metafrasi banner

Θεωρίες για το έθνος και τον εθνικισμό: modernists, primordialists, perennialists, ethnosymbolists

pidyo

New member
Όχι, μη φοβάστε, δεν σκοπεύω να πιάσω το μπλεγμένο κουβάρι του έθνους και του εθνικισμού (και τα συναφή ερωτήματα για το αβγό και την κότα), μόνο τις ονομασίες των σχετικών σχολών σκέψης αφορά το σημείωμα.

Σ' ένα λίγο παλιότερο άρθρο στο οποίο τυχαία σκόνταψα καταγράφονται με απλό και ευσύνοπτο τρόπο οι βασικές σχολές.

Οι modernists είναι η πανεπιστημιακή ορθοδοξία: το έθνος είναι καθαρά νεωτερικό φαινόμενο και γεννάται από τον εθνικισμό. Ο συγγραφέας το αποδίδει νεωτεριστές, αλλά νομίζω πως έκτοτε (προ δεκαετίας το άρθρο) έχει λίγο πολύ επικρατήσει ο όρος μοντερνιστές στην ελληνόγλωσση βιβλιογραφία. Και οι δύο όροι έχουν πλεονεκτήματα: ο πρώτος είναι σημασιολογικά σαφέστερος, ο δεύτερος είναι πιο κοντά στο πρωτότυπο και απλούστερος. Διαλέχτε.

Οι primordialists συγκροτούν τον ανορθόδοξο, συνήθως μη επιστημονικό αντίλογο (το έθνος ως αρχέγονη μορφή κοινότητας). Ο όρος αρχεγονιστές που προτείνει ο συγγραφέας είναι εύστοχος και συνιστώμενος. Κρίνοντας από τα γκουγκλίσματα απαντά ήδη στον διαδικτυακό διάλογο.

(Επειδή το ζευγάρι modernists / primordialists συνθέτει, ας πούμε, τα δύο άκρα, ας σημειωθούν και τα σχετικά εθνογένεση ή εθνοδόμηση και εθναφύπνιση αντιστοίχως. Στο διαδίκτυο βέβαια, όπου ο περί έθνους λόγος συχνά ξεφεύγει με εκατέρωθεν βρισιές, θα βρει κανείς και διάφορους άλλους επιθετικά διατυπωμένους όρους, από την εθνοαποδόμηση που πετούν υποτιμητικά στους μοντερνιστές διάφοροι εθναμύντορες, μέχρι το εθνογκαγκά το οποίο χρησιμοποιώ κι εγώ πού και πού χαριτολογώντας)

Οι perennialists αποτελούν μια από τις ενδιάμεσες στάσεις, καθώς θεωρούν, σε κάθε περίπτωση, το έθνος ιστορικό (άρα όχι αρχέγονο) μόρφωμα. Άλλοι δίνουν έμφαση στη συνέχεια (εδώ έχει κι ένα continious ο συγγραφέας που βγάζει μάτι), άλλοι στην επανάληψη (άρα και στην ανάδυση, εξάλειψη, επαναδημιουργία κλπ.). Γι' αυτούς προτείνεται ο όρος παλαιϊστές. Δεν μου αρέσει καθόλου. Είναι άχαρος και ανακριβής (οι του recurrent perennialism δεν δίνουν κατανάγκην έμφαση στην παλαιότητα). Αλλού βρίσκω τον όρο διαχρονιστές, που αδικεί και τις δυο κατηγορίες των perennialists, ταυτίζοντάς τους με τους primordialists: αν κάτι είναι διαχρονικό, δεν είναι και αρχέγονο; Επειδή δεν έχω διαβάσει τους συγγραφείς αυτής της κατηγορίας στους οποίους παραπέμπει ο συγγραφέας, δεν είμαι σε θέση να προτείνω κάποιον καλύτερο όρο.

Οι ethnosymbolists συνιστούν μια αρκετά γνωστή σχολή, που δίνει έμφαση στη συμβολική κατασκευή και στον αναστοχασμό του παρελθόντος από το υπό δημιουργία έθνος σχεδόν εξίσου με τους modernists, αλλά επισημαίνει και τη σημασία των προνεωτερικών στοιχείων στα οποία πατάει η συμβολική κατασκευή και (συχνά) δεν είναι τόσο αυστηρή όσο (κατά κανόνα) είναι η σχολή των modernists στην άρνηση της δυνατότητας εθνοτικής ή προεθνικής αυτοσυνειδησίας προ νεωτερικότητας. Η καθιερωμένη, αυτονόητη και (απ' όσο ξέρω) χωρίς παραλλαγές ελληνική απόδοση είναι εθνοσυμβολιστές.
 

nickel

Administrator
Staff member
Εξαιρετική η πρωτοβουλία σου. Με προβλημάτισαν οι perennialists. Διάβασα και λίγο εδώ:
http://books.google.gr/books?id=WN9QWehYDKIC&pg=PA159#v=onepage&q&f=false

Με λιγότερη αυστηρότητα από εσένα κλίνω προς το διαχρονιστές επειδή μπορεί να καλύψει και συνέχεια και επανάληψη, ενώ δεν επιβάλλεται να ξεπερνάει τις κοινωνικές οργανώσεις των ιστορικών χρόνων. Η έμφαση του όρου είναι σ' αυτό το στοιχείο ακριβώς: τη διαχρονικότητα, σ' αυτό που αντέχει στο πέρασμα του χρόνου, όχι στο πότε ξεκίνησε.

Και πάλι: hat tip.
 

anansi

Member
Εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα, και μπράβο. Τα χωράφια του Έθνους έχουν πολλά αγκάθια για τον έλληνα μεταφραστή. Ethn- και natio-, κατ' αρχάς. Αλλά πρόσφατα βρήκα σε ένα βιβλίο (Power and Nation in European History, Len Scales and Oliver Zimmer, CUP) και τον όρο "ethnie(s)" ["pre-modern ethnic communities"; "particular nations originated as specialised and politicised subvarieties of one or more ethnic categories, networks and communities (or ethnies)]". Αναρωτιώμουν αν έχει αποδοθεί, και πώς, στην ελληνική βιβλιογραφία.
 

nickel

Administrator
Staff member
Καλημέρα. Νομίζω ότι το ethnies είναι ο γαλλικός όρος για τις εθνοτικές ομάδες (ethnic groups), γι' αυτό και στο βιβλίο θα πρέπει να είναι σε πλάγια γράμματα.
 

pidyo

New member
To ethnie είναι καθιερωμένος όρος στη σχετική συζήτηση. Η απόδοση νομίζω πως εξαρτάται από τα συμφραζόμενα. Όταν η συζήτηση αφορά τα «λίγο πριν από το νεωτερικό έθνος», και ιδίως το προκαταρκτικό στάδιο της εθνοδόμησης ενός νεωτερικού έθνους, μπορεί να μιλήσει κανείς για προεθνική κοινότητα ή εθνοτική ομάδα (στον ενικό ή στον πληθυντικό). Τα πράγματα δυσκολεύουν όταν η συζήτηση αφορά παλαιότερες εποχές. Εκεί, η ελληνική που δεν έχει διαφορετική ρίζα για τα ethn- και τα nation- έχει συγκριτικό μειονέκτημα και καταφεύγει κανείς σε λογιών λογιών περιφράσεις και παραλλαγές. Εκτός αν πάρει κανείς θέση στο τι είναι έθνος και πότε νοείται η ύπαρξή του (π.χ.), αλλά αυτό είναι κομμάτι μιας μη λεξιλογικής κουβέντας.

Να σημειώσω πάντως, πως η ιστορία του όρου έθνος στα αρχαία ελληνικά έχει το ενδιαφέρον της. Σε σχετικές συζητήσεις, ιδίως διαδικτυακές, θα συναντήσετε πολλούς ακραιφνείς μοντερνιστές να επικαλούνται την ποικιλία των σημασιών του αρχαίου όρου (το έθνος των μελισσών είναι αγαπημένο παράδειγμα), ώστε να καταδείξουν ότι οι αρχαίοι εννοούσαν κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που καταλαβαίνουμε σήμερα με τον όρο. Σε μια λεξικογραφία που καταγράφει τη χρήση ενός όρου σε διάρκεια μιας χιλιετίας και βάλε όμως, αυτό που θα εξέπληττε θα ήταν η έλλειψη ποικιλίας. Όταν αφαιρέσουμε τον πρώιμο και ύστερο θόρυβο καθώς και τις μη πολιτειακές χρήσεις, παραμένει το γεγονός πως ἔθνος και πόλις ήταν οι δύο μορφές πολιτειακού μορφώματος που αντιλαμβανόταν η αρχαία ελληνική πολιτική σκέψη, ασχέτως της μορφής της διακυβέρνησης (βασιλεία, δημοκρατία, ολιγαρχία κλπ.).
 

pidyo

New member
Καλημέρα. Νομίζω ότι το ethnies είναι ο γαλλικός όρος για τις εθνοτικές ομάδες (ethnic groups), γι' αυτό και στο βιβλίο θα πρέπει να είναι σε πλάγια γράμματα.

Και ναι και όχι. Προφανώς πρόκειται για τον γαλλικό όρο, αλλά έχει καθιερωθεί και στα αγγλικά και στα γερμανικά, τουλάχιστον στην ειδική βιβλιογραφία.
 

nickel

Administrator
Staff member
...αλλά έχει καθιερωθεί και στα αγγλικά και στα γερμανικά, τουλάχιστον στην ειδική βιβλιογραφία.
Καμιά αντίρρηση, αλλά προς το παρόν παραμένει γαλλική λέξη, όπως παραμένει γερμανική το Schadenfreude, γι' αυτό θα πρέπει να γράφεται με πλάγια. Άλλες γαλλικές λέξεις έχουν βέβαια ενσωματωθεί πλήρως κι ας έχουν και τους τόνους τους (π.χ. précis).
 

pidyo

New member
κι ας έχουν και τους τόνους τους
Άλλο κακό κι αυτό με τους τόνους. Έχω βαρεθεί ο ένας επιμελητής να μου διορθώνει (στα αγγλικά) το élite σε elite κι ο άλλος το elite σε élite (σχετικό νηματάκι υπάρχει άραγε;)
 

nickel

Administrator
Staff member
Άλλο κακό κι αυτό με τους τόνους. Έχω βαρεθεί ο ένας επιμελητής να μου διορθώνει (στα αγγλικά) το élite σε elite κι ο άλλος το elite σε élite (σχετικό νηματάκι υπάρχει άραγε; )

Δεν θα βγάλεις άκρη. Πρέπει να ρωτάς τον επιμελητή. Άλλοι απλοποιούν και άλλοι θέλουν να κρατάνε τους τόνους. Άλλωστε σε πάμπολλα θέματα, αν βάλεις κάτω δέκα style guides, θα πάρεις δέκα διαφορετικές γνώμες. (Στους γαλλικούς τόνους, μόνο δύο. :-) )
 
Top