γκουβερνάντα, να χαρώ
που 'ταν όμορφο πουρό
και φορούσε ροζ φουρό
με ματάκι πονηρό
γλυκοκοίταζε φρουρό
Τότε το έξυπνο μωρό
κατουράει το φουρό
κι αυτή το 'πλυνε με Ρο
λλλλλλλλλλλλλλλ

Τι περιμένατε από τον δαεμάνο; Ποίηση; Μα ειδικεύεται στην αντιποίηση.
 
Να πω τη μαύρη μου αλήθεια διαβάζω το νήμα και δεν έχω καταλάβει τι ψάχνουμε. Slant rhymes; Ή κάτι άλλο; Ρίμες που δεν ταιριάζουν; Μα, όσες διάβασα ταιριάζουν εκτός από εκείνες που κόβουν τις λέξεις για να ταιριάξουν τελικά με το έτσι θέλω.

Ας μου εξηγήσει κάποιος, μήπως συνεισφέρω.
 

nickel

Administrator
Staff member
Αυτό που ζήτησα είναι ρίμες που να διακρίνονται για την ευρηματικότητά τους και έδωσα δύο αγγλικά παραδείγματα, όπου στο ένα σπάει τη λέξη για να φτιάξει ομοιοκαταληξία με το silver, στο άλλο φτιάχνει τον τακτικό αριθμού που τελειώνει σε one για να ριμάρει το month! Οι ρίμες που θα σας έχουν εντυπωσιάσει με την ευρηματικότητά τους δεν είναι υποχρεωτικό να είναι στα ίδια χνάρια (όπως η «Λέσβο - λες βο-», του παππού Σαραντάκου). Μπορεί να είναι οποιοδήποτε παιχνίδισμα που δίνει έμφαση στη ρίμα και ξεφεύγει από τα συμβατικά πρότυπα. Ωστόσο, δεν βαθμολογούμε τις συνεισφορές. Τις απολαμβάνουμε όλες.
 
Έπεφτε βαθιά σιωπή
στο παλιό μας δάσο
"τρέξε να σε πιάσω"
μου χες πρωτοπεί

[...]

Κι είχες μέσα στην ματιά
ένα σκούρο θάμπος,
ένα σκούρο...σάμπως
να ‘πεφτε η νυχτιά.

Έπεφτε βαθιά σιωπή (Λευτέρης Παπαδόπουλος)


Ο Άκης Πάνου επίσης έχει και το Αδιόρθω Αναρχί.
 
Ορίστε μια εύκολη σειρά από ρίμες που αξιοποιούν "δημιουργικά" το συντακτικό, γραμματικό και ορθογραφικό πλαίσιο της γλώσσας:

Η δύση, την ίση θ' αφήσει τη λύση,
θα νιώσει την όση, την ώση, στην πόση
του ήλιου, του φίλιου, του δείλιου φιλιού.
Στου υγρού τ' αλμυρού, τολμηρού, δροσερού,
θα πετάξει, ν' αλλάξει την τάξη κι αράξει.

Ποια μένει θαμμένη, που ραίνει χτισμένη,
στον πόθο, τον νόθο, που νιώθω σα γρόθο;
Και πέφτει το νέφτι, στον ψεύτη που κλέφτει
και δείχνει τα ίχνη, που ρίχνει στη γη.
Την απτή, τη σεπτή και λεπτή μας βατή.

Κι αν εγώ, τον αργό ουραγό οδηγώ
και ζητώ τον λωτό, στο πλωτό υφαντό,
θα επιμένω στο τραίνο να δένω το φρένο,
να μας φτάσει σε δάση πριν χάσει τη φόρα -τώρα προχώρα-
σε χώρα, που δώρα, για ώρα, σκορπούν.



Ε, αυτό εγώ το λέω εύκολο.
 
Told me love was too plebeian
Told me you were through with me and
Now, now you say you love me


Arthur Hamilton - "Cry me a River"
 

Zbeebz

Member
Ένα πολίτικλι καραϊνκορέκτ τραγούδι που θα ζήλευαν πολλοί σκυλάδες της εποχής:
Στο πρώτο κουπλέ: ρομπότ με φέρι μποτ
Στο δεύτερο κουπλέ: Αττίκ με μπουτίκ

Από το "Μια μέλισσα τον Αύγουστο":
"πήγαινε και πες της
πως δεν είμαι χέ-ε-ε-ε-στης"

Και τέλος:
 

daeman

Administrator
Staff member
..
Απ' αυτό το «Αττίκ με μπουτίκ», Ζμπιζ, θυμήθηκα τον Σπύρο Ζαγοραίο, Έντε λα μαγκέ ντε Βοτανίκ:


Έντε λα μαγκέ ντε Βοτανίκ
άλα πι και φικ ξηγιέται αλελεπτίκ

Σταρ ντε μπουζουκέν ντε καμπαρέν
άλα ντε δικό μας ο καρέν

Άιντε α λα φουμέντο
και μαστουριόρε
με τε γκομενέτε ο ντεκέ
και η Αγγέλω πατημέντο,
φλόκο ντ' αργιλέ

Έστε μάγκας, έστε μπελαλίκ
λα ντε Βοτανικό ο πιο νταήκ
κι έντρεμεν
ντρε κάργα ντε μαγκέ
γιατί φτιαξάρε
στο μινούτο ντε δουλειέν

που βέβαια είναι μεταπαράφραση παλιότερου ρεμπέτικου για να γαλλοϊταλομαγκοφέρνει, του «Μάγκα του Βοτανικού» με στίχους του Σπύρου Περιστέρη σε παραδοσιακή μελωδία, εδώ από τον Ζαχαρία Κασιμάτη το 1933):


Ένας μάγκας στο Βοτανικό
πι και φι ξηγιέται στο λεπτό
στα παιχνίδια και στα καμπαρέ
και στου Περδικάκη τον τεκέ

Και φουμάρει, μαστουριάζει
με την γκόμενά του στον τεκέ
κι η Αγγέλω του πατά
φωτιές στον αργιλέ

Είναι μάγκας, είναι μερακλής
στο Βοτανικό είν' ο πιο νταής
τονε τρέμουν όλες οι μαγκιές
μα δεν του καίγεται καρφί που λες

Και φουμάρει, μαστουριάζει
και μπαφιάζει πάντα βερεσέ
γιατί πήρε σύνταξη από το μεντρεσέ
 
Στην ίδια μελωδία δεν είναι και η εκδοχή με το ''σκίζεται για μια μελαχροινή, μα στη σούρα του ζητάει και καμια ξανθή'' ;;
 

daeman

Administrator
Staff member
Στην ίδια μελωδία δεν είναι και η εκδοχή με το ''σκίζεται για μια μελαχροινή, μα στη σούρα του ζητάει και καμια ξανθή'' ;;
Όχι μόνο στη μελωδία (που είναι παραδοσιακή, ανώνυμου), αλλά και στο θέμα και τους στίχους τού «Ένας μάγκας στο Βοτανικό» (λίγο παραλλαγμένους) που έχουν πει πολλοί - και μερικοί το χαρακτηρίζουν «αδέσποτο», αγνώστου πατρός δηλαδή, καθώς η πατρότητα των στίχων του αποδίδεται σε διάφορους. Θολές εκείνες οι εποχές (όχι μόνο απ' τα ντουμάνια): έπαιζε ο ένας, τραγουδούσε ο άλλος, το άκουγε ο τρίτος και το ηχογραφούσε στις «πλάκες» (τους δίσκους), εδώ ή στο Αμέρικα, σαν δικό του - όχι πάντα κακόβουλα· πολλές φορές δεν θυμόταν καν πού το είχε πρωτακούσει, εξού και οι τόσες παραλλαγές σε μερικά, άσε που το κοπιράιτ ήταν τότε άγνωστη λέξη και, παρά τον αυστηρό κώδικα τιμής, οι του σιναφιού πιο ανεκτικοί αφού μπορεί να το είχαν κάνει και οι ίδιοι. Με όλα αυτά, άιντε να βρούμε εμείς την άκρη μετά από τόσα χρόνια. Από τον Δημήτρη (Τζιμ) Αποστόλου (ηχογραφημένο στο Αμέρικα) βρίσκεται εκεί, μαζί με τους στίχους αυτής της εκδοχής. Παρέμπ, ένας χρήστης στο γιουτιούμπ (Ελληνοαμερικανός, φαίνεται) προσφέρει 500 δολάρια για βίντεο του Αποστόλου με διάρκεια πάνω από 4 λεπτά και καλή ποιότητα ήχου.
 

Zbeebz

Member
Πάντως, από τα λαϊκά που αναφέρθηκαν, ξεχωρίζω του Άκη Πάνου (παράξενη περίπτωση ανθρώπου αλλά μεγάλος καλλιτέχνης!) και το ντε λα μαγκέ ντε Βοτανίκ!
 
Χώνομαι σφήνα εδώ για να δώσω ένα παράδειγμα του εντελώς αντίθετου της παράτολμης ρίμας :-)

I can barely move my legs
Do me a favor kill me now
Something something rhymes with "legs"
my life is over anyhow


(από την καταπληκτική ταινία Sgt Bilko - το τραγούδι στο 9:25)
 
Ας μου επιτραπεί να παραθέσω την ρηξικέλευθη ρίμα του Stazybo από εδώ:

κοίτα να δεις,
παραλίγο να γίνει εντολίς,
η καημένη η Χρυσηίς,
τώρα που υπάρχει κρισ'.
 
Top